محمد جواد استادی
بدون شک در جهان معاصر و با توجه به پیچیدگی‌های روزافزون روابط بین‌الملل، بایستگی اتخاذ تصمیمات درست، بهنگام و متعادل در تنظیم روابط خارجی بسیار ضروری است. وزارت امور خارجه برجسته‌ترین وظیفه را در تدبیر سیاست‌های خارجه مستقیم و غیرمستقیم جمهوری اسلامی ایران برعهده دارد و الزامی است که در همه گستره‌هایی که در روابط خارجه ایران تأثیرگذار است پیش‌بینی و راهبردهای بایسته را تمهید کند.
نکته‌ای که درباره سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران باید بدان توجه داشت این است که بنیاد روابط بین‌الملل بر پایه عقل ابزاری و منافع مادی پیش‌بینی نشده است. اساساً انقلاب اسلامی ایران به‌عنوان روح حاکم بر جمهوری اسلامی ایران در پرگاره منفعت‌سنجی‌های مادی و بشری حرکت نکرده و اصولی متعالی و الهی را جست‌وجو می‌کند. ازاین‌روی اگر بر بنیاد عقل ابزاری، سودمحور و منفعت طلب مادی به مسئله اقدامات جمهوری اسلامی در حوزه روابط بین‌الملل بنگریم، این اقدامات با منطق مادی در تناقض است. به همین خاطر است که حتی تصور درباره رژیم اشغالگر قدس از سوی تفکر جمهوری اسلامی ایران اساساً غیرممکن است، حال آنکه این روزها برقراری رابطه با این رژیم جعلی به مسابقه‌ای برای برخی از کشورهای اسلامی تبدیل شده است. یا در نمونه‌ای دیگر می‌توان به مسئله رابطه با آمریکا اندیشید که امروز بسیاری از نواندیشان و روشنفکران، پیوسته بر ضرورت برقراری این ارتباط تأکید می‌کنند، حال آنکه این امر با بنیاد فکری ما در تناقض است. اساساً جمهوری اسلامی ایران نمی‌تواند از الگوی روابط بین‌المللی نظام‌های استعماری و سلطه‌خواه جهان که نظم جهانی مