به گزارش اقتصادسرآمد، «من احترام را به پاسپورت ایرانی بازمی‌گردانم.» این جمله یکی از وعده‌های انتخاباتی حسن روحانی در سال ۹۲ بود. اکنون و هشت سال پس از حضور دولت تدبیر و امید، رئیس جمهور در حالی خود را برای ترک پاستور آماده می کند که پاسپورت ایرانی در کنار بنگلادش در رده  ۱۰۱ جهان قرار گرفته‌اند، یعنی جزو ضعیف‌ترین‌ها. برخی تنش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی و عدم وجود همکاری‌های امنیتی را می‌توان یکی از عمده دلایل اعمال سختگیری بر پاسپورت ایرانی دانست.

شاخص پاسپورت هنلی که یک رده بندی معتبر جهانی برای ارزش گذاری گذرنامه‌های جهان است اخیرا در وبسایت خود تازه‌ترین گزارش درباره قدرت پاسپورت‌های جهان را منتشر کرده است. این شاخص نشان می‌دهد قدرت گذرنامه‌های آمریکایی و بریتانیایی سال به سال کاهش یافته است. بر اساس این شاخص، ژاپن در سال ۲۰۲۱ قوی‌ترین پاسپورت دنیا را در اختیار دارد.

داده‌های سالانه شاخص پاسپورت هنلی بر اساس داده‌های یاتا (سازمان بین المللی مسافرت هوایی) است و ۱۱۰ پاسپورت، ۱۹۹ کشور و ۲۲۷ مقصد سفر را مورد بررسی قرار داده است. این شاخص در واقع پاسپورت کشور‌ها را بر اساس تعداد کشور‌هایی که دارنده آن پاسپورت بدون نیاز به ویزا می‌تواند به آن‌ها سفر کند رده‌بندی می‌کند. این شاخص برای بررسی‌های سال ۲۰۲۱ محدودیت‌های مسافرتی مربوط به کرونا را در نظر نگرفته است.

بر اساس این گزارش، دارنده پاسپورت ژاپنی می‌تواند به ۱۹۱ کشور جهان بدون نیاز به ویزا سفر کند. پاسپورت قدرتمند بعدی متعقل به سنگاپور با حق سفر بدون ویزا به ۱۹۰ کشور است.

کشور‌های بعدی به ترتیب کره‌جنوبی و آلمان با حق سفر بدون ویزا به ۱۸۹ کشور، ایتالیا، فنلاند، اسپانیا و لوگزانبوگ با حق سفر به ۱۸۸ کشور، دانمارک و اتریش با حق سفر به ۱۸۷ کشور، سوئد، فرانسه، پرتقال، هلند و ایرلند به ۱۸۶ کشور، سوییس، آمریکا، انگلیس، نروژ، بلژیک و نیوزیلند به ۱۸۵ کشور، یونان، مالتا، چک، استرالیا با حق سفر به ۱۸۴ کشور، کانادا به ۱۸۳ کشور و مجارستان با حق سفر بدون ویزا به ۱۸۱ کشور جهان هستند.

شاخص بررسی پاسپورت‌های هنلی ۱۶ سال است که کارش را شروع کرده است. در این مدت بیشتر کشور‌های اروپایی، انگلیس و آمریکا در صدر قدرتمندترین پاسپورت‌های جهان قرار داشتند، اما به تازگی کشور‌های شرق آسیا موفق شدند این سلطه را از چنگ کشور‌های غربی در بیاورند.

به گزارش نشریه فوربس در ۱۷ سال گذشته، آمریکا از رتبه اول به رتبه هفتم تنزل مقام پیدا کرده است. انگلیس که یک زمان قدرتمندترین پاسپورت جهان را در اختیار داشت امروز دچار افت درجه شده. این سومین سال پیاپی است که ژاپن قدرتمندترین پاسپورت جهان را در دست دارد.

بر اساس این گزارش، محدودیت‌های ناشی از کرونا نیز کمکی به آمریکا و انگلیس نکرده است. در این ایام دارندگان پاسپورت آمریکایی به ۷۵ کشور و دارندگان پاسپورت انگلیسی به ۷۰ کشور می‌توانند بدون نیاز به ویزا سفر کنند.

فوربس پیش بینی کرده در کوتاه مدت و در ایام کرونا نیز پاسپورت‌های منطقه شرق آسیا از قدرت بالاتری برخوردار باشند. شیوع کرونا نشان داد قدرت پاسپورت الزاما ارتباطی با نفود افتصادی ندارد. ناتوانی کشور‌ها در مدیریت بحران، آمادگی بهداشتی و رصد و مراقبت نیز قدرت پاسپورت‌ها را کاهش داده است.

با این حال شاخص هنلی ضعیف‌ترین پاسپورت‌های جهان را نیز رده بندی کرده است. بر اساس این رده بندی ایران و بنگلادش مشترکا در رده ۱۰۱ جهان قرار گرفته اند. دارندگان پاسپورت ایرانی و بنگلادشی قادرند تنها به ۴۱ کشور جهان بدون ویزا سفر کنند. افغانستان، عراق و سوریه به ترتیب با توانایی سفر به ۲۶، ۲۸ و ۲۹ کشور بدون نیاز به ویزا، بدترین پاسپورت‌های جهان را دارند.
در حالی که کشور‌های ته جدولی با معضلات ابتدایی مربوط به ویزا و قدرت پاسپورت دست و پنجه نرم می‌کنند، کشور‌های پیشرفته در حال تقویت پاسپورت‌های خود از طریق افزودن داده‌های بایومتریک به ارزیابی‌های مربوط به پاسپورتند.

در برخی موارد پاسپورت‌های فیزیکی حذف شده‌اند و افراد تنها با اسکن بدن و چشم از مرز‌ها عبور می‌کنند. برای مثال یورو استار، راه آهن تندرو اروپا، اسکن چهره مسافر را از سال ۲۰۲۰ جایگزین مدارک مسافرتی کرده است. امارات از اسکن چشم در فرودگاه دوبی استفاده می‌کند و فرودگاه داژینگ پکن اسکن چهره را جایگزین درخواست پاسپورت فیزیکی کرده است. فرودگاه شارل دوگل فرانسه نیز قصد دارد تا سال ۲۰۲۴ و المپیک فرانسه، پاسپورت‌های بایومتریک را جایگزین کند.

برخی کشور‌ها نیز به دنبال افزودن اطلاعات پزشکی مسافر به پاسپورت‌ها هستند. به این ترتیب افراد سالم‌تر و آزادتر می‌توانند از مرز‌های بین المللی عبور کنند. این کار به کنترل بیماری‌های واگیر نیز می‌تواند کمک کند.