به گزارش اقتصاد سرآمد، گزارش منتشرشده از سوی رسانه تخصصی اویل‌پرایس نشان می‌دهد که نرخ روزانه اجاره کشتی برای حمل کالاهای اساسی در سال‌جاری میلادی جهش چشمگیری داشته و نرخ نفتکش‌ها با رشد خیره‌کننده ۴۶۷درصدی مواجه بوده‌ است. این افزایش قیمت در حالی رخ داده که مالکان کشتی‌ها برای حمل حجم فزاینده محموله‌ها با مجموعه‌ای از اختلال‌ها در مسیر و تحریم‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کنند. این گزارش حاکی از این است که باوجود اینکه معمولاً تقاضا برای کالاها در ماه‌های پایانی سال کاهش می‌یابد، اما هفته‌های پایانی سال ۲۰۲۵ هیچ نشانه‌ای از افت در نرخ اجاره کشتی‌های حامل نفت‌خام، ال‌ان‌جی، سنگ‌آهن یا گندم ندارد.
تحلیلگران معتقدند که ترکیب افزایش صادرات از خاورمیانه، تغییر مسیرهای تجاری، محدودیت در دسترسی به ناوگان ناشی از تحریم‌ها و افزایش هزینه‌های بیمه و عملیاتی موجب شده است که کرایه‌های حمل نفت دریایی به‌صورت چشمگیری افزایش یابند. در حالی‌که برخی تحلیلگران امیدوارند رشد ناوگان در میان‌مدت فشار قیمتی را کاهش دهد، اما عدم‌قطعیت‌های ژئوپلیتیک‌(مثلاً حوادث در دریای سیاه) و تحولات تحریمی می‌تواند این نوسانات را ادامه دهد. اتخاذ راهکارهای پوشش مالی و تنوع‌بخشی مسیرها برای خریداران و پالایشگاه‌ها و آماده‌سازی استراتژیک برای مالکان کشتی‌ها ضروری به ‌نظر می‌رسد.

افزایش نرخ کرایه نفتکش‌ها
براساس اطلاعات بورس بالتیک و شرکت اسپارک کومودیتیز، نرخ نفتکش‌ها در مسیرهای کلیدی کشتیرانی از ابتدای سال‌جاری میلادی تاکنون ۴۶۷درصد افزایش یافته است. نرخ اجاره کشتی‌های حمل ال‌ان‌جی ۴برابر شده و نرخ روزانه کشتی‌های حمل سنگ‌آهن هم از ابتدای سال بیش‌از ۲برابر افزایش یافته است. در همین حین، بسیاری از شرکت‌های کشتیرانی همچنان از عبور از دریای سرخ به دلیل ترس از یمن خودداری می‌کنند؛ اقدامی که زمان سفر کشتی‌ها را چندین هفته افزایش می‌دهد.
در اواخر نوامبر، نرخ نفتکش‌های بسیار بزرگ در مسیر خاورمیانه-چین به بالاترین سطح طی ۵سال گذشته رسید، چون تاجران پس از تحریم شرکت‌های بزرگ نفتی روسیه -یعنی روس‌نفت و لوک‌اویل- به‌دنبال جایگزین‌هایی برای آن‌ها بودند. نرخ اجاره نفت‌ش‌های کوچک‌تر هم افزایش داشته، چون تاجران برای حمل نفت از هر کشتی در دسترس استفاده می‌کنند.
اختلال‌های مرتبط با تحریم‌ها و افزایش حجم نفت درحال انتقال از دلایل اصلی بالا رفتن نرخ نفتکش‌ها طی یک‌‌ماه گذشته بوده ‌است. در بازار حمل گاز طبیعی مایع، نرخ اجاره یک کشتی ال‌ان‌جی در مسیر آمریکا و اروپا به بالاترین رقم طی ۲سال گذشته رسیده است، زیرا افزایش صادرات آمریکا بازار کشتی‌های ال‌ان‌جی در اقیانوس اطلس را به‌شدت محدود کرده است.
تحلیل‌ها نشان می‌دهد که این جهش قیمتی تنها مسئله‌ای مرتبط با کشتیرانی نیست، بلکه مستقیماً بر هزینه واردات انرژی کشورها اثر می‌گذارد. پالایشگاه‌های آسیایی که بزرگ‌ترین خریداران نفت‌خام جهان محسوب می‌شوند، اکنون با رشد هزینه انتقال مواجه‌اند و برخی از آن‌ها به‌دنبال قراردادهای بلندمدت اجاره نفتکش و تثبیت هزینه حمل هستند تا از نوسان‌های ناگهانی بازار در امان بمانند. در آمریکا و اروپا نیز تحلیلگران هشدار داده‌اند که تداوم این روند می‌تواند به افزایش هزینه سوخت و فرآورده‌های نفتی منجر شود. برخی شرکت‌ها نیز مسیرهای تجاری خود را تغییر داده‌اند تا وابستگی به مناطق پرریسک را کاهش دهند.

