نشست تخصصی «امکان‌سنجی و فرصت‌های راه‌اندازی خط کشتیرانی کانتینربر میان ایران و روسیه در دریای خزر» با حضور جمعی از فعالین و صاحبنظران این حوزه، روز یکشنبه ۲۱ شهریور به صورت وبینار برگزار شد.
به گزارش اقتصادسرآمداز مانا،  در این نشست که توسط اندیشکده سیاستگذاری اقتصادی تهران و به صورت وبینار برگزار گردید، صاحب‌نظرانی همچون کاپیتان تفتی مدیر عامل کشتیرانی دریای خزر، دکتر کوهساری عضو هیئت عامل و معاون امور بندری و مناطق ویژه، دکتر ایلاتی مدیر عامل کشتیرانی بنیاد مستضعفان، مهندس کاخکی مدیر کل دفتر همکاری‌های بین‌الملل گمرک ایران و مهندس افشاری فعال بخش خصوصی حضور داشتند. در ابتدای نشست دکتر عبدی مدیر اندیشکده سیاستگذاری اقتصادی تهران با طرح بحث پیرامون ابعاد مختلف مسئله اذعان کرد: معاهداتی که از دهه‌های گذشته میان ایران و روسیه وجود داشته است صرفاً در حد تفاهم‌‌نامه باقی مانده و بحث قراردادهای اقتصادی-تجاری نمود خارجی و نتایج در خوری نداشته است که از اصلی‌ترین موانع عملی شدن آن‌ها، نبود زیرساخت‌های لازم بوده که مانع از عملیاتی شدن و به سرانجام رسیدن قراردادها و برخورداری از مزایای آن شده است.
وی تاکید کرد: با توجه به پیشنهاد رئیس جمهور، مسئولین و سطوح کارشناسی اندیشکده‌ها مبنی بر انعقاد قرارداد جدید و جامع با روسیه، در راستای گسترش همکاری‌های اقتصادی بین‌المللی، خنثی‌سازی تحریم‌ها و کاهش تحریم‌پذیری کشور، لازم است اهمیت وجود زیرساخت‌های مورد نیاز تحت بررسی قرار گیرند تا پس از عقد قرارداد با طرف روس، امکان استفاده و بهره‌مندی از مزایای آن فراهم شود.
دکتر عبدی مساله حمل‌ونقل را از مهمترین زیرساخت‌های لازم دانست و افزود: برای عملیاتی شدن یک چنین قراردادی، موضوع ترانزیت بالاخص حمل‌ونقل دریایی بسیار اهمیت دارد چرا که جمهوری اسلامی ایران با کشور روسیه مرز دریایی مشترک دارد اما از این ظرفیت و فرصت استفاده شایانی نشده و بعضاً ملاحظات و ابهاماتی در این زمینه وجود دارد. به نظر می‌رسد علی‌رغم راه‌اندازی و بهره‌برداری از خط کشتیرانی کانتینری میان ایران و روسیه، این اقدام آنچنان مورد استقبال صادرکنندگان و صاحبان کالا قرار نگرفته و به دلایلی همچون عدم توجیه‌پذیری اقتصادی و مسئله نوع خاص کالاهای صادراتی، به مسیر اصلی صادراتی محصولات ایران به روسیه تبدیل نشده است. لذا تصمیم بر آن شد تا با استفاده از نظرات فعالین این حوزه، وضعیت فعلی این مسئله مورد بررسی قرار گیرد و الزامات و وضعیت مطلوب برای حمل‌ونقل دریایی میان ایران و روسیه ترسیم شود تا در آینده و با عقد قرارداد جامع میان دو کشور، این زیرساخت‌ها فراهم باشد.
در شروع بحث کاپیتان تفتی مدیر‌عامل کشتیرانی دریای خزر با اشاره به محصور بودن دریای خزر در خشکی گفت: در منطقه دریای خزر رقابت میان روش‌های مختلف حمل‌ونقل وجود دارد و به غیر از مسیر دریایی، حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای نیز فعال است. برای مثال صادرکننده می‌تواند از مسیر ریلی و یا با کامیون کالای خود را از ایران به سمت روسیه حمل کند و این مسئله کار در حوزه حمل‌ونقل دریایی را کمی سخت می‌کند لذا نیاز است تا در حوزه دریایی بستر و امکاناتی ایجاد شود تا صاحبان کالا ترغیب به حمل از مسیر دریایی شوند. در همین راستا در سال گذشته کشتیرانی دریای خزر با کمک و پشتیبانی سازمان بنادر و دریانوردی دست به تقویت زیرساخت‌ها در بنادر شمالی زد و با توسعه زیرساخت‌ها، شرایط حمل کانتینری را بیش از پیش فراهم نمود.
وی افزود: در حال حاضر کشتی کانتینربر با ظرفیت تقریباً مناسب به سمت روسیه حرکت می‌کند اما باید با تمهیدات بیشتر به این فرایند سرعت ببخشید و ظرفیت کانتینری را افزایش داد.
