به گزارش اقتصاد سرآمد، دکتر رضا جهانفر، محقق و پژوهشگر در نوشتاری به بررسی ردپای «قهوه» به‌عنوان یکی از محصولات پرفروش در بازار جهانی نوشیدنی‌ها، رابطه متقابل میان قهوه و دریانوردی را مورد بررسی قرار داده است. نگارنده در این مطلب در گفت‌وگو با چندین ناخدا و دریانورد نگاهی به تجربه استفاده دریانوردان کشورمان از نوشیدنی‌ها برپایه قهوه در دوران سفرهای دریایی آن‌ها پرداخته است. این مطلب را در ادامه می‌خوانید:
از نظر گیدنز؛ «فردی که قهوه می‌نوشد وارد مجموعه پیچیده‌ای از روابط اجتماعی و اقتصادی می‌شود که در سرتاسر جهان گسترش می‌یابد. قهوه محصولی است که مردمان برخی ثروتمندترین و فقیرترین نواحی کره‌زمین را به‌هم پیوند می‌دهد...عمل نوشیدن یک فنجان قهوه کل فرایند توسعه اجتماعی و اقتصادی گذشته را در خود جای می‌دهد... قهوه محصولی است که در مرکز مناقشه‌های کنونی درباره جهانی‌شدن، تجارت بین‌المللی، حقوق‌بشر و تخریب محیط‌زیست قرار می‌گیرد». پیش از «گیدنز» نیز نویسندگان بزرگ جهان همچون «ژولز میشله»، «آنوره دو بالزاک»، «گوته»، «ولتر»، « دنی دیدرو» و...، جملات تحسین‌برانگیزی برای «قهوه» ذکر کردند و گاهی حتی خلق اثرشان را مدیون مصرف قهوه دانستند. 

به دنبال ردپای قهوه در ادبیات و دریا
ردپای قهوه به‌عنوان محصولی که بالاترین فروش را در بازار جهانی نوشیدنی‌های گرم دارد و بعد از نفت، یکی از ارزشمندترین کالاها در تجارت جهانی و رونق‌دهنده اقتصادی کشورها محسوب می‌شود، صرفاً در حوزه ادبیات و تولید محتوای دانشی و پژوهشی مشاهده نشده است، بلکه در کنشگری انسان‌ها در جنبش‌های اجتماعی و حتی جنگ‌ها نیز ردپای آن مشاهده شده است. 
در مورد چنین محصول ارزشمندی که در همه عرصه‌های زیستی جهانِ معاصر -از اقتصاد و سیاست گرفته تا جامعه‌شناسی و علوم پزشکی و سایر علوم- بر انسان اثر گذاشته و فرضیات، نظریات و مباحث متعددی را به خود اختصاص داده است، سوال اینجاست که قهوه چه تأثیری بر حوزه دریانوردی داشته و برعکس دریانوردی چه تأثیری روی قهوه و صنعت قهوه داشته است؟
درباره رابطه متقابل قهوه و دریانوردی در کشورمان با تعدادی از دریانوردان پیشکسوت و همچنین دریانوردان جوان گفت‌وگو کردم. اولین نتیجه این گفت‌وگوها تفاوت نگاه بین دریانوردان پیشکسوت و دریانوردان جوان در مورد «قهوه» است. برخی پیشکسوتان دریانوردی همچنان به «چای» وفادارند و اثرگذاری چای را بر عملکرد خود به‌صورت سنتی بیشتر از قهوه می‌دانند.
در حالت عمومی و برای اکثر انسان‌ها، نوشیدن قهوه به‌عنوان یک نوشیدنی محبوب، منجر به افزایش تمرکز، بهبود هوشیاری و تقویت متابولیسم می‌شود، اما سوال اینجاست که قهوه چه نقشی در انجام موفق مأموریت دریانوردی می‌تواند ایفا کند؟ اثر تحریک‌کنندگی قهوه روی انسان‌ها عمدتاً به‌دلیل محتوای کافئین آن است. قهوه سرشار از آنتی‌اکسیدان‌هاست و در کاهش خطر برخی بیماری‌ها در سفرهای دریایی نقش دارد. در برخی کشورها تا پیش از شناخته‌شدن خواص قهوه، برخی دریانوردان برای رفع خستگی یا گرم‌شدن یا سرگرمی، از مشروبات الکلی و نوشیدنی‌های مشابه استفاده می‌کردند، اما این نوشیدنی‌ها منجر به کاهش هوشیاری و افزایش خطای کارکنان و گاهی منجر به بروز سوانح دریایی شده بود. همچنین قهوه به‌عنوان یک نوشیدنی قانونی هیچ‌کدام از عوارض منفی مشروبات الکلی را نداشت. 

