تاریخ انتشار:1404/9/18
تله ژئوپلیتیک نفتی در دریای سیاه

«سرآمد» گزارش می‌دهد؛

تله ژئوپلیتیک نفتی در دریای سیاه

اقتصادسرآمد- سهیل مرتضوی - جنگ روسیه و اوکراین وارد سومین سال خود شده است و حالا به نظر می‌رسد حملات هدفمند اوکراین به زیرساخت‌های نفتی روسیه در دریای سیاه، منجر به کاهش چشمگیر صادرات نفت مسکو از این مسیر استراتژیک شده است. در ماه‌های اخیر صادرات نفت از بندرها و ترمینال‌های روسیه در منطقه دریای سیاه به‌طور محسوس کاهش یافته است. تحلیلگران معتقدند که عامل اصلی این افت صادرات نفت روسیه نه‌تنها شرایط جوی و مشکلات لجستیکی، بلکه تشدید حملات دریایی و پهپادی اوکراین علیه شناورها و تاسیسات بارگیری بوده است. این اختلال‌ها موجب تاخیر در بارگیری‌ها، افزایش نفت در مخازن شناور و تغییرات در مسیرهای صادراتی و هزینه‌های بیمه شده که بازتابی مستقیم بر زنجیره عرضه و آرایش ژئوپلیتیک بازار نفت دارد.

به گزارش اقتصادسرآمد، اوکراین در چندماه اخیر از پهپادهای دریایی و عملیات هدفمند علیه شناورهایی که گفته می‌شود بخشی از «فلیت سایه» برای دور زدن تحریم‌ها هستند، استفاده کرده است. هدف‌گیری تانکرهایی که به سمت بنادر روسیه حرکت می‌کردند یا به ‌منظور بارگیری وارد آب‌های نزدیک می‌شدند، باعث آسیب‌دیدگی برخی شناورها و هراس از ادامه تجارت عادی از طریق مسیرهای کوتاه دریای سیاه شده است. این تغییر تاکتیک -از هدف قراردادن زیرساخت ثابت به هدف قراردادن شناورهای متحرک- نشان‌دهنده سیاستی است که تلاش دارد درآمدهای نفتی روسیه را مستقیم‌تر هدف بگیرد.
بررسی‌های «اقتصاد سرآمد» از گزارش‌های منتشرشده از سوی رسانه‌های بین‌المللی از جمله بلومبرگ، گاردین و یورونیوز طی روزهای گذشته نشان می‌دهد که این حملات نه‌تنها زنجیره تأمین روسیه را مختل کرده، بلکه بر بازار جهانی نفت سایه انداخته و تنش‌های ژئوپلیتیک را تشدید کرده است. همچنین گزارش‌های رویترز و منابع صنعتی نشان می‌دهد که در نوامبر صادرات نفت بارگیری‌شده از ترمینال‌های مهم دریای سیاه (مانند نووروسیسکی) حدود یک‌میلیون تن کمتر از برنامه بود؛ بخشی از این کاهش به طوفان‌ها و بخشی هم به حملات پهپادی و دریایی نسبت داده شده است.

