بررسی آغاز احداث ۱۸ سد جدید بر روی رودخانه ولگا
ضرب آهنگ مرگ خاموش سواحل جنوبی دریای خزر
گروه اقتصاد دریا - فرزاد علیزاده - بخش دوم انتقال آب دریا از طریق لوله کشی در روبروی جزیره اسماعیل سای
پمپاژ آب دریا به داخل خلیج گرگان از طریق بندر امیرآباد
تخلیه آب پساب نیروگاه نکا در خلیج گرگان شامل حفر کانال و لوله گذاری
پمپاژ آب دریا به داخل خلیج گرگان از طریق لوله کشی بر روی زبانه میانکاله
انحراف مسیر رودخانه گرگان رود به داخل خلیج
انتقال آب رودخانه نکا به داخل خلیج
در نهایت گزینه لایروبی کانال آشوراده با دو هدف اصلی انتقال آب از دریای خزر به خلیج گرگان همچنین تردد قایق‌های موتوری صیادی پیشنهاد شده است .
در گزینه لایروبی کانال آشوراده، طول لایروبی ۳۴۰۰ متر، عرض لایروبی ۲۵۰ متر، و عمق لایروبی رسیدن از ۱.۳ متر به ۲.۵ متر در نظر گرفته شده حجم لایروبی برای این گزینه حدود ۱.۰۹میلیون متر مکعب محاسبه شده است و ادعا می‌شود که این گزینه کمترین اثرگذاری را بر روی تبادلات آبی و رسیدن به وضعیت مطلوب داراست.
در طرح مذکور و براساس مطالعات انجام شده اما اشاره شده است که در صورت افزایش تراز آب خزر )حدود یک متر نسبت به تراز کنونی(، تبادل آبی خلیج گرگان با دریای خزر به طور طبیعی بهبود می‌یابد.
بیش از ۱۳۰ رودخانه به دریای خزر می‌ریزند از این رودها ولگا به تنهائی نزدیک به ۸۵ درصد آب دریای خزر را تامین می‌کرد که متاسفانه احداث سدهای جدید توسط روسیه (۴۰ سد ساخته شده و ۱۸ سد دیگر در دست مطالعه و ساخت است) بر روی رودخانه ولگا (که قابل کشتیرانی است) موجب کاهش دبی آب ورودی به دریای خزر و آغاز روند عقب نشینی آب در ساحل جنوبی آن شده است. از سال ۱۳۹۷خورشیدی ۲۲درصد ازآبدهی ولگا به خزرکاسته شده است. محاسبه این آمار نشان می‌دهد که ۵۲ میلیارد و ۸۰۰ میلیون متر مکعب فقط ازآب دهی ولگا کاسته شده.
آب دریای خزر هر ۲۵ سال عقب نشینی و سپس پیشروی می‌کند. اما طی پنج سال گذشته که وارد دوره پیشروی آب دریا شده‌ایم، آب دریا همچنان پسروی می‌کند (درضمن که بر اساس گزارش ناسا در ابتدای سال هفتم پروسه خشکی و گرمای ۳۷ ساله بسر می‌بریم) با توجه به این امر این نگرانی بوجود می‌آید که چند سال دیگر با عقب نشینی آب دریا و با توجه به شیب رو به شمال منطقه لایروبی کانال آشوراده همین اندک آب خلیج گرگان نیز توسط دریای خزر مکیده شده و روند خشکی خلیج تسریع شود .
لازم به ذکر است که حجم عظیمی از ماسه حاصل از لایروبی قرار است در یکی از سه منطقه ی پیشنهادی( منطقه ۱۰۰ هکتاری) ریخته شود، یکی از این مناطق در جنوب جزیره آشوراده در نزدیکی کانال آشوراده است که قرار است لایروبی شود منطقه ای که بدلیل بوته زارها زیستگاه دراج و قرقاول خزری است و مدفون شدن بیشه زار مذکور به تخریب زیستگاه این دوگونه ی ارزشمند منجر خواهد شد.
