به گزارش «اقتصاد سرآمد»، موقعیت استراتژیک ایران در منطقه خاورمیانه و دسترسی به دریاها، کشور ما را به یک بازیگر مهم در عرصه ژئوپلیتیکی تبدیل کرده است. تنگه هرمز، یک تنگه راهبردی مهم است که نقش مهمی در کنترل جریان‌های دریایی و انرژی در منطقه دارد. در مجموع، دسترسی ایران به دریاها، مزایای زیادی برای کشور به همراه دارد و نقش مهمی در توسعه اقتصادی، ژئوپلیتیک و امنیت ملی آن ایفا می‌کند. در سال‌های اخیر، قزاقستان و ازبکستان برای ساخت ترمینال اختصاصی در بندر شهیدرجایی مذاکراتی را به صورت جدی آغاز کرده‌ و از طرف دیگر، قرقیزستان و تاجیکستان نیز علاقه‌مندی خود را برای چنین سرمایه‌گذاری‌ای اعلام کرده‌اند. به باور کارشناسان، سرمایه‌گذاری قزاقستان در شهیدرجایی دقیقاً مکمل کریدورهای بین‌المللی عبوری از ایران بوده و به این ترتیب کالاهای قزاقستانی و دیگر کشورهای آسیای مرکزی از شمال ایران وارد شده، در بندرعباس بارگیری می‌شوند و به مقصد نهایی می‌روند. سعید رسولی، معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی در حاشیه اولین روز از نخستین اجلاس استانداران استان‌های ساحلی حاشیه دریای خزر، با بیان اینکه تعدادی از کشورهای همسایه برای سرمایه‌گذاری در بنادر ایران ابراز تمایل کرده‌اند، گفت: به‌زودی شاهد امضای قرارداد سرمایه‌گذاری قزاقستان در بندر شهیدرجایی خواهیم بود و مذاکرات با سایر کشورها ادامه دارد.
پیش از این نیز محمد آشوری، استاندار هرمزگان با تاکید اهتمام جدی دولت چهاردهم برای توسعه و تجهیز بنادر بازرگانی کشور، اظهار کرد: به‌رغم اتفاقات ناگوار رخ‌داده در ماه‌های گذشته، تداوم عملیات بندری و گمرکی را در بندر شهیدرجایی شاهد هستیم. به گفته استاندار هرمزگان، امضای این تفاهم‌نامه و سرمایه‌گذاری قزاقستان در بندر شهیدرجایی، تاثیر مستقیم به روابط تجاری و اقتصادی بین تهران و آستانه دارد.
سیدعبدالرسول مهاجرحجازی، سرپرست معاونت اقتصادی وزارت امور خارجه ایران که در روزهای ابتدایی خردادماه در مراسم افتتاح فاز تکمیلی و استقرار پایانه بندر خشک ریلی تهران-آپرین حضور داشت، بیان کرد: جمهوری اسلامی ایران آمادگی دارد در بندر شهیدرجایی واقع در بندرعباس امکانات لازم را برای استقرار سازمان‌های بنادر مستقل کشورهای همسایه فراهم کند.
ویژگی‌های تفاهم‌نامه بندری ایران و قزاقستان
برنامه‌ریزی برای حضور و سرمایه‌گذاری کشورهای آسیای‌مرکزی در بنادر ایران در حال نهایی‌شدن است. این برنامه‌ها در صورت اجرایی‌شدن البته از چند جهت دارای اهمیت بالایی خواهد بود. تقویت ظرفیت‌های ترانزیتی جمهوری اسلامی ایران و همچنین فعال‌شدن کریدورهای منطقه‌ای به‌ویژه کریدور شمال–جنوب یکی از مهم‌ترین اتفاقاتی است که با حضور و سرمایه‌گذاری کشورهای آسیای‌میانه در بنادر تجاری جنوب ایران عملیاتی می‌شود. از سوی دیگر، با چنین سرمایه‌گذاری‌هایی امکان دسترسی کشورهای آسیای‌مرکزی به آب‌های بین‌المللی برای تسهیل فرایند تجارت خارجی آن‌ها نیز فراهم خواهد شد.
ابتدای اردیبهشت‌ماه سال‌جاری بود که سعید رسولی، معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی از امضای تفاهم‌نامه‌ای مهم میان ایران و قزاقستان با هدف توسعه همکاری‌های بندری و ترانزیتی خبر داد. همان زمان اعلام شد که این تفاهم‌نامه حاصل دوماه مذاکره و رایزنی بین دوطرف بوده است و طبق مفاد تفاهم‌نامه، طرف قزاقستانی متعهد شده ظرف دوماه آینده طرح تجاری خود را ارائه دهد و پس از بررسی و تصویب در هیأت‌عامل سازمان بنادر، قرارداد اجرایی سرمایه‌گذاری منعقد خواهد شد. آنطور که پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی درباره این تفاهم‌نامه اطلاع‌رسانی کرده، هدف قزاقستان از این همکاری، بهره‌گیری از موقعیت راهبردی بندر شهیدرجایی برای صادرات و ترانزیت کالاهای خود از مسیر جمهوری اسلامی ایران و همچنین جذب بارهای ترانزیتی از کشورهای آسیای‌میانه است.
