احیای دریاچه ارومیه؛ شعار سیاسی، اقدام غیرموثر
ستاد احیای دریاچه ارومیه چرا تشکیل شد؟
گروه دریا - اقدامات انجام شده از سال ۱۳۹۳ -۱۴۰۱ برای احیای دریاچه ارومیه یا در راستای نتایج مطالعات و پایاننامهها نبوده و یا آن قدر به مسایل حاشیهای و راهکارهای نادرست (تونل سد کانیسیب) پرداخته که نه تنها مشکلات منطقه کاهش نیافته و روند مرگ دریاچه متوقف نشده بلکه به سرعت آن نیز افزوده شده است.از نظر «رابرت مرتن» جامعهشناس آمریکایی، یکی از دلایل رفتارهای انحرافی در جامعه وجود موضوعی به نام «مناسکگرایی» است. بدین معنا که هرگاه قرار باشد تا مشکلی از جامعه رفع شود باید «اهداف فرهنگی» و «وسایل نهادینه شده» با هم همخوانی داشته باشند، اما هرگاه اهداف فرهنگی نادیده انگاشته شود و تنها بر وسایل نهادینه شده برای دستیابی مورد تاکید قرار گیرد، در این حالت مناسکگرایی پیش میآید. این همان چیزی است که در رابطه با وضعیت ستاد احیای دریاچه ارومیه و مرگ این دریاچه پیش آمده است.
به گزارش اقتصادسرآمد، گفته بسیاری از کارشناسان تبعات خشک شدن دریاچه ارومیه فقط به خود منطقه بازنگشته و آثار مخرب آن میتواند بهطور جدی بخشهای زیادی از شمالغرب کشور و حتی تهران را نیز تحت تاثیر قرار دهدوضعیت خشکسالی و کمآبی در ایران به حدی رسیده که دریاچهها نیز در حال خشک شدن هستند. این وضعیت از دریاچه ارومیه، بزرگترین دریاچه داخلی کشور نیز مستثنی نبوده و به شکل جدی آن را هم تحتالشعاع قرار داده است.
به گفته بسیاری از کارشناسان تبعات خشک شدن این دریاچه فقط به خود منطقه بازنگشته و آثار مخرب آن میتواند بهطور جدی بخشهای زیادی از شمالغرب کشور و حتی تهران را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
به گفته این کارشناسان از آنجا که آب این دریاچه به شدت شور و نمک فراوانی دارد، خشک شدن آن موجب تشکیل سطوح بسیار زیادی از نمک شده که با کوچکترین باد، میتواندحجم زیادی از آن را جابهجا کرده و زمینهای کشاورزی و مسکونی اطراف را تحت تاثیر قرار داده و حتی خالی از سکنه نماید.
باید توجه داشت که موارد یاد شده تنها بخشی از تبعات خشکسالی کامل این دریاچه است و تبعات اجتماعی آن میتواند بسیار بیشتر و قابل توجهتر هم باشد. بروز همین وضع حساس دریاچه بود که ستادی برای احیای آن تشکیل و برنامههایی برای احیای آن در نظر گرفته شد. این ستاد که از سال ۱۳۹۳ تشکیل شده تاکنون مشغول اجرای برنامههایی برای احیای این دریاچه شده است. اما باوجود این تلاشها، نتیجه به دست آمده با ماهیت فعالیت این ستاد همخوانی نداشته و همین امر علت تشکیل این ستاد را به شدت زیر سوال میبرد. یعنی در فاصله کمتر از ۱۰ سال و صرف هزینههای هنگفت، نه تنها در شرایط وخیم دریاچه ارومیه شرایطی مساعدتری حاصل نشده، بلکه وضعیت آن روز به روز بدتر شده تا جاییکه اکنون در معرض ناپدید شدن کامل است.
ستاد احیای دریاچه ارومیه چرا تشکیل شد؟
کارگروه نجات دریاچه ارومیه، با هدف اعمال رویکردهای یکپارچه در مدیریت حوضه آبریز دریاچه و ارائه راهکارها، با مسئولیت «وزیر نیرو» و با حضور وزیران «جهاد کشاورزی»و «کشور»، «معاون برنامهریزی و نظارت راهبردی ریاستجمهوری» و «رئیس سازمان حفاظت محیطزیست» در تاریخ ۲۵ مهرماه ۱۳۹۲ تشکیل شد تا با اتکا بر مطالعات انجامشده قبلی و نظر تشکلهای مردم نهاد ذیربط، راهکارهای عملیاتی نجات دریاچه را بررسی و نتیجه را برای تصمیمگیری نهایی به هیات وزیران ارائه دهد.پس از بررسیهای کارگروه و با ارائه پیشنهادات نمایندگان استانی (در مجلس شورای اسلامی) مقرر شد تا ستاد احیای دریاچه ارومیه با اختیارات اصل ۱۳۸ به ریاست «معاون اول رئیسجمهور» تشکیل شود. بنابراین پیرو مصوبه جلسه روز چهارشنبه مورخ ۲ بهمنماه ۱۳۹۲ هیات دولت، معاون اول وقت رئیسجمهوری، به عنوان رئیس ستاد احیای دریاچه ارومیه و «عیسی کلانتری» به عنوان دبیر و مجری ستاد منتصب شدند.
ستاد احیای دریاچه ارومیه، پس از تشکیل، با ایجاد یک کمیته راهبردی متشکل از متخصصان و صاحبنظران ملی- منطقهای و نمایندگان دستگاههای تصمیمگیر، به طراحی و ایجاد ساختار سازمانی بدنه اجرایی ستاد پرداخت. شرح وظایف بخشهای مختلف ستاد احیا و گامهای اجرایی و شیوه مدیریت احیای دریاچه ارومیه، در کمیته مذکور نیز ترسیم و تصویب شد.
در ساختار مذکور هم مقرر شد تا «دانشگاه صنعتی شریف» با عنوان «دفتر برنامهریزی و تلفیق» به جمعبندی مطالعات، جامعنگری و ایجاد اتفاق نظر علمی با حضور تمامی صاحبنظران ملی و منطقهای بپردازد. محور قرار گرفتن صاحبنظران منطقهای، مشارکت ذینفعان و ذیمدخلان منطقهای و استفاده از کلیه ظرفیتهای مطالعاتی ملی و بینالمللی بهطور گسترده در ساختار و برنامههای اجرایی ستاد احیای دریاچه ارومیه نیز پیشبینی شد.
تحلیل برنامهها و سیاستهای ستاد
اطلاعات ارائه شده در وبسایت ستاد احیای دریاچه ارومیه حاکی است: این ستاد تاکنون در ۵ بخش «سیاستگذاری» با برگزاری ۶ وبینار از سال ۱۳۹۷، «نظارت و پایش» با ۵ طرح ، بخش «مطالعات» با اجرای ۱۹ طرح بزرگ و تاسیس یک مرکز سنجش از دور با همکاری «دانشگاه صنعتی شریف»، بخش «فرهنگی اجتماعی» با ۱۹ فعالیت مرتبط با بخش اجتماعی و فرهنگی، بخش «پایاننامه» با انجام بیش از ۷ پایاننامه و انتشار یک نشریه، مشغول به کار بوده است.