ریشه افزایش هزینه حمل نفت
تحلیلگران و گزارش‌های منتشرشده از سوی رسانه‌های بین‌المللی حاکی از این است که افزایش هزینه‌های انتقال نفت در دریا ریشه در عوامل چندگانه دارد که عمدتاً ژئوپلیتیکی و اقتصادی هستند. تنش‌های خاورمیانه و اختلال در مسیرهای دریایی یکی از عوامل اصلی افزایش این هزینه‌هاست. تنش‌های مداوم بین اسرائیل و ایران، به‌ویژه احتمال بستن تنگه‌هرمز، منجر به افزایش ریسک شده است. تنگه‌هرمز که حدود ۳۰درصد نفت جهان از آن عبور می‌کند، شاهد افزایش نرخ‌های بیمه تا ۵برابر بوده است. حمل‌ونقل از دریای سرخ نیز به‌دلیل برخی ناآرامی‌های نظامی دچار چالش‌هایی است که مسیر و زمان سفر نفتکش‌ها را طولانی کرده و هزینه‌ها را افزایش داده است.
تحریم‌های گسترده آمریکا علیه ناوگان سایه روسیه نیز از عوامل موثر بر افزایش هزینه حمل نفت در دریاهاست. بیش از ۸۰نفتکش را از بازار خارج کرده و نرخ‌های کرایه را برای نفت روسی تا ۵برابر افزایش داده است. نرخ حمل از بندر کوزمینو به چین به ۶.۵ تا ۷.۵میلیون دلار برای هر سفر رسیده، در حالی‌که در پایان‌۲۰۲۴ حدود ۱.۵میلیون دلار بود. این تحریم‌ها تقاضا برای نفتکش‌های جایگزین از خاورمیانه و آفریقا را افزایش داده و نرخ VLCC از غرب آفریقا به چین را ۴۰درصد بالا برده است.
حمله‌های نظامی صورت‌گرفته از سوی اوکراین به نفتکش‌های روسیه در دریای سیاه نیز در عمل موجب افزایش ریسک حمل نفت در دریای سیاه و افزایش هزینه بیمه و حمل نفتکش‌ها در این دریا شده است. به همین دلیل بود که وزیر انرژی ترکیه پس از هدف قرار گرفتن سه‌نفتکش روسی در سواحل ترکیه توسط اوکراین، خواستار حفاظت از عرضه نفت و گاز در دریای سیاه شد.

نگاهی به بازار نفت ایران روی دریای چین
برخی گزارش‌ها حاکی از این است که پس از تحریم ثانویه وزارت خزانه‌داری آمریکا علیه شرکت‌های لوک‌اویل و روس‌نفت در ۲۲اکتبر، صادرات نفت روسیه با چالش جدی مواجه شد. این تحریم عملاً فروش مستقیم به پالایشگاه‌های دولتی چین را معلق کرد و روسیه را به سمت بازارهای خاکستری سوق داد. برای جذب خریداران جدید، روسیه مجبور شد تخفیف نفت‌های ESPO و اورال را به ترتیب به ۷ و ۱۰دلار در هر بشکه افزایش دهد، زیرا روسیه لجستیک ذخیره نفت روی آب را هم ندارد.
این در حالی است که ایران نیز در همان بازار حضوری فعال دارد. اگرچه نفت ارزان روسیه فرصتی برای پالایشگاه‌های خصوصی چین‌(تی‌پات‌ها) ایجاد کرده، اما عدم‌قطعیت در مورد تداوم تحریم‌ها و احتمال آتش‌بس در اوکراین، باعث تردید این خریداران در سرمایه‌گذاری برای تطبیق واحدهای فرآورشی خود با نفت روسیه شده است. تاکنون تخفیف‌های روسیه تأثیر محسوسی بر قیمت نفت ایران در بازار خاکستری چین نداشته، اما اگر تحریم نفتی لوک‌اویل و روس‌نفت پایدار بماند و در اوکراین صلح نشود، احتمال رقابت نفتی ایران و روسیه در بازار خاکستری چین وجود دارد. این شرایط می‌تواند فرصتی برای ایران به منظور افزایش صادرات نفت باشد.