همان زمان نیز اعلام شد که شرکت توسعه صادرات قزاقستان -که یک شرکت صددرصد دولتی است- برای حضور و سرمایه‌گذاری در بندر شهیدرجایی اعلام آمادگی کامل کرده است. از طرف دیگر، به نظر می‌رسد این تفاهم‌نامه از دیدگاه طرف قزاق، نقطه آغاز همکاری‌های گسترده‌تر در حوزه حمل‌ونقل و لجستیک با جمهوری اسلامی ایران خواهد بود و در چارچوب حمایت‌های ملی از سرمایه‌گذاری خارجی در سال تولید، قابل‌پیگیری و تحقق خواهد بود. سعید رسولی، نیز درباره اهمیت این تفاهم‌نامه با کشور قزاقستان ابراز امیدواری کرده بود که با اجرای این طرح، شاهد رونق بیشتری در حوزه ترانزیت، اشتغال و افزایش نقش ایران در زنجیره تأمین بین‌المللی باشیم.

اهمیت بندر شهید رجایی برای قزاقستان
قزاقستان، کشوری محصور در خشکی با نیاز گسترده به دسترسی به بنادر برای صادرات غلات، مواد معدنی و حمل‌ونقل کانتینری از طریق ترمینال اختصاصی در بندرعباس می‌تواند به آب‌های آزاد و مسیرهای بین‌المللی دسترسی پایدارتری پیدا کند. این همان انگیزه‌ای است که کشورهای آسیای‌میانه را به توسعه پیوندهای بندری ایران علاقه‌مند می‌کند. سرمایه‌گذاری قزاقستان در بندر شهیدرجایی نه‌تنها یک پروژه اقتصادی، بلکه نشانه‌ای از تغییر ژئوپلیتیک منطقه است: آسیای‌مرکزی به سمت جنوب و ایران به سمت تبدیل‌شدن به قلب تپنده کریدورهای جهانی حرکت می‌کند. اگر این پروژه به قرارداد نهایی و اجرا برسد، می‌تواند الگویی برای دیگر کشورهای منطقه شود و ایران را به بازیگر غیرقابل جایگزین در تجارت اوراسیا تبدیل کند.
ظرفیت‌های لجستیکی، پایانه‌های کانتینری، ظرفیت‌های ریلی و طرح‌های توسعه‌ای از مهم‌ترین امکانات و بخش‌های موجود در بندر شهیدرجایی است که طی ماه‌های گذشته به صورت ویژه مورد بازدید میدانی هیات‌های اقتصادی از کشورهای مختلف آسیای‌مرکزی قرار گرفته است. از طرف دیگر، راه‌آهن استان هرمزگان نیز به دلیل اتصال مستقیم به بندر شهیدرجایی، نقشی بسیار مهم در جابه‌جایی انواع کالاهای ترانزیت، صادراتی و وارداتی به کشورهای آسیای‌میانه دارد. ازبکستان، قزاقستان، ترکمنستان، افغانستان، قرقیزستان و تاجیکستان کشورهایی واقع در آسیای‌مرکزی هستند که در این مدت برای حضور و سرمایه‌گذاری در بنادر ایران اعلام آمادگی کرده‌اند.
به باور کارشناسان؛ عملیاتی‌شدن یک ترمینال اختصاصی قزاقی در بندرعباس می‌تواند روند انتقال بارهای کانتینری و فله از آسیای‌میانه به بنادر اقیانوسی را تسهیل کند و به‌خصوص مسیرهای ترانزیتی بین چین/آسیای‌شرقی-آسیای‌میانه-هند/خلیج‌فارس را رقابتی‌تر سازد. این موضوع می‌تواند سهم ایران را در حمل‌ونقل منطقه‌ای افزایش دهد و گزینه‌های تنوع‌بخشی برای صادرات قزاقستان فراهم کند. سرمایه‌گذاری قزاقستان در بندر شهیدرجایی یک فرصت راهبردی است که می‌تواند دسترسی کشورهای آسیای‌مرکزی به آب‌های آزاد را تسهیل کند و جایگاه ایران را در کریدورهای بین‌المللی به‌ویژه محور شمال-جنوب تقویت کند. اگر ایران و قزاقستان بتوانند این موانع را مدیریت کنند، پروژه می‌تواند به هاب مهمی برای تجارت منطقه‌ای تبدیل شود؛ در غیر این صورت، ریسک عقب‌ ماندن از فرصت و هدررفت سرمایه وجود دارد.
مجتمع بندری شهیدرجایی بندرعباس با بیش از چهارهزار و ۸۰۰هکتار وسعت (محدوده عملیاتی و پس‌کرانه)، ظرفیت پذیرش سالانه بیش از ۸۸میلیون تن کالا را دارد. این بندر تخلیه و بارگیری سالانه حدود ۱۰۰میلیون تن کالا، بیش از ۵۵درصد صادرات و واردات و ۷۰درصد ترانزیت بنادر کشور را برعهده دارد؛ همچنین تخلیه ۹۰درصد بارگیری کالاهای کانتینری کشور نیز در این مجتمع بندری انجام می‌شود. بندر شهیدرجایی در ۲۳کیلومتری غرب بندرعباس با اتصال به آب‌های بین‌المللی و کشورهای حوزه خلیج‌فارس و دریای عمان به دروازه طلایی ورود به جهان معروف است.