کاپیتان تفتی عنوان کرد: در حال حاضر بنادر شمالی ایران در دریای خزر از این زیرساخت‌ها برخوردار است اما یک مسأله جدی این است که تقاضا برای حمل‌ونقل دریایی نسبت به مسیر زمینی کمتر است و صرفاً به صادرات و واردات دو کشور محدود شده و حمل محموله‌های ترانزیتی انجام نمی‌گیرد.مدیر عامل کشتیرانی دریای خزر اعلام کرد: ما حتی در سمت کشور روسیه و در بندر سالیانکا نیز زیرساخت‌های تخلیه و بارگیری کشتی‌های کانتینری را فراهم کرده‌ایم. اما باید با اقدامات و مشوق‌های مختلف، تمایل صادرکنندگان و صاحبان کالا را برای حمل از این مسیر جذب کنیم. در این حوزه بالاخص در بحث ترانزیتی نیز باید سازمان‌ها و دستگاه‌های مختلفی مانند وزارت امور خارجه، وزارت صمت، راهداری و سازمان گمرکات کشور فعال شوند.در ادامه مهندس افشاری فعال بخش خصوصی با ذکر این نکته که در سال گذشته، صادرات کشور ما به روسیه دو برابر شده گفت: علی‌رغم این افزایش 100 درصدی، کماکان حجم مبادلات تجاری ایران با روسیه به یک درصد از حجم کل تجارت روسیه هم نرسیده است. مسئولین و سرمایه‌گذاران روس تمایل به همکاری با ایران دارند اما مسائل از سمت کشور ما آنچنان پیگیری نمی‌شود. در مورد موضوع جلسه هم باید عرض کنم که در حال حاضر شاید مسیر زمینی گران‌تر باشد اما سهولت و راحتی بیشتری دارد. در حمل‌ونقل دریایی بحث منظم بودن زمان و روز حرکت کشتی‌ها بسیار مهم است که باید مورد توجه قرار گیرد. مسأله دیگر نوع حمل کالاها در کشتی‌ها است. برای مثال ممکن است یک کانتینر میوه در کنار یک کانتینر آهک حمل شود که این از لحاظ فنی مشکل‌ساز خواهد بود. مسأله دیگر این که در حمل‌ونقل دریایی کانتینر تا مقصد نهایی حمل نمی‌شود و پس از تخلیه در بنادر روسیه، تشریفات گمرکی وجود دارد و نیاز به سازوکارهایی است تا دوباره محموله تا مقصد نهایی حمل شود. همچنین با توجه به نوع محصولات صادراتی ما به روسیه که مواد غذایی و محصولات فسادپذیر است نیاز است تا زیرساخت‌های بنادر ما برای سرعت بخشیدن به زمان بارگیری تقویت شود.
دکتر کوهساری عضو هیئت عامل و معاون امور بندری و مناطق ویژه، دیگر کارشناس حاضر در این نشست بود. وی با بیان این که در حال حاضر بنادر شمالی ایران با ظرفیت 30 میلیون تن در وضعیت خوبی قرار دارند تصریح کرد: تنها نزدیک به شش میلیون تن از ظرفیت بنادر شمالی ما در حال استفاده است. وی برای ایجاد افزایش ترافیک حمل‌ونقل دریایی در خزر پیشنهاد کرد: سه کشور ایران، روسیه و هند باید با انجام هماهنگی‌ها بتوانند حمل‌ونقل ترکیبی را در کریدور شمال-جنوب راه‌اندازی کنند. در این راستا نیز باید از ظرفیت هر دو مسیر رفت و برگشت حمل‌ونقل استفاده شود و حمل کالا صرفا یک طرفه نباشد تا هزینه تمام شده کاهش یابد و توجیه‌پذیری اقتصادی داشته باشد.
معاون امور بندری و مناطق ویژه افزود: اقدامی دیگر که باید صورت گیرد آن است که این سه کشور در تمام حوزه‌های حمل‌ونقلی اعم از جاده‌ای، ریلی و دریایی تخفیفاتی را برای یک مدت محدود اعمال کنند تا ترانزیت و حمل‌ونقل از این مسیر به طور جدی شکل بگیرد. این که صرفاً در حرف گفته شود کریدور شمال-جنوب کوتاه‌ترین، ایمن‌ترین و کم‌هزینه‌ترین مسیر برای انتقال کالا از جنوب شرق آسیا به شمال اروپاست، این مهم عملی نخواهد شد. بلکه برای عملیاتی شدن این کریدور نیاز است تا چنین نشست‌هایی با حضور همه دست‌اندکاران و مسئولین امر به صورت مداوم برگزار شود و با پیگیری‌های مستمر در عمل، الزامات و ملاحظات این طرح بزرگ و ملی به سر انجام برسد.موضوع دیگری که دکتر کوهساری برای رونق خط کشتیرانی جهت صادرات ایران به روسیه از طریق دریای خزر ضروری دانست، ایجاد یک پایگاه صادراتی در روسیه است. وی عنوان کرد: نیاز است در کشور هدف نیز برای ایجاد زیرساخت‌ها جهت داشتن یک مرکز تجاری در خور، سرمایه‌گذاری کرد. چرا‌که به دلیل کالاهای حساس و فسادپذیری که ایران به روسیه صادر می‌کند نیاز است تا شرایط لجستیکی مناسبی مانند انبارهای سرپوشیده، سردخانه و... در خاک روسیه و متعلق ایرانیان وجود داشته باشد تا بتوان صادرات منظمی به روسیه داشت به طوری نه در یک زمان آنچنان صادرات زیاد شود که قیمت‌ها در بازار بشکند و نه آنقدر صادرات کاهش یابد که نیاز بازار هدف
 را تامین نکند.