به گزارش اقتصادسرآمد، محمد مهرگانفر: متاسفانه با کاهش تراز آب دریای خزر، مساحت وسیعی از خلیج گرگان که مناطق کم عمق هستند، خشک شده و تبدیل به زمین‌های شور و یا شنی شده اند این پدیده، نه‌تن‌ها حیات صد‌ها گونه آبزی و پرنده مهاجر را تهدید کرده، بلکه زیرساخت معیشت جوامع محلی، گردشگری، و امنیت زیست‌محیطی منطقه را نیز در آستانه فروپاشی قرار داده است از این رو تأمین آب کافی برای خلیج اهمیت بسیار بالایی دارد.
 
اقدام‌های حداقلی نظیر لایروبی کانال آشوراده در سال‌های گذشته و تصویب مطالعات طرح پمپاژ با محوریت سازمان حفاظت محیط زیست در برابر چنین فروپاشی تدریجی، به‌معنای پذیرش وقوع یک «اورمیه دوم» خواهد بود. در چنین شرایطی، سیاست‌گذاری بر پایه مداخلات هوشمندانه وکم‌هزینه وکوتاه مدت، نه یک انتخاب، بلکه نیاز حیاتی است.
 
استفاده از کولینگ واتر نیروگاه نکا؛ منبعی مغفول‌مانده برای احیای هیدرولوژیک خلیج گرگان
 
نیروگاه سیکل ترکیبی نکا، یکی از بزرگ‌ترین نیروگاه‌های ایران، روزانه میلیون‌ها مترمکعب آب دریای خزر را برای خنک‌سازی توربین‌ها برداشت می‌کند (ظرفیت سیکل اولیه (آب دریا) ۴۵ مترمکعب بر ثانیه و ظرفیت سیکل ترکیبی (آب شیرین) ۱۲ مترمکعب بر ثانیه است) که پس از طی مراحل خنک‌سازی، با افزایش دمایی حدود ۸ تا ۱۰ درجه سانتی‌گراد، مجدداً به دریا بازگردانده می‌شود این آب پیش از بازگشت، از فیلتر‌های چندمرحله‌ای، گندزدایی با هیپوکلریت سدیم و فیلتراسیون عبور کرده و از منظر شیمیایی، قابلیت بالایی برای استفاده مجدد دارد. نکته مهم آنجاست که این حجم آب، تاکنون هیچ بهره‌برداری محیط‌زیستی یا تولیدی نداشته و به‌صورت روزانه در دریا رها می‌شود؛ در حالی‌که می‌تواند در قالب یک طرح انتقال هدفمند، برای احیای تراز آبی خلیج گرگان به کارگیری شود.
 
مدل پیشنهادی انتقال آب از دریا به خلیج گرگان، مبتنی بر احداث یک کانال رو باز به طول تقریبی ۵۰ کیلومتر از خروجی نیروگاه نکا تا منطقه غربی خلیج گرگان است. از منظر اقتصادی، این طرح از یک سو منجر به صرفه‌جویی در هزینه‌های دفع آب گرم برای نیروگاه و از سوی دیگر به کاهش خسارات ریزگرد‌های نمکی خواهد انجامید.
 
برخی نگرانی‌ها از اجرای طرح وجود دارد که قطعا با شناسایی و تحلیل علل و اتخاذ راهکار‌های مناسب، می‌توان این نگرانی‌ها را کاهش داد و یا به طور کامل برطرف کرد.
 
۱. آلودگی حرارتی: با استفاده از کانال‌های روباز آبشاری و برج‌های خنک‌کننده کمکی در مسیر، دمای آب پیش از ورود به خلیج به محدوده قابل قبول خواهد رسید.
 
۲. هزینه اجرای طرح: هزینه انتقال، در مقایسه با خسارات ناشی از خشک‌شدن خلیج، یا اجرای طرح پمپاژ آب دریا به خلیج گرگان توجیه‌پذیر است. ضمن آنکه بخشی از بودجه می‌تواند از محل صرفه‌جویی در هزینه‌های زیست‌محیطی و انرژی تأمین شود.
 
۳. برداشت آب از خزر: بر اساس داده‌های مؤسسه ملی اقیانوس‌شناسی، برداشت روزانه ۱ میلیون مترمکعب، کمتر از ۰.۰۰۱ درصد از ورودی سالانه رودخانه ولگا به خزر است؛ در نتیجه تأثیر معناداری بر تراز دریا ندارد.
 
اجرای موفق این طرح نیاز به همکاری و صدور مجوز‌های خاص از سازمان محیط‌زیست، وزارت نیرو، دانشگاه‌ها و نمایندگان جوامع محلی دارد. تشکیل کارگروه ویژه، اجرای پایلوت و پایش مستمر پارامتر‌های فیزیکی، شیمیایی و زیستی آب، بخشی از شیوه پیشنهادی اجرای پایدار این پروژه است. نمونه‌هایی مشابه در دیگر نقاط جهان نیز به موفقیت رسیده‌اند. در دلتای ابرو در اسپانیا و سواحل جنوبی کره جنوبی، پروژه‌های مشابه انتقال آب گرم یا بازچرخانی آب تصفیه‌شده، به بهبود کیفیت زیستی، بازگشت گونه‌های بومی و افزایش تولیدمثل طبیعی ماهیان منتج شده است. ایران نیز می‌تواند با تکیه بر توان مهندسی داخلی، گامی مشابه در جهت نجات خلیج گرگان بردارد.
 
خلیج گرگان به نقطه بی‌بازگشت نزدیک می‌شود
 
بازچرخانی آب نیروگاه نکا از توربین تا خلیج برای احیای یک اکوسیستم الگویی است که دنیا تست کرده و ما نیز چاره‌ای جز آزمودن آن نداریم. اگر منابعی که امروز بدون استفاده به دریا بازمی‌گردند، بتوانند به خدمت احیای طبیعت درآیند، نه‌تن‌ها یک خلیج را احیا خواهیم کرد، بلکه الگویی پایدار برای مدیریت منابع آبی در کل کشور ارائه می‌دهیم. فرصتی مناسب از دل صنعت که با نوآوری در بحران و استفاده خلاقانه از آب صنعتی و با رویکردی کم هزینه مسیر احیای خلیج گرگان را هموار می‌کند.
 
انتخاب ما روشن است: یا با استفاده از ظرفیت‌های موجود، به خلیج گرگان جان دوباره بدهیم، یا نظاره‌گر خشک‌شدن یکی دیگر از زیست‌بوم‌های حیاتی ایران باشیم. زمان بی‌طرف است؛ اما طبیعت، بی‌رحم‌تر از آن است که به فرصت‌های از دست‌رفته برگردد.

منبع: اقتصاد گرگان