ادامه از صفحه  اول
ممنوعه به جز مناطق جنگی در شهرها و روستاها نیز واهمه ای نداشتند، این تسلیحات نامتعارف با شواهد بدست آمده، تولید دو کشور همراه آن جمهوری بودند. همچنین اعدام ساکنین غیرمسلح و اسیران، بریدن سر کشته شدگان ارمنی قره باغ سعی در ایجاد رعب و وحشت در کل منطقه بودند که با سکوت جوامع بین الملل علی الخصوص شورای امنیت روبه رو شد. در این میان جمهوری اسلامی با محکوم کردن این اعمال قاطعیت خود را در برابر جنایت های جنگی مشخص کرد.در طول مدت این جنگ نابرابر مسئله تهدید تغییرات ژئوپولتیک و مرزهای بین المللی را بسیار شنیدیم  تغیراتی که از ایدئولوژی پان ترکیسم منشاء می گرفت. جمهوری آذربایجان و ترکیه به فکر اتصال منطقه نخجوان به آذربایجان با عبور از سرزمین ارمنستان و به زیر پا گذاشتن مرزهای رسمی بودند. در این راستا مناطق نبرد و اقدامات نظامی را در کناره رود ارس آغاز کرده است تا بعد از رسیدن به مرز رسمی ارمنستان، نبرد را وارد آن کشور کند و با تصرف قسمت جنوبی ارمنستان راهی به نخجوان باز کنند تا ترکیه به راحتی با عبور از این مناطق به دریای مازندران (خزر) روزنه ای پیدا کند.ارامنه منطقه قره باغ با  تسلیحات دو دهه قبل از خود دفاع می کردند، آنها پس از امضای توافق آتش بس سال 1994 تا کنون فرصتی 26 ساله داشتند تا به خودکفایی و خرید تسلیحات نظامی مدرن بپردازند که ظواهر بیانگر عدم اتخاذ تصمیماتی در این خصوص بوده و یا بسیار ناچیز صورت گرفته و امیدی واهی به پشتیبانی مستقیم روسیه بسته شده بود. در تاریخ 9 نوامبر نیمه شب خبری دو کشور و جامعه بین الملل را غافلگیر کرد. توافق نامه صلحی بین طرفین درگیر با میانجیگری روسیه به امضاء رسید. توافقی که می توان از آن فقط به عنوان یک مسکن کوتاه مدت یاد کرد که غرور ملی ارامنه را خدشه دار کرد. این توافق جامعه ارامنه دیاسپورا در انزجار فرو برد و ناآرامی در ارمنستان را موجب شد. ارامنه، نیکول پاشینیان، نخست وزیر کشورشان را یک وطن فروش و خائن قلمداد می کنند که بدون هماهنگی با احزاب و حتی رئیس جمهوری به چنین تصمیمی حیاتی اقدام کرده و امنیت ملی را به مخاطره انداخته است. این توافق ابهامات بسیاری دارد، از ابهامات آن می توان به نامشخص بودن وضعیت حقوقی ارامنه قره باغ کوهستانی و خود آن منطقه اشاره کرد. همچنین وضعیت اداره اماکن تاریخی ارامنه در مناطق باز پس داده شده به آذربایجان، یک مسئله مهم است. عملیاتی شدن عجولانه این توافق و حضور نیروهای روسی در آن مناطق به عنوان نیروهای حافظ صلح از دیگر ابهامات آن است. چالش امنیتی جدی در این توافق نامه برای ایران و ارمنستان، کریدور نخجوان به جمهوری آذربایجان از مسیر نوار مرزی ارمنستان با ایران است. با عملی شدن این بند ایران کاملا همسایه مهم شمالی خود، ارمنستان، را از دست می دهد و به صورت کامل با جمهوری آذربایجان همسایه می شود. اجراء این بند عواقبی خطرناک برای ایران در پیش دارد که طی آن گلو گاه تنفسی ایران در آن منطقه و البته همچنین ارمنستان بسته خواهد شد که با حضور ترکیه و رژیم اسرائیل در جنگ و تمایل تداوم حضور تهدیدی جدی باید قلمداد شود. تروریست های سوری در آن منطقه نیز بنا به گزارش های منابع اطلاعاتی هنوز حضوری پررنگ دارند که تهدید را مضاعف می کند. سئوالات بسیاری پس از امضای توافق نامه در محافل سیاسی دو کشور و جوامعه بین الملل به وجود آمده که شبهات قابل تامل ایجاد کرده است. نقش و حضور نیروهای ترکیه در منطقه قره باغ که البته از طرف ارمنستان انکار می شود، ولی با اعلام قاطع این موضوع از طرف اردوغان و اعزام هیئتی از جانب روسیه برای توافق به چه منظور و در راستای کدام سیاست است؟ می توان جواب را در جنگ سوریه و نزدیکی دو طرف در خرید تسلیحات پیش رفته روسی جستجو کرد. چهار بازیگر اصلی این رویداد سیاسی  با نادیده گرفتن ایران، همسایه بزرگ و ذینفع در این منطقه، به دنبال چه سیاست و ایدئولوژی هستند؟ به جز ریشه دواندن ایدئولوژی پان ترکیسم در قفقاز و دور ساختن ایران از حضور در منطقه تاریخی خود، که مانعی قدرتمند محسوب می شود؟ چرا این توافق پس از نزدیک به یک ماه و نیم جنگ خونین به امضاء رسید؟ توافقی که بیش از بیست سال روی میز مذاکره بود، ولی اقدامی عملی برای آن صورت نگرفت و اکنون که با به جا گذاشتن هزاران کشته و جانباز از هر دو سو که فراموش شدن آن از جانب طرفین دشوار و زمان بر است، اعمال می شود.
* کارشناس ارشد روابط بین الملل