11 نکته درباره 11 طرح پتروپالایشگاهی
تعدد طرح‌های پتروپالایشی تعریف شده در دولت سیزدهم این نگرانی را ایجاد کرده است که تجربه شکست طرح پالایشی هفت خواهران در دولت نهم و دهم تکرار شود.به گزارش اقتصاد سرآمد، بعد از روی کار آمدن دولت سیزدهم، رویکرد وزارت نفت از توجه صرف به خام‌فروشی منابع هیدروکربوری به توسعه زنجیره ارزش از طریق احداث پتروپالایشگاه‌ها تغییر کرد. در این بین پیشبرد 8 طرح پتروپالایشی ذیل قانون «حمایت از توسعه صنایع پایین‌دستی نفت و میعانات گازی» یا قانون پتروپالایشگاه‌ها توسط بخش خصوصی و با حمایت وزارت نفت در دستور کار قرار گرفت. البته در کنار این طرح‌ها، دو طرح پتروپالایشگاه آدیش جنوبی و مهر خلیج فارس نیز قبلا توسط بخش غیردولتی پیگیری شده و به پیشرفت فیزیکی مناسبی رسیده است.در این باره فارس با ارائه گزارشی نوشت: در کنار حمایت از طرح‌های پتروپالایشی شرکت‌های خصوصی، شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی نیز به صورت جداگانه طرح احداث یک پتروپالایشگاه 300 هزار بشکه‌ای به نام شهید سلیمانی را تدوین کرده و به مرحله اجرا رسانده است.همچنین این شرکت به دنبال احیای طرح هفت‌خواهران پالایشی تدوین شده در دولت نهم و دهم است. از این 7 طرح تنها طرح پالایشگاه ستاره خلیج فارس به بهره‌برداری رسیده و مابقی طرح‌ها همچون طرح پالایشگاه آناهیتا، خوزستان، کاسپین و غیره در مرحله مطالعات و اقدامات اولیه در دولت تدبیر و امید متوقف مانده‌اند.در کنار طرح‌های پتروپالایشی در داخل کشور، چندین طرح پالایشی و پتروپالایشی نیز در خارج از کشور و با مشارکت ایران تدوین شده است که از جمله آنها می‌توان به طرح پالایشگاه 140 هزار بشکه‌ای الفروقلس سوریه، یک پالایشگاه 300 هزار بشکه‌ای در ونزوئلا و در آخر نیز یک پالایشگاه 100 هزار بشکه‌ای در نیکاراگوئه اشاره کرد.
جزئیات 11 طرح پتروپالایشی شاخص
در دولت سیزدهم
با وجود تعدد طرح‌های پتروپالایشی روی میز وزارت نفت، اما به نظر می‌رسد 11 طرح نسبت به مابقی طرح‌ها وضعیت مشخص‌تری دارند. جزئیات این 11 طرح پتروپالایشی در جدول 1 آورده شده است.از بین طرح‌های جدول 1، طرح‌های آبی رنگ مربوط به 8 طرح برگزیده ذیل قانون پتروپالایشگاه‌ها هستند. طرح شهید سلیمانی توسط شرکت ملی پالایش و پخش احداث می‌شود و دو طرح آدیش جنوبی و مهر خلیج فارس نیز توسط بخش غیردولتی احداث می‌شود.مجموع خوراک طرح‌های نفتی به میزان 1.55 میلیون بشکه در روز تعریف شده است و به سرمایه‌گذاری 46 میلیارد دلاری نیاز دارد.مجموع خوراک طرح‌های میعانات گازی نیز به میزان 420 هزار بشکه در روز تعریف شده است و به 2.3 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد.در 11 سلسله گزارش در پرونده «طرح‌های برگزیده پتروپالایشی» به بررسی آخرین وضعیت هر یک از طرح‌ها پرداخته ایم. طبق بررسی‌های انجام شده، چند نکته درباره وضعیت طرح‌ها و رویکرد وزارت نفت دولت سیزدهم در امور پالایشی وجود دارد: ستون پیشرفت طرح‌ها در جدول 1 نشان می‌دهد که طرح‌های پتروپالایشی با خوراک نفت درصد پیشرفت فیزیکی ندارند درحالیکه پیشرفت پروژه‌های با خوراک میعانات گازی قابل توجه است. بدین ترتیب با حمایت وزارت نفت می‌توان شاهد بهره‌برداری از هر 5 طرح میعانات گازی تا پایان عمر دولت سیزدهم بود و 420 هزار بشکه به ظرفیت پتروپالایشی میعانات گازی کشور اضافه می‌شود. افزایش ظرفیت پتروپالایشی میعانات گازی ایران ابهامات زیادی درباره چگونگی تامین خوراک این واحدها ایجاد می‌کند. البته طبق قانون پتروپالایشگاه‌ها با توجه به صادراتی بودن محصولات طرح‌های برگزیده، امکان واردات میعانات گازی برای تامین خوراک وجود دارد. همچنین برنامه شرکت ملی نفت نیز بر توسعه میادین گازی و افزایش تولید میعانات گازی در سال‌های آینده متمرکز شده است. دلیل پیشرفت طرح‌های با خوراک میعانات گازی نسبت به طرح‌های با خوراک نفت مربوط به رقم سرمایه‌گذاری کمتر آنها است. سرمایه‌گذاری موردنیاز برای احداث پتروپالایشگاه میعانات گازی در حد چند صد میلیون دلار بوده که با روش‌های مرسوم از داخل کشور قابل تامین است، درحالیکه این رقم برای پتروپالایشگاه‌های نفتی به حدود 10 میلیارد دلار می‌رسد. از بین 5 طرح با خوراک نفت که ذیل قانون پتروپالایشگاه‌ها تعریف شده (لاوان، غدیر، نگین مکران، مروارید مکران و انتخاب) و توسط بخش خصوصی پیگیری می‌شود، فقط طرح «مروارید مکران» دارای پیشرفت فیزیکی بوده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که صاحبان 4 طرح دیگر به دلیل عدم اطمینان از تامین کامل منابع مالی هنگفت طرح‌ها، حاضر به ریسک و پیشبرد پروژه نیستند. پیشنهاد آنها تشکیل کارگروه ملی برای کمک به تامین مالی پتروپالایشگاه‌های نفتی از کنسرسیوم بانکی، منابع صندوق توسعه ملی و هلدینگ‌های بزرگ است. در دولت سیزدهم، هر چند وزارت نفت در یک اقدام رو به جلو با برگزاری جلسات فصلی نسبت به پیگیری طرح‌های قانون پتروپالایشگاه‌ها و حل مشکلات آنها اقدام کرده است، اما به نظر نمی‌رسد این جلسات توان باز کردن گره‌های بزرگی از طرح‌های بخش خصوصی داشته باشد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که برگزاری این جلسات نقش بسزایی حتی در تسریع امور اداری ساده مثل دریافت استعلام‌ها از ارگان‌های مختلف را نیز نداشته است، زیرا اساسا پیشبرد این پروژه‌های بزرگ توسط یکی از معاونت‌های وزارت نفت جلو نمی‌رود، بلکه نیازمند یک عزم ملی و تشکیل کارگروه ویژه با حضور مدیران ارشد سایر وزارتخانه‌ها نیز است. تعلل و ناکارآمدی برخی شرکت‌ها نیز در پیشرفت اندک طرح‌ها موثر بوده است. به طور مثال طرح پتروپالایشگاه لاوان بعد از دو سال هنوز تکلیف مطالعات اولیه آن هم مشخص نیست. در این موارد بهتر است وزارت نفت فورا برای حذف امتیاز تنفس خوراک طرح اقدام کند تا ظرفیت و توان کشور برای تمرکز بر طرح‌هایی که صاحبان آن عزمی برای انجام پروژه ندارند، تلف نشود. انتظار می‌رود که وزارت نفت با استفاده از تجربه‌ها و عبرت‌های گذشته و اتخاذ استراتژی تمرکز بتواند گام مهمی در حوزه احداث پتروپالایشگاه‌ها بردارد.