نگاهی به تجربه دریانوردان از قهوه
ناخدا «امید» از دریانوردان جوان در پاسخ به سوالم در مورد مصرف قهوه گفت: در طول دریانوردی همه دریانوردان به‌ویژه در ماموریت‌های طولانی‌مدت، مشغول شیفت‌های شبانه‌روزی هستند. نظر به اینکه اکثر این شیفت‌ها در بازه زمانی ساعت ۲۰ الی ۷:۳۰ روز بعد است، با توجه به خستگی زیاد دریانوردان در این بازه زمانی، همچنین احتمال بروز سوانح به‌دلیل تاریکی و کمبود دید و خستگی مفرط دریانوردان، لذا هوشیاری هرچه بیشتر دریانوردان ایمنی سفر دریایی را تضمین می‌کند. قهوه به‌دلیل برخورداری از کافئین و ماندگاری بالا و همچنین تهیه آسان، معقول‌ترین انتخاب برای افزایش هوشیاری و بیداری دریانوردان در سفرهای دریایی بوده و البته کاهش خطای انسانی در ناوبری از پیامدهای آن است. در تاریخ کهن دریانوردی غرب، مصرف الکل رایج‌تر بود، اما با کشف قهوه جایگزین سالم برای افزایش توان و دقت دریانوردان شد. 
ناخدا «سعید» نیز در گفت‌وگوی خود اظهار داشت: در فاصله زمانی شیفت شب که فقط حدود ۱۰نفر از همکاران بیدارند و مشغول به انجام وظیفه، و مابقی دریانوردان در خواب به‌سر می‌برند، قهوه هدیه‌ای ارزشمند برای یکایک کارکنان است زیرا قوه باعث رفع خستگی افزایش هوشیاری می‌‌شود.
ناخدا «دانیال» هم درخصوص محاسن مصرف قهوه در دریانوردی به اثر بهداشتی آن اشاره کرد. از نگاه ناخدا «دانیال» از دیگر محاسن قهوه می‌توان به اثرگذاری بر از بین‌ رفتن باکتری‌های موجود در آب اشاره کرد. آب شیرین در دریانوردی طولانی خاصیت خود را از دست می‌دهد و جوشاندن این آب در دریا سلامتی آب را تضمین و نوشیدن چند فنجان قهوه در طول شب امکان رساندن آب سالم به بدن را مهیا می‌کند. ناخدا «سبحان» به خدمات دریانوردی درخصوص رشد و گسترش فرهنگ مصرف قهوه از طریق تسهیل حمل‌ونقل آن از طریق کشتی اشاره کرد. بنادر مختلف محل ملاقات دریانوردان کشورهای مختلف است و جایی که این ملاقات انجام می‌شد؛ در کافه یا قهوه‌خانه بود. قهوه عامل ایجاد قهوه‌خانه‌ها بود و در این اماکن دیدارها و انتقال دانش، تجربیات، اخبار و فرهنگ دریایی امکان‌پذیر بود. 
ناخدا «علی‌اکبر» دیگر دریانوردی بود که در صحبت‌های خود از واگذاری سهمیه قهوه نگهبانی و نیمه‌شب به کارکنان در بسیاری از ناوگان‌های دریایی کشورهای جهان سخن گفت. مهندس «حمید» نیز اظهار کرد که قهوه برای دریانوردان فقط یک نوشیدنی نیست، بلکه ابزار بقا، تعامل، ایمنی و تجارت جهانی است. در واقع قهوه پیشران و سوخت بیداری دریانوردان معاصر محسوب
 می‌شود. 
تغییر ذائقه دریانوردان 
در یک دهه اخیر عمده ذائقه دریانوردان از چای به قهوه تغییر پیدا کرده است. در یک دهه اخیر گرایش دریانوردان به قهوه بیش از گذشته شده است. نسل جوان دریانوردان بیش از پیشکسوتان دریانوردی به قهوه توجه نشان داده‌اند. برخی دریانوردان بر این باورند که بهترین تفریح در دریا، خوردن و نوشیدن است و نوشیدن قهوه نیز یکی از تفریحات مناسب دریانوردان است. «عبدالرحمن» از خبرگان دریانوردی بر این باور است که وجود قهوه در «پل فرماندهی» کشتی جزو ضروری‌ترین اقلام مورد نیاز است. 
افزایش انرژی، نیرو و نشاط، ماندگاری بالا، افزایش هوشیاری ذهنی، تقویت تمرکز و توجه، بهبود سرعت واکنش، افزایش توان یادگیری، تقویت حافظه کوتاه‌مدت، حفظ بیداری در ساعات طولانی فعالیت دریانوردی، افزایش سطح دوپامین و بهبود خلق‌وخو و خوش‌اخلاقی با همکاران، تحریک عملکرد عمومی مغز و... از جمله آثار مثبت نوشیدن قهوه توسط دریانوردان محسوب می‌شود که پیامدهایی همچون افزایش بهره‌وری، ایمنی، ارتقای کیفیت مدیریت بر کارکنان، ارتقای تاب‌آوری فیزیکی را دارد.

آثار منفی زیاده‌روی در نوشیدن قهوه هنگام دریانوردی
به دلیل وجود ال-تیانین، مصرف چای باعث کاهش استرس می‌شود. این در حالی است که مصرف زیاد قهوه باعث تحریک بیشتر سیستم عصبی می‌شود. در واقع به‌رغم تأثیرات مثبت قوه بر عملکرد دریانوردان، باید به این مسئله اشاره کرد که مصرف بیش از حد کافئین ممکن است منجر به بروز عوارضی مانند اضطراب، بی‌خوابی، افزایش ضربان قلب و تحریک‌پذیری و استرس و در نتیجه بروز تصمیمات عصبی و نادرست در هنگام انجام وظیفه در کشتی شود.
فراموش نکنیم که در مقطعی از تاریخ، مصرف قهوه به‌دلیل تصور ایجاد و تحریک تفکر رادیکال در مصرف‌کننده قهوه، ممنوع شده بود. در واقع اثر کافئین روی سیستم عصبی هنگام زیاده‌روی در مصرف قهوه، احتمال بروز تصمیم‌گیری نادرست و ناشی از استرس و در نتیجه احتمال بروز سانحه در هنگام دریانوردی را افزایش دهد. همانقدر که چای آرامش‌بخش است، قهوه استرس را زیادتر می‌کند. سوال اینجاست که با تغییر ذائقه دریانوردان به یک محصول استرس‌زا، آیا احتمال بروز سوانح بیشتر در حوزه دریانوردی بیش از گذشته خواهد بود؟