اما منطقه ی دوم که مشاور نیز بر روی آن تاکید دارد در جنوب غربی کانال آشوراده قرار دارد که از نظر پوشش گیاهی تفاوت چندانی با منطقه اول ندارد آنجا نیز به دلیل بوته زارهای تنک زیستگاه دراج و قرقاول خزری است و اتفاقا اصرار مشاور با اشاره به جاذبه های گردشگری مورد توجه قرار گرفته است!
توجه داشته باشید که زمین های جزیره میانکاله به دلیل باتلاقی بودن و عمق کم آب های زیرزمینی معمولا مناسب ساخت ویلا و تاسیسات گردشگری نیست. اما با افزایش ارتفاع منطقه (۲ الی ۳ متر) به دلیل انباشت رسوبات لایروبی شده هم ارتفاع جذاب و مناسبی جهت افق دید محیا می‌شود هم ساخت و ساز در آن راحت تر انجام می‌پذیرد. اشاره شرکت مشاور به جاذبه ی گردشگری دقیقا به همین موضوع است!
قابل توجه است که آب لب شور خلیج گرگان حاصل از ورود آب دریای خزر، بارش باران و ورود آب‌های شیرین رودخانه های ضلع جنوبی خلیج بوده است که اکنون با بی توجهی به بازگشائی کانال‌های ورودی جنوبی خلیج و تنها با اتکا به ظرفیت آب شور دریای خزر مطمئنا میزان شوری آب خلیج افزایش پیدا کرده و اکوسیستم خلیج را دستخوش صدمات جبران ناپذیری خواهد نمود.
در حال حاضر مزارع پرورش ماهی و کانال‌های انشعابی از حوزه ابریز جنوبی (۲۷ نهر آب شیرین) بطور غیر مجاز حق ابه میانکاله و خلیج گرگان را مصرف میکنند.احداث آب بندان بر روی نهر های طبیعی موجود به جهت برداشت آب جهت مصارف کشاورزی همچنین هدایت آب از مسیر اصلی موجب جلوگیری از ورود اب شیرین به جنوب خلیج گرگان شده است.
با توجه به وجود انباشت رسوبات رودخانه هایی که مدخل ورودیشان غرب خلیج گرگان است و از آنجائی که باد ملایم غرب به شرق در این بخش می‌وزد بنظر می‌رسد طرح مذکور فقط قرار است بخش‌های شرقی خلیج را که در استان گلستان قرار دارند احیا کند. ضمن اینکه قرار است در امتداد کانال آشوراده در خلیج گرگان نیز لایروبی از کف خلیج گیاهان دریایی و موجودات دریائی کف خلیج را هم نابود کند!
اکنون اما این طرح عمرانی که فاقد مطالعات ارزیابی اثرات محیط زیستی است، و به نظر می رسد که با اصرار مقامات دولتی در استان و با نگاه گردشگری قرار است اجرا شود. ، می رود که خلیج گرگان را نیز به سرنوشت شوم دریاچه ارومیه دچار کند.
چه تضمینی وجود دارد که دستکاری در راه آبه ای که به طور طبیعی طی سال‌های گذشته خشک شده است به مرگ خلیج گرگان نینجامد؟ چرا لایروبی تنگه چپقلی در مجاورت بندر ترکمن و بازگشائی مسیر رودهای حوزه آبریز خلیج گرگان در دستور کار قرار نمیگیرد؟ تنگه چپقلی برای احیای خلیج گزینه ی مناسب تری است زیرا احتیاج به لایروبی منجر به برداشت انبوهی از شن و ماسه و گل و لای ندارد، مضافا اینکه به بندر ترکمن نزدیک تر است.
وانگهی، اگر تنگه چپقلی احیا شود به موازات آن باید تمهیداتی صورت گیرد تا رودهای منتهی به جنوب خلیج گرگان نیز ورودی آب شیرین به آن را تامین کنند.
حال چرا به جای این تنگه، بر قسمتی از خلیج تمرکز می شود که از چندین جنبه با تخریب و آسیب به محیط زیست و اکوسیستم منطقه همراه است؟ آیا چنین اقدامی توجیه علمی و منطقی دارد؟ اصولا می پرسیم چه توجیهی دارد؟
اینها سوالاتی است که ذهن فعالان محیط زیست در خصوص احیای خلیج گرگان را بیش از پیش آشفته و نگران می‌سازد.