افت صادرات نفت روسیه از دریای سیاه
صادرات نفت روسیه از بنادر دریای سیاه در ماه نوامبر به‌دلیل توفان‌های شدید و حمله‌های پهپادی به حدود یک‌میلیون تن کمتر از برنامه‌ریزی رسید. براساس ترجمه «اقتصاد سرآمد» خبرگزاری رویترز به نقل از سه‌منبع صنعتی گزارش داده است که صادرات نفت از بنادر دریای سیاه روسیه، «نووروسیسک» و پایانه کنسرسیوم خط لوله خزر، در ماه نوامبر حدود یک‌میلیون تن کمتر از برنامه کاهش یافت، زیرا طوفان‌های شدید و حمله‌های پهپادی اخیر عملیات بارگیری را مختل کرد. این منابع اعلام کردند؛ بارگیری برنامه‌ریزی‌شده نفت‌خام اورال، «سیبرین لایت» و «کِبکو» از «نووروسیسک» برای ماه نوامبر حدود ۳میلیون و ۲۰۰هزار تن بود، اما صادرات واقعی تنها به حدود ۲میلیون و ۵۰۰هزار تن رسید.
در این گزارش رویترز همچنین از قول یک منبع صنعتی ذکر شده است که «نووروسیسک» هنوز در حال بارگیری محموله‌های برنامه‌ریزی‌شده نوامبر است و انتظار می‌رود عملیات تا هفتم دسامبر‌(۱۶آذر) ادامه یابد. در همین حال، دومنبع دیگر گفتند: محموله‌های نفت‌خام نوع «سی‌پی‌سی بلِند» هم به تأخیر افتاده و دومحموله «سوئزمکس» حامل حدود ۳۰۰هزار تن به دسامبر منتقل شده‌اند. این تأخیرها به محدودیت‌های ظرفیت صادراتی روسیه پس از حمله‌های اخیر به زیرساخت‌های حیاتی پایانه دریای سیاه، ازجمله پایانه «شسخاریس» در «نووروسیسک» و تأسیسات بارگیری کنسرسیوم خط لوله خزر «در یوژنایا اوزریوکا»، افزوده است. منابع صنعتی تأکید کردند؛ برنامه صادرات نفت روسیه برای ماه دسامبر از گذشته قابل‌توجه بوده و حجم‌های اضافی که از نوامبر به تعویق افتاده‌اند، می‌توانند به انتقال بیشتر صادرات به ژانویه منجر شوند.

پیامدهای بیمه‌ای و لجستیکی برای کشتیرانی
پس از حملات، منابع خبری و تحلیلگران بازار گزارش دادند که نرخ بیمه و سایر پوشش‌های ریسکی برای فعالیت در آب‌های پیرامون بندرهای روسیه و بنادر منطقه در دریای سیاه افزایش یافته است؛ این امر هزینه حمل را بالا برده و بعضی شرکت‌ها را به بازنگری در استفاده از مسیرها یا انتخاب کشتی‌های با بیمه کامل‌تر و گران‌تر واداشته است. در نتیجه تاخیرها، مقدار نفتی که روی تانکرها در دریا معطل مانده افزایش یافته و برخی نفتکش‌ها مسیرهای طولانی‌تر‌(مثلاً دور زدن از دماغه امیدنیک تا آسیا) را انتخاب کرده‌اند که زمان و هزینه حمل را بالا می‌برد. این پدیده همچنین فشار بر ذخایر شناور را افزایش داده است. 
آنطور که ترجمه «اقتصاد سرآمد» از گزارش بلومبرگ نشان می‌دهد؛ اختلال در بارگیری‌ها و افزایش ریسک حمل‌ونقل کوتاه‌مدت موجب نوسانات قیمتی شده است؛ در دوره‌هایی که بنادر بزرگ مانند نووروسیسکی تعلیق موقت یافتند، قیمت‌ها واکنش صعودی کوتاه‌مدت نشان دادند. با‌این‌حال تحلیلگران بازار اشاره می‌کنند که وضعیت بلندمدت قیمت‌ها تحت‌تاثیر عوامل دیگری‌(مانند روند عرضه اوپک/اوپک‌پلاس، رشد تقاضای جهانی و موجودی‌های استراتژیک) نیز هست، بنابراین اختلالات دریای سیاه ممکن است به تلاطم‌های موقتی منجر شود ولی لزوماً روند قیمتی بلندمدت را به‌تنهایی تعیین نکند.

