نمایشگاه بین المللی صنایع دریایی و دریانوردی
راهبردی- کارساز- ضروری
گروه اقتصاد دریا - اهمیت اقتصاد دریامحور تا آن جاست که می‌تواند هر کشوری را به اوج اقتصاد برساند و از تنگنای اقتصاد خشکی محور برهاند. این نکته در مورد کشور ما که با بحران کم آبی دست‌و پنجه نرم کند، از اهمیت صدچندان برخوردار است.دوازدهمین نمایشگاه بین‌المللی صنایع دریایی و دریانوردی از 23 ماه جاری در جزیره زیبای کیش برگزار میشود. بعد از دو سال توقف به دلیل کرونا این برنامه ارزشمند ملی بار دیگر به حرکت درآمده تا گام مهمی در تحقق اقتصاد دریامحور بردارد. آن چه به تفصیل در پی می آید، گفت و گویی است با دکتر پیمان مسعودزاده- دبیر نمایشگاه بین المللی صنایع دریایی و دریانوردی- در باره نمایشگاه از یک سو و اقتصاد دریامحور از دیگر سو که توجه دوستداران دریا و به خصوص نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی را به آن جلب می کنیم؛ زیرا تبیین می کند که راهبرد برون رفت ما از مشکلات کنونی، توجه به اقتصاد دریامحور و البته قوانینی است که باید مصوب و با جدیت پیگیری شود:
تعریف و تاریخچه نمایشگاه:
ابتدا از تعریف شروع کنیم و بدانیم که آن چه به عنوان نمایشگاه بین المللی صنایع دریایی و دریانوردی برگزار می شود، در قالب تعریف علمی از یک نمایشگاه است یا شبه نمایشگاه؟
نمایشگاه، دقیقا بر اساس تعریف علمی برگزار می شود و در آن، تمامی غرفه ها به طور مستقیم در قالب اقتصاد دریایی فعالیت می کنند و هیچ فعالیت حاشیه ای وجود ندارد. نکته دیگر اینکه، نمایشگاه به طور تخصصی و برای متخصصان، تولیدکنندگان و فعالان دریامحور طراحی و اجرایی می شود و محلی است برای بازدید، عقدقراردادهای کلان وتبادل تجربه اهالی فن در همه بخش های مرتبط با صنایع دریا و دریانوردی. از این روست که این نمایشگاه کاملا حرفه ای و تخصصی طراحی و اجرایی می شود. قدمت نمایشگاه به 20 سال می رسد و قاطبه فعالان و ذینفعان دریا، در این نمایشگاه شرکت می کنند؛ بخش های مرتبط با اقتصاد دریا، از جمله کشتیرانی ها،کشتی سازی ها، واحدهای تعمیراتی، تولیدکنندگان تجهیزات، دانشگاه ها، مراکز علمی آموزشی و مراکز قانون گذاری در حوزه دریا و حتا بانک ها و بیمه های مرتبط با دریا مشارکت می کنند. این نمایشگاه فرصتی ایجاد می کند که دستاوردهای فعالان اقتصاد دریا، به نحو مطلوبی ارائه شود و محفل شایسته ای است برای تبادل بین تامین کننده، سازنده و مصرف کننده نهایی که بتوانند در فضایی تخصصی، همدیگر را پیداکرده، گفت و گو کنند و به همکارهای دو یا چند جانبه برسند.
