آمریکا این بار در برابر ایران کوتاه نمی آید

بعد از حضور ۵ نفتکش ایرانی در خاک ونزوئلا یک موج از انتقادات گسترده رسانه‌ای و سیاسی از جانب جریان های تندروی ‏هیات حاکمه علیه دونالد ترامپ و انفعال وی در برابر این اقدام تهران و کاراکاس را شاهد بودیم؛ انتقاداتی که بیشتر روی این ‏محور بود که چرا علی رغم تمام تلاش‌هایی که برای تغییر رژیم، هم در ونزوئلا و هم در جمهوری اسلامی ایران در حال پیگیری ‏بود اجازه چنین اقدامی برای حضور نفتکش‌های ایرانی در خاک ونزوئلا داده شد؟ لذا به نظر می‌رسد که حکم قاضی فدرال ‏آمریکایی برای توقیف این چهار نفتکش‌ ایرانی عازم ونزوئلا گام اول برای تقابل جدی تر با ایران در این رابطه است. حال نکته ‏مهم اینجا است هنگامی که در گام اول مسئله از طریق حقوق و قوانین پی گرفته می شود یعنی اینکه کاخ سفید به دنبال مشروعیت ‏بخشی به اقدامات بعدی خود برای توقیف و یا احتمالاً حمله نظامی محدود به این نفتکش هاست، فارغ از این که حق با آنها باشد یا ‏نباشد.‏
‏ اینجا منطق امریکایی حکم می کند که به هر طریق ممکن باید جلوی روند اعزام کشتی‌ها و نفتکش‌های ایرانی به ونزوئلا گرفته ‏شود. به هر حال بعد از حضور نفتکش‌های ایرانی در خاک ونزوئلا عملاً موازنه قوا به نفع ایران در نظام بین الملل تغییر پیدا ‏کرد. چرا که اکنون هیات حاکمه آمریکا این انتقاد را دارند که چرا با وجود فشارها و سیاست تحریمی سنگین علیه تهران و ‏کاراکاس که سبب شده بود موازنه قوا به سمت واشنگتن چرخش پیدا کند، ایران توانست نفتکش های خود را به حیاط خلوت ایالات ‏متحده در آمریکای لاتین و به خصوص ونزوئلا بکشاند؟ بنابراین آمریکا برای بازگرداندن موازنه قوا به سمت خود برنامه جدی ‏برای توقف نفتکش های ایرانی خواهد داشت.‏
با وجود آنکه تهران سعی می کند از تنش مستقیم با ایالات متحده آمریکا در شرایط کنونی اقتصادی و معیشتی داخلی پرهیز کند. ‏اما در صورت هرگونه اقدام از جانب ایالات متحده آمریکا برای توقیف نفتکش های ایرانی امکان وقوع هر سناریویی از جانب ‏تهران وجود دارد.‏
در این شرایط محتمل ترین سناریو آن است که جمهوری اسلامی ایران در مناطق پیرامونی خود به خصوص خلیج فارس واکنش و ‏عکس العمل خود را نشان دهد. البته در این راستا باید دو نکته مهم را مد نظر قرار دارد؛ اول اینکه روند تحریم ها علاوه بر دولت ‏ها به اشخاص نیز کشیده شده است. ‏ ایالات متحده آمریکا به جز تحریم دولت، وزارتخانه‌ها، نهادها و سازمان های ایرانی اقدام به تحریم نفتکش ها و خدمه آن کرده ‏است. از این رو اکنون در وهله اول خود نظام های کشتیرانی بین المللی بیش از همه احساس خطر و تهدید می‌کنند. در سایه این ‏نکته نظام کشتیرانی که با پرچم دیگر کشورها نفتکش‌ها و کشتی‌های تجاری خود را به سایر نقاط جهان اعزام می کنند دیگر ‏تمایلی به همکاری با ایران در خدمات دهی به نفتکش‌های ایرانی و یا در اختیار قرار دادن نفتکش های خود در مسیر ونزوئلا ‏نخواهند داشت. چون خود نفتکش‌ها و خدمه آن می تواند نیز جزو لیست تحریمی آمریکا قرار گیرد. نکته دوم ناظر بر این مسئله ‏است که اگر در نهایت کار به توقیف نفتکش های ایرانی در آب های دریای کارائیب برسد می‌توان این انتظار را داشت که تنش ها ‏بین تهران و واشنگتن به مناطق دیگر کشیده شود، اما قطعاً این تنش ها گسترده نخواهد بود، بلکه تنش ها محدود خواهد بود. ولی ‏واکنش ها و عکس‌العمل‌های تهران و واشنگتن در ادامه می‌تواند شدت و گستردگی تنش را تعیین کند.‏
اما نکته مهم اینجاست که باید این منافع را نسبت با آثار و تبعات زیانبار آن بسنجیم. چون اگر چه امکان دارد به واسطه اعزام ‏نفتکش ها منافع اقتصادی محدودی متوجه دولت شود، اما اگر در ادامه این اقدام به توقیف نفتکش ها و افزایش تنش با واشنگتن ‏بینجامد شرایط انزوای ایران در مناسبات جهانی و به خصوص نظام های کشتیرانی پررنگ تر خواهد شد. پس باید منافع و ‏مضرات مسئله را در کنار هم مورد ارزیابی قرار داد تا به یک جمع بندی درست رسید. با توجه به واقعیت موجود و اقدامات ‏احتمالی آمریکا در قبال موج جدید اعزام نفتکش ها از جانب جمهوری اسلامی ایران به ونزوئلا من بعید می دانم که تهران بخواهد ‏با یک لجاجت سیاسی مجدداً اقدام به اعزام نفتکش بکند.‏
‏* کارشناس و پژوهشگر 
مسائل آمریکای لاتین ‏