تاثیرات ژئوپلیتیک در دریای سیاه
فشار بر زنجیره درآمدی روسیه یکی از مهم‌ترین تاثیرات ایجادشده در اثر حملات پهپادی اوکراین به ناوگان نفتکش‌های روسیه در دریای سیاه است. هدف‌گیری شناورها و زیرساخت صادراتی، تلاش برای کاهش درآمدهای ارزی روسیه را دنبال می‌کند؛ هر بار که مسیرهای کوتاه و کم‌هزینه مسدود یا نامطمئن شود، روسیه مجبور به استفاده از مسیرهای گران‌تر یا بازارهای جایگزین خواهد شد که حاشیه سود صادرات را کاهش می‌دهد. از دیگر تنش‌های منطقه‌ای و دیپلماسی دریایی نیز در منطقه دریای سیاه افزایش پیدا کرده است. حملات به شناورهای مرتبط با روسیه یا کشتی‌هایی که قوانین مالکیت‌شان مبهم است، تنش دیپلماتیکی را موجب شده دولت‌ها (از جمله ترکیه و کشورهایی که نفت را خریداری یا عبور می‌دهند) تحت فشار قرار گرفته تا بین حفظ آزادی کشتیرانی و مقابله با فعالیت‌های غیرقانونی یا نظامی تصمیم‌گیری کنند. 
ترجمه «اقتصاد سرآمد» از گزارش یورونیوز نیز حاکی از این است که تحلیلگران و کارشناسان معتقدند؛ باید برنامه‌ریزی جدیدی با هدف پیکربندی مجدد مسیرهای تجاری انرژی صورت گیرد. در صورت تداوم حملات و افزایش هزینه‌های بیمه، بخشی از صادرات خواهند کوشید از مسیرهای ایمن‌تر ولی طولانی‌تر استفاده کنند که بازتوزیع جریان‌های نفتی و تغییر شرکای تجاری را تشدید می‌کند. این امر می‌تواند بازارهای منطقه‌ای‌(مثلاً آسیا در برابر اروپا) را با شرایط قیمتی متفاوت مواجه سازد.

جنگ نامنظم دریایی و بازار انرژی جهان
حملات اوکراین به نفتکش‌ها و بنادر روسیه، نمادی از جنگ نامتقارن در دریای سیاه است که نه‌تنها اقتصاد مسکو را هدف قرار داده، بلکه تعادل ژئوپلیتیک انرژی جهانی را به هم زده. در حالی‌که روسیه با استفاده از ظرفیت‌های مازاد و تعمیرات سریع، بخشی از خسارات را جبران کرده، کاهش درآمدها‌(تا ۵۰درصد در روبل) می‌تواند استراتژی جنگ را تغییر دهد. رسانه‌های بین‌المللی مانند رویترز و گاردین تأکید دارند که این حملات، فشار بر «ناوگان سایه» را افزایش داده و غرب را به تشدید تحریم‌ها ترغیب می‌کند. در نهایت، این بحران یادآوری می‌کند که انرژی، سلاحی دولبه است: ضربه به روسیه، اما با ریسک‌های جهانی. آینده بازار نفت به دیپلماسی و ثبات دریای سیاه بستگی دارد.
به باور کارشناسان؛ با ادامه تنش‌های نظامی در دریای سیاه در کوتاه‌مدت احتمال ادامه تاخیرها و نوسانات قیمت وجود دارد. تعطیلی‌های موقتی بنادر‌(هرچند کوتاه) می‌تواند موجب افزایش تقاضای جبرانی در بازار شود. همچنین در صورت تشدید عملیات اوکراین علیه شناورهای مرتبط با صادرات روسیه، گزینه‌هایی مانند انتقال بارگیری به بنادر شمالی‌(مدیترانه/بالتیک) یا استفاده از مسیرهای آتلانتیک/آفریقایی افزایش خواهد یافت که هزینه و زمان تحویل را بالا می‌برد و فشار بر درآمد نفتی روسیه را افزایش می‌دهد. در چنین شرایطی تحلیلگران می‌گویند؛ بازیگران بازار (خریداران بزرگ، بیمه‌گران، اپراتورهای کشتیرانی) به‌طور جمعی حساسیت خود نسبت به ریسک‌های دریایی در منطقه را بالا برده‌اند. این وضعیت همچنان یک عامل مهم ژئوپلیتیک-اقتصادی برای دنبال کردن در ماه‌های آتی است.

برچسب ها : دریای سیاه اقتصادسرآمد بنادر روسیه

اخبار روز
ضمیمه