تحریم و شرکت کنندگان خارجی:
شرکت کنندگان داخلی همه در این نمایشگاه حضور دارند؛ وضعیت شرکت کنندگان خارجی چیست؛ با توجه به تحریم های ظالمانه علیه کشورمان، این نکته مهم است:
این نمایشگاه فراز و فرودهایی داشته است. از بدو شکل گیری تا کنون، با موانعی روبرو بوده که تحریم یکی از مهم ترین آن هاست. به دلیل تحریم، شرکت های خارجی نمی توانند فعالیت مستقیمی داشته باشند؛ اما به روش های دیگر- از جمله نمایندگی های خود- در این برنامه ملی و بین المللی حضور دارند و فعالیت می کنند. حضور علنی و مستقیم شرکت های بزرگ خارجی در این نمایشگاه، ممکن است به دلیل تحریم، برای آنها جرایم سنگینی در پی داشته باشد؛ از این روست که در این سال ها حضور غیرمستقیم دارند. در سال های قبل از تحریم، گاهی بیش از یک سوم فضای نمایشگاه به غرفه های کشورهای خارجی از چند قاره، اختصاص داده می شد که این روند با توجه به مساله تحریم متوقف شده است.
آثار تحریم بر نمایشگاه و صنایع دریامحور:
تحریم به طور مشخص چه آثار مثبت و منفی بر نمایشگاه و صنایع دریایی برجا گذاشته است؟
به نظر من، تحریم یک شمشیر دولبه است. درست است که از یک لبه، به ضرر ما می برد و باعث مشکلات اقتصادی شده است؛ اما از دیگر لبه، به نفع ما عمل کرده است؛ زیرا با ایجاد محدودیت های شدید در حوزه صنایع دریایی، سازنده و تولیدکننده داخلی به سمت ساخت و تولید گرایش جدی پیدا کرده و نتایج درخشانی هم به دست آورده اند.تحریم باعث شده شرکت های کلاس های رده بندی داخلی قوت بگیرند؛ وقتی که شرکت های رده بندی خارجی ایران را به دلیل تحریم ترک کردند، شرکت های کلاس های رده بندی، خود را جدی تر گرفته و تلاش بیشتری کردند؛ به نحوی که دو کلاس رده بندی داخلی جای خالی آن ها را به خوبی پر کردند.برای نمونه در بحث بیمه دریایی، بیمه دریایی کیش خلاء را پر کند. نقمت تحریم باعث شد که تولیدکننده داخلی خود را باور کند و دست به زانوی همت خود بزند و موجب افزایش خودباوری در صنایع دریایی شوند. این خودباوری، این تکیه و تاکید به خود، از تحریم برای بسیاری از تامین کنندگان، سازندگان وتولیدکنندگان داخلی تبدیل به یک فرصت شده و مصداق تبدیل کردن تهدید به فرصت در صنایع دریایی داخلی تحقق پیدا کرده است.
اهداف عمومی و اختصاصی نمایشگاه:
هر نمایشگاهی اهدافی برای خود تعریف می کند که بتواند بعد از اجرا به آنها دست پیدا کند؛ در این باره، مهم ترین اهداف نمایشگاه دوازدهم چیست؟
یکی از اهم اهداف این است که تولیدکننده داخلی خود را به نحو مطلوبی به مصرف کننده بشناساند. تا چند سال پیش-قبل از تحریم ها- بیشتر سازه ها و تولیدکنندگان خارجی بودند، اما الان در اکثر بخش ها – از کابل و برق و الکترود و ورق تا روغن موتور و موتور دریایی و...) تولیدکنندگان داخلی شرکت می کنند و نه تنها خلاء را پر کرده اند؛ بلکه به حالت رقابتی هم رسیده اند.
پس نمایشگاه در هدف اول خود به راحتی وارد فعالیت می شود و می تواند مانند نخ تسبیح، همه دانه های زنجیره تولید تا مصرف را در کنار همدیگر قرار دهد و امیدوار می کند که چرخ صنعت دریا، بهتر از گذشته بچرخد.