پمپاژ آب دریا به داخل خلیج گرگان از طریق بندر امیرآباد
تخلیه آب پساب نیروگاه نکا در خلیج گرگان شامل حفر کانال و لوله گذاری
پمپاژ آب دریا به داخل خلیج گرگان از طریق لوله کشی بر روی زبانه میانکاله
انحراف مسیر رودخانه گرگان رود به داخل خلیج
انتقال آب رودخانه نکا به داخل خلیج
در نهایت گزینه لایروبی کانال آشوراده با دو هدف اصلی انتقال آب از دریای خزر به خلیج گرگان همچنین تردد قایق‌های موتوری صیادی پیشنهاد شده است .
در گزینه لایروبی کانال آشوراده، طول لایروبی ۳۴۰۰ متر، عرض لایروبی ۲۵۰ متر، و عمق لایروبی رسیدن از ۱.۳ متر به ۲.۵ متر در نظر گرفته شده حجم لایروبی برای این گزینه حدود ۱.۰۹میلیون متر مکعب محاسبه شده است و ادعا می‌شود که این گزینه کمترین اثرگذاری را بر روی تبادلات آبی و رسیدن به وضعیت مطلوب داراست.
در طرح مذکور و براساس مطالعات انجام شده اما اشاره شده است که در صورت افزایش تراز آب خزر )حدود یک متر نسبت به تراز کنونی(، تبادل آبی خلیج گرگان با دریای خزر به طور طبیعی بهبود می‌یابد.
بیش از ۱۳۰ رودخانه به دریای خزر می‌ریزند از این رودها ولگا به تنهائی نزدیک به ۸۵ درصد آب دریای خزر را تامین می‌کرد که متاسفانه احداث سدهای جدید توسط روسیه (۴۰ سد ساخته شده و ۱۸ سد دیگر در دست مطالعه و ساخت است) بر روی رودخانه ولگا (که قابل کشتیرانی است) موجب کاهش دبی آب ورودی به دریای خزر و آغاز روند عقب نشینی آب در ساحل جنوبی آن شده است. از سال ۱۳۹۷خورشیدی ۲۲درصد ازآبدهی ولگا به خزرکاسته شده است. محاسبه این آمار نشان می‌دهد که ۵۲ میلیارد و ۸۰۰ میلیون متر مکعب فقط ازآب دهی ولگا کاسته شده.
آب دریای خزر هر ۲۵ سال عقب نشینی و سپس پیشروی می‌کند. اما طی پنج سال گذشته که وارد دوره پیشروی آب دریا شده‌ایم، آب دریا همچنان پسروی می‌کند (درضمن که بر اساس گزارش ناسا در ابتدای سال هفتم پروسه خشکی و گرمای ۳۷ ساله بسر می‌بریم) با توجه به این امر این نگرانی بوجود می‌آید که چند سال دیگر با عقب نشینی آب دریا و با توجه به شیب رو به شمال منطقه لایروبی کانال آشوراده همین اندک آب خلیج گرگان نیز توسط دریای خزر مکیده شده و روند خشکی خلیج تسریع شود .
لازم به ذکر است که حجم عظیمی از ماسه حاصل از لایروبی قرار است در یکی از سه منطقه ی پیشنهادی( منطقه ۱۰۰ هکتاری) ریخته شود، یکی از این مناطق در جنوب جزیره آشوراده در نزدیکی کانال آشوراده است که قرار است لایروبی شود منطقه ای که بدلیل بوته زارها زیستگاه دراج و قرقاول خزری است و مدفون شدن بیشه زار مذکور به تخریب زیستگاه این دوگونه ی ارزشمند منجر خواهد شد.
اما منطقه ی دوم که مشاور نیز بر روی آن تاکید دارد در جنوب غربی کانال آشوراده قرار دارد که از نظر پوشش گیاهی تفاوت چندانی با منطقه اول ندارد آنجا نیز به دلیل بوته زارهای تنک زیستگاه دراج و قرقاول خزری است و اتفاقا اصرار مشاور با اشاره به جاذبه های گردشگری مورد توجه قرار گرفته است!