استقبال شرکت های داخلی:
پیشتر گفتید که شرکت های داخلی خلاء شرکت های خارجی را به خوبی پر کرده و تا حد مطلوبی، چرخ صنایع دریایی را به گردش در آورده اند، اما با توجه به گرانی های اخیر و هزینه های بزرگی که یک شرکت برای حضور در نمایشگاه باید متحمل شود، وضعیت نمایشگاه دوازدهم از نظر استقبال شرکت های داخلی را چگونه ارزیابی می کنید؟
علاوه بر تحریم، مساله کرونا هم بوده و نمایشگاه به دلیل کرونا چند سال است که برگزار نشده است، همچنین گرانی ها می تواند اثربگذارد بر استقبال؛ زیرا علاوه بر هزینه حمل و نقل وسایل و تجهیزات و ماشین آلات، هزینه های غرفه بندی، اسکان و تغذیه هم بار می شود که ممکن است برخی از شرکت ها مشارکت نکنند و یا در حد محدود مشارکت داشته باشند. ولی به طور کلی تا این زمان که در حال این گفت و گو هستیم، تاثیر منفی زیادی به چشم نمی خورد و سامانه ثبت و نام همچنان فعال است و شرکت ها در حال ثبت نام هستند و فرایند ثبت نام هنوز بسته نشده است.
زمان بندی برگزاری نمایشگاه:
معمولا نمایشگاه های معتبر و بین المللی همواره در زمان و مکان مشخص برگزار می شوند تا تثبیت شده و تبدیل به یک برند معتبر شوند. پس زمان بندی اجرای نمایشگاه ها مهم هستند و در مورد نمایشگاه صنایع دریایی ودریانوردی هم صدق می کند. بفرمایید چرا نمایشگاه در خرداد ماه برگزار می شود؟
نمایشگاه امسال از 23 تا 26 خرداد برگزار میشود، اما نمایشگاه همواره در آذرماه برگزار می شده است. دلیل تغییر زمان، وجود کرونا بود. این زمان، زمانی است که مجموعه نمایشگاهی کیش، فضای باز برای برگزاری نمایشگاه داشت و ما برای مدیریت زمان قبول کردیم که در این تاریخ برگزار کنیم. این نمایشگاه سالانه است و هر سال معمولا در نیمه دوم سال، در ماه های آبان یا آذر برگزار می کنیم. وقایع و برنامه های مختلف دریایی در ایران و جهان هست که لازم است برای هماهنگی با آنها و جلوگیری از همپوشانی و تداخل، تقویم منعطفی را در نظر بگیریم. جابجایی چند روزه علاوه بر این به دلیل تفاوت در تقویم میلادی، هجری و شمسی است.
مقایسه نمایشگاه ایران و جهان:
برای درک کمیت و کیفیت نمایشگاه صنایع دریایی و دریانوردی، لطف کنید و مقایسه کنید این نمایشگاه را با سایر نمایشگاه های مشابه در سطح جهان:
کشورهای مختلف، نمایشگاه های متعددی در سطح جهان برگزار می کنند. نمایشگاه ها رویکردهای متفاوتی دارند. مثلا نمایشگاه های هامبورگ، سن پترزبورگ، امارات و... هر کدام با خصائص خاص و مشخصات منحصر به خود برگزار می شوند و چندان قبال مقایسه با همدیگر یا مقایسه نمایشگاه ایران با آنها نیست. به خصوص اینکه صنایع دریایی ایران، حدود 25 سال است که به طور جدی حرکت کرده و شکل گرفته است و ما در این صنعت، نوپا هستیم. بعد از جنگ تحمیلی، رونق صنایع دریایی ایران آغاز شد و این مدت برای رسیدن به حد نهایی، زمان بسیار کمی است. در دوران جنگ و قبل از آن، ایران دارای شناسنامه روشنی در حوزه ساخت و ساز ماشین آلات دریایی نیست؛ برای همین، شاید مقایسه با سایر کشورها که بیش از یکصد سال است که در این حوزه فعالیت جدی دارند، منطقی به نظر نرسد.
با این همه، از نظر من با توجه به تجربه و مشاهدات مستقیمی که از سایر نمایشگاه های خارجی داشته ام، نمایشگاه ما چیزی کم از سایر نمایشگاه ها ندارد؛ مضاف بر اینکه، هر چه در این نمایشگاه هست، از آن خود ایران است و این برجستگی ممتازی است که دیگران را با ما قابل مقایسه نمی کند.
بدیهی است با رفع تحریم ها و مشارکت کشورهای خارجی، نمایشگاه صنایع دریایی ایران حداقل در گستره خاورمیانه، نمونه خواهد بود.
خودکفایی در صنایع دریایی و دریانوردی:
بحث از توان شرکت های داخی از یک سو و تحریم های ظالمانه از دیگر سو مطرح شد. لازم است بپرسم صنایع دریایی و دریانوردی ما چقدر وابسته است؟ به بیان دیگر، چقدر در این حوزه خودکفا هستیم؟
سئوال خوبی است وبرای پاسخ به آن لازم است بدانیم که ماهیت سازه ها در صنایع دریایی چیست؟ در کشتی سازی، مراحلی مانند طراحی و ساخت بدنه معمولا در داخل کشورها انجام می شود و تجهیزات بر اساس توجیه اقتصادی- کمیت و کیفیت تولید- وارد می کنند. برای مثال موتورهای دریایی که برای شناورها عمدتا از چند کشور خاص وارد می شود
پس سه فرایند طراحی، ساخت بدنه و تجهیزات نسبت به مقدار نیاز داخلی و شمارگان تولید، مشخص می کند که چه بخش از اینها در داخل کشور تولید شود و چه مقدار وارد شود. هر چقدر شمارگان تولید بالا برود، باید انتظار داشت که در هر سه محور، به خودکفایی اندیشید اما اگر شمارگان پایی باشد، بهتر است با منطق صرفه اقتصادی، برخی تجهیزات از کشورهای دیگر وارد شود.
برای مثال، جایگزینی شناورهای کوچک به جای لنج های چوبی که با حمایت سازمان بنادر و کشتیرانی صورت گرفت، حرکت آفرین بود و شمارگان تولید را بالا برد و ما در هر سه حوزه طراحی، ساخت بدنه و تجهیزات تمرکز داخلی پیدا کردیم. هم شرکت های تولیدکننده داخلی شکل گرفته و فعال شدند، هم سازندگان تجهیزات سرمایه گذاری مناسبی کردند. فولاد مبارکه وارد تولید ورق شد زیرا از نظر کمیت، صرفه اقتصادی لازم ایجاد شد. به جایی رسیدیم که اکنون در سازمان دریایی، موتور دریایی تولید می شود. به طور کلی، میزان خودکفایی بستگی دارد به تعداد و شمارگان شناورهایی که بنا به نیاز باید ساخته شود. هر چه شمارگان بالاتر باشد، میزان جهت گیری برای تولید در داخل افزایش می یابد و بر عکس، هر چه مقدار کم باشد و توجیه اقتصادی ایجاد نکند، نگاه به واردات جای تولید داخلی را می گیرد.
به طور کلی قابلیت های لازم در داخل وجود دارد و تولیدکنندگان ما در صورت فراهم شدن شرایط تولید، به سرعت وارد کار می شوند؛ کما این که اکنون در موارد متعددی ورود کرده و در حال تولید هستند.
وضعیت تولید دانش در صنایع دریایی:
در هر فن و حرفه ای، پایه بر دانش است و کیفیت و کمیت تولید دانش در آن برای هر کشور اهمیت فراوان دارد. وضعت ایران در بخش تولید دانش صنایع دریایی و دریانوردی چگونه است؟
براساس آمار، در سطح جهان ما جزو بیست کشور برتر در زمینه تولید دانش دریایی هستیم. انجمن مهندسی صنایع دریایی، همزمان با نمایشگاه های صنایع دریایی، همایش هایی برگزار می کرده و در هر مورد، بیش از 450 مقاله منتشره داشته است. با قاطعیت باید گفت با توجه به فعالیت دانشکده های امیرکبیر، صنعتی شریف و پژوهشگاه های حوزه صنایع دریایی کشور، ما در مقوله تولید دانش در همه زمینه های صنایع دریایی و دریانوردی بسیار پیشرفته و از مطلوبیت خوب و قابل قبولی برخوردار هستیم و همچنان ظرفیت لازم برای پیشرفت بیشتر داریم. دکل حفاری به وسیله یک شرکت داخلی طراحی شده و ثبت بین المللی هم شده است. حوضچه کشت مدرن داریم که کاملا بومی سازی شده است. در حوزه راهبری و آموزش دریانوردی – در محمود آباد،نوشهر، چابهار، خرمشهر و..) هم وضعیت
خوبی داریم .