توجه داشته باشید که زمین های جزیره میانکاله به دلیل باتلاقی بودن و عمق کم آب های زیرزمینی معمولا مناسب ساخت ویلا و تاسیسات گردشگری نیست. اما با افزایش ارتفاع منطقه (۲ الی ۳ متر) به دلیل انباشت رسوبات لایروبی شده هم ارتفاع جذاب و مناسبی جهت افق دید محیا می‌شود هم ساخت و ساز در آن راحت تر انجام می‌پذیرد. اشاره شرکت مشاور به جاذبه ی گردشگری دقیقا به همین موضوع است!
قابل توجه است که آب لب شور خلیج گرگان حاصل از ورود آب دریای خزر، بارش باران و ورود آب‌های شیرین رودخانه های ضلع جنوبی خلیج بوده است که اکنون با بی توجهی به بازگشائی کانال‌های ورودی جنوبی خلیج و تنها با اتکا به ظرفیت آب شور دریای خزر مطمئنا میزان شوری آب خلیج افزایش پیدا کرده و اکوسیستم خلیج را دستخوش صدمات جبران ناپذیری خواهد نمود.
در حال حاضر مزارع پرورش ماهی و کانال‌های انشعابی از حوزه ابریز جنوبی (۲۷ نهر آب شیرین) بطور غیر مجاز حق ابه میانکاله و خلیج گرگان را مصرف میکنند.احداث آب بندان بر روی نهر های طبیعی موجود به جهت برداشت آب جهت مصارف کشاورزی همچنین هدایت آب از مسیر اصلی موجب جلوگیری از ورود اب شیرین به جنوب خلیج گرگان شده است.
با توجه به وجود انباشت رسوبات رودخانه هایی که مدخل ورودیشان غرب خلیج گرگان است و از آنجائی که باد ملایم غرب به شرق در این بخش می‌وزد بنظر می‌رسد طرح مذکور فقط قرار است بخش‌های شرقی خلیج را که در استان گلستان قرار دارند احیا کند. ضمن اینکه قرار است در امتداد کانال آشوراده در خلیج گرگان نیز لایروبی از کف خلیج گیاهان دریایی و موجودات دریائی کف خلیج را هم نابود کند!
اکنون اما این طرح عمرانی که فاقد مطالعات ارزیابی اثرات محیط زیستی است، و به نظر می رسد که با اصرار مقامات دولتی در استان و با نگاه گردشگری قرار است اجرا شود. ، می رود که خلیج گرگان را نیز به سرنوشت شوم دریاچه ارومیه دچار کند.
چه تضمینی وجود دارد که دستکاری در راه آبه ای که به طور طبیعی طی سال‌های گذشته خشک شده است به مرگ خلیج گرگان نینجامد؟ چرا لایروبی تنگه چپقلی در مجاورت بندر ترکمن و بازگشائی مسیر رودهای حوزه آبریز خلیج گرگان در دستور کار قرار نمیگیرد؟ تنگه چپقلی برای احیای خلیج گزینه ی مناسب تری است زیرا احتیاج به لایروبی منجر به برداشت انبوهی از شن و ماسه و گل و لای ندارد، مضافا اینکه به بندر ترکمن نزدیک تر است.
وانگهی، اگر تنگه چپقلی احیا شود به موازات آن باید تمهیداتی صورت گیرد تا رودهای منتهی به جنوب خلیج گرگان نیز ورودی آب شیرین به آن را تامین کنند.
حال چرا به جای این تنگه، بر قسمتی از خلیج تمرکز می شود که از چندین جنبه با تخریب و آسیب به محیط زیست و اکوسیستم منطقه همراه است؟ آیا چنین اقدامی توجیه علمی و منطقی دارد؟ اصولا می پرسیم چه توجیهی دارد؟
اینها سوالاتی است که ذهن فعالان محیط زیست در خصوص احیای خلیج گرگان را بیش از پیش آشفته و نگران می‌سازد.