تعریف و تاریخچه نمایشگاه:
ابتدا از تعریف شروع کنیم و بدانیم که آن چه به عنوان نمایشگاه بین المللی صنایع دریایی و دریانوردی برگزار می شود، در قالب تعریف علمی از یک نمایشگاه است یا شبه نمایشگاه؟
نمایشگاه، دقیقا بر اساس تعریف علمی برگزار می شود و در آن، تمامی غرفه ها به طور مستقیم در قالب اقتصاد دریایی فعالیت می کنند و هیچ فعالیت حاشیه ای وجود ندارد. نکته دیگر اینکه، نمایشگاه به طور تخصصی و برای متخصصان، تولیدکنندگان و فعالان دریامحور طراحی و اجرایی می شود و محلی است برای بازدید، عقدقراردادهای کلان وتبادل تجربه اهالی فن در همه بخش های مرتبط با صنایع دریا و دریانوردی. از این روست که این نمایشگاه کاملا حرفه ای و تخصصی طراحی و اجرایی می شود. قدمت نمایشگاه به 20 سال می رسد و قاطبه فعالان و ذینفعان دریا، در این نمایشگاه شرکت می کنند؛ بخش های مرتبط با اقتصاد دریا، از جمله کشتیرانی ها،کشتی سازی ها، واحدهای تعمیراتی، تولیدکنندگان تجهیزات، دانشگاه ها، مراکز علمی آموزشی و مراکز قانون گذاری در حوزه دریا و حتا بانک ها و بیمه های مرتبط با دریا مشارکت می کنند. این نمایشگاه فرصتی ایجاد می کند که دستاوردهای فعالان اقتصاد دریا، به نحو مطلوبی ارائه شود و محفل شایسته ای است برای تبادل بین تامین کننده، سازنده و مصرف کننده نهایی که بتوانند در فضایی تخصصی، همدیگر را پیداکرده، گفت و گو کنند و به همکارهای دو یا چند جانبه برسند.
تحریم و شرکت کنندگان خارجی:
شرکت کنندگان داخلی همه در این نمایشگاه حضور دارند؛ وضعیت شرکت کنندگان خارجی چیست؛ با توجه به تحریم های ظالمانه علیه کشورمان، این نکته مهم است:
این نمایشگاه فراز و فرودهایی داشته است. از بدو شکل گیری تا کنون، با موانعی روبرو بوده که تحریم یکی از مهم ترین آن هاست. به دلیل تحریم، شرکت های خارجی نمی توانند فعالیت مستقیمی داشته باشند؛ اما به روش های دیگر- از جمله نمایندگی های خود- در این برنامه ملی و بین المللی حضور دارند و فعالیت می کنند. حضور علنی و مستقیم شرکت های بزرگ خارجی در این نمایشگاه، ممکن است به دلیل تحریم، برای آنها جرایم سنگینی در پی داشته باشد؛ از این روست که در این سال ها حضور غیرمستقیم دارند. در سال های قبل از تحریم، گاهی بیش از یک سوم فضای نمایشگاه به غرفه های کشورهای خارجی از چند قاره، اختصاص داده می شد که این روند با توجه به مساله تحریم متوقف شده است.
آثار تحریم بر نمایشگاه و صنایع دریامحور:
تحریم به طور مشخص چه آثار مثبت و منفی بر نمایشگاه و صنایع دریایی برجا گذاشته است؟
به نظر من، تحریم یک شمشیر دولبه است. درست است که از یک لبه، به ضرر ما می برد و باعث مشکلات اقتصادی شده است؛ اما از دیگر لبه، به نفع ما عمل کرده است؛ زیرا با ایجاد محدودیت های شدید در حوزه صنایع دریایی، سازنده و تولیدکننده داخلی به سمت ساخت و تولید گرایش جدی پیدا کرده و نتایج درخشانی هم به دست آورده اند.تحریم باعث شده شرکت های کلاس های رده بندی داخلی قوت بگیرند؛ وقتی که شرکت های رده بندی خارجی ایران را به دلیل تحریم ترک کردند، شرکت های کلاس های رده بندی، خود را جدی تر گرفته و تلاش بیشتری کردند؛ به نحوی که دو کلاس رده بندی داخلی جای خالی آن ها را به خوبی پر کردند.برای نمونه در بحث بیمه دریایی، بیمه دریایی کیش خلاء را پر کند. نقمت تحریم باعث شد که تولیدکننده داخلی خود را باور کند و دست به زانوی همت خود بزند و موجب افزایش خودباوری در صنایع دریایی شوند. این خودباوری، این تکیه و تاکید به خود، از تحریم برای بسیاری از تامین کنندگان، سازندگان وتولیدکنندگان داخلی تبدیل به یک فرصت شده و مصداق تبدیل کردن تهدید به فرصت در صنایع دریایی داخلی تحقق پیدا کرده است.
اهداف عمومی و اختصاصی نمایشگاه:
هر نمایشگاهی اهدافی برای خود تعریف می کند که بتواند بعد از اجرا به آنها دست پیدا کند؛ در این باره، مهم ترین اهداف نمایشگاه دوازدهم چیست؟
یکی از اهم اهداف این است که تولیدکننده داخلی خود را به نحو مطلوبی به مصرف کننده بشناساند. تا چند سال پیش-قبل از تحریم ها- بیشتر سازه ها و تولیدکنندگان خارجی بودند، اما الان در اکثر بخش ها – از کابل و برق و الکترود و ورق تا روغن موتور و موتور دریایی و...) تولیدکنندگان داخلی شرکت می کنند و نه تنها خلاء را پر کرده اند؛ بلکه به حالت رقابتی هم رسیده اند.
پس نمایشگاه در هدف اول خود به راحتی وارد فعالیت می شود و می تواند مانند نخ تسبیح، همه دانه های زنجیره تولید تا مصرف را در کنار همدیگر قرار دهد و امیدوار می کند که چرخ صنعت دریا، بهتر از گذشته بچرخد.
استقبال شرکت های داخلی:
پیشتر گفتید که شرکت های داخلی خلاء شرکت های خارجی را به خوبی پر کرده و تا حد مطلوبی، چرخ صنایع دریایی را به گردش در آورده اند، اما با توجه به گرانی های اخیر و هزینه های بزرگی که یک شرکت برای حضور در نمایشگاه باید متحمل شود، وضعیت نمایشگاه دوازدهم از نظر استقبال شرکت های داخلی را چگونه ارزیابی می کنید؟
علاوه بر تحریم، مساله کرونا هم بوده و نمایشگاه به دلیل کرونا چند سال است که برگزار نشده است، همچنین گرانی ها می تواند اثربگذارد بر استقبال؛ زیرا علاوه بر هزینه حمل و نقل وسایل و تجهیزات و ماشین آلات، هزینه های غرفه بندی، اسکان و تغذیه هم بار می شود که ممکن است برخی از شرکت ها مشارکت نکنند و یا در حد محدود مشارکت داشته باشند. ولی به طور کلی تا این زمان که در حال این گفت و گو هستیم، تاثیر منفی زیادی به چشم نمی خورد و سامانه ثبت و نام همچنان فعال است و شرکت ها در حال ثبت نام هستند و فرایند ثبت نام هنوز بسته نشده است.
زمان بندی برگزاری نمایشگاه:
معمولا نمایشگاه های معتبر و بین المللی همواره در زمان و مکان مشخص برگزار می شوند تا تثبیت شده و تبدیل به یک برند معتبر شوند. پس زمان بندی اجرای نمایشگاه ها مهم هستند و در مورد نمایشگاه صنایع دریایی ودریانوردی هم صدق می کند. بفرمایید چرا نمایشگاه در خرداد ماه برگزار می شود؟
نمایشگاه امسال از 23 تا 26 خرداد برگزار میشود، اما نمایشگاه همواره در آذرماه برگزار می شده است. دلیل تغییر زمان، وجود کرونا بود. این زمان، زمانی است که مجموعه نمایشگاهی کیش، فضای باز برای برگزاری نمایشگاه داشت و ما برای مدیریت زمان قبول کردیم که در این تاریخ برگزار کنیم. این نمایشگاه سالانه است و هر سال معمولا در نیمه دوم سال، در ماه های آبان یا آذر برگزار می کنیم. وقایع و برنامه های مختلف دریایی در ایران و جهان هست که لازم است برای هماهنگی با آنها و جلوگیری از همپوشانی و تداخل، تقویم منعطفی را در نظر بگیریم. جابجایی چند روزه علاوه بر این به دلیل تفاوت در تقویم میلادی، هجری و شمسی است.
مقایسه نمایشگاه ایران و جهان:
برای درک کمیت و کیفیت نمایشگاه صنایع دریایی و دریانوردی، لطف کنید و مقایسه کنید این نمایشگاه را با سایر نمایشگاه های مشابه در سطح جهان:
کشورهای مختلف، نمایشگاه های متعددی در سطح جهان برگزار می کنند. نمایشگاه ها رویکردهای متفاوتی دارند. مثلا نمایشگاه های هامبورگ، سن پترزبورگ، امارات و... هر کدام با خصائص خاص و مشخصات منحصر به خود برگزار می شوند و چندان قبال مقایسه با همدیگر یا مقایسه نمایشگاه ایران با آنها نیست. به خصوص اینکه صنایع دریایی ایران، حدود 25 سال است که به طور جدی حرکت کرده و شکل گرفته است و ما در این صنعت، نوپا هستیم. بعد از جنگ تحمیلی، رونق صنایع دریایی ایران آغاز شد و این مدت برای رسیدن به حد نهایی، زمان بسیار کمی است. در دوران جنگ و قبل از آن، ایران دارای شناسنامه روشنی در حوزه ساخت و ساز ماشین آلات دریایی نیست؛ برای همین، شاید مقایسه با سایر کشورها که بیش از یکصد سال است که در این حوزه فعالیت جدی دارند، منطقی به نظر نرسد.
با این همه، از نظر من با توجه به تجربه و مشاهدات مستقیمی که از سایر نمایشگاه های خارجی داشته ام، نمایشگاه ما چیزی کم از سایر نمایشگاه ها ندارد؛ مضاف بر اینکه، هر چه در این نمایشگاه هست، از آن خود ایران است و این برجستگی ممتازی است که دیگران را با ما قابل مقایسه نمی کند.
بدیهی است با رفع تحریم ها و مشارکت کشورهای خارجی، نمایشگاه صنایع دریایی ایران حداقل در گستره خاورمیانه، نمونه خواهد بود.
خودکفایی در صنایع دریایی و دریانوردی:
بحث از توان شرکت های داخی از یک سو و تحریم های ظالمانه از دیگر سو مطرح شد. لازم است بپرسم صنایع دریایی و دریانوردی ما چقدر وابسته است؟ به بیان دیگر، چقدر در این حوزه خودکفا هستیم؟
سئوال خوبی است وبرای پاسخ به آن لازم است بدانیم که ماهیت سازه ها در صنایع دریایی چیست؟ در کشتی سازی، مراحلی مانند طراحی و ساخت بدنه معمولا در داخل کشورها انجام می شود و تجهیزات بر اساس توجیه اقتصادی- کمیت و کیفیت تولید- وارد می کنند. برای مثال موتورهای دریایی که برای شناورها عمدتا از چند کشور خاص وارد می شود
پس سه فرایند طراحی، ساخت بدنه و تجهیزات نسبت به مقدار نیاز داخلی و شمارگان تولید، مشخص می کند که چه بخش از اینها در داخل کشور تولید شود و چه مقدار وارد شود. هر چقدر شمارگان تولید بالا برود، باید انتظار داشت که در هر سه محور، به خودکفایی اندیشید اما اگر شمارگان پایی باشد، بهتر است با منطق صرفه اقتصادی، برخی تجهیزات از کشورهای دیگر وارد شود.
برای مثال، جایگزینی شناورهای کوچک به جای لنج های چوبی که با حمایت سازمان بنادر و کشتیرانی صورت گرفت، حرکت آفرین بود و شمارگان تولید را بالا برد و ما در هر سه حوزه طراحی، ساخت بدنه و تجهیزات تمرکز داخلی پیدا کردیم. هم شرکت های تولیدکننده داخلی شکل گرفته و فعال شدند، هم سازندگان تجهیزات سرمایه گذاری مناسبی کردند. فولاد مبارکه وارد تولید ورق شد زیرا از نظر کمیت، صرفه اقتصادی لازم ایجاد شد. به جایی رسیدیم که اکنون در سازمان دریایی، موتور دریایی تولید می شود. به طور کلی، میزان خودکفایی بستگی دارد به تعداد و شمارگان شناورهایی که بنا به نیاز باید ساخته شود. هر چه شمارگان بالاتر باشد، میزان جهت گیری برای تولید در داخل افزایش می یابد و بر عکس، هر چه مقدار کم باشد و توجیه اقتصادی ایجاد نکند، نگاه به واردات جای تولید داخلی را می گیرد.
به طور کلی قابلیت های لازم در داخل وجود دارد و تولیدکنندگان ما در صورت فراهم شدن شرایط تولید، به سرعت وارد کار می شوند؛ کما این که اکنون در موارد متعددی ورود کرده و در حال تولید هستند.
وضعیت تولید دانش در صنایع دریایی:
در هر فن و حرفه ای، پایه بر دانش است و کیفیت و کمیت تولید دانش در آن برای هر کشور اهمیت فراوان دارد. وضعت ایران در بخش تولید دانش صنایع دریایی و دریانوردی چگونه است؟
براساس آمار، در سطح جهان ما جزو بیست کشور برتر در زمینه تولید دانش دریایی هستیم. انجمن مهندسی صنایع دریایی، همزمان با نمایشگاه های صنایع دریایی، همایش هایی برگزار می کرده و در هر مورد، بیش از 450 مقاله منتشره داشته است. با قاطعیت باید گفت با توجه به فعالیت دانشکده های امیرکبیر، صنعتی شریف و پژوهشگاه های حوزه صنایع دریایی کشور، ما در مقوله تولید دانش در همه زمینه های صنایع دریایی و دریانوردی بسیار پیشرفته و از مطلوبیت خوب و قابل قبولی برخوردار هستیم و همچنان ظرفیت لازم برای پیشرفت بیشتر داریم. دکل حفاری به وسیله یک شرکت داخلی طراحی شده و ثبت بین المللی هم شده است. حوضچه کشت مدرن داریم که کاملا بومی سازی شده است. در حوزه راهبری و آموزش دریانوردی – در محمود آباد،نوشهر، چابهار، خرمشهر و..) هم وضعیت
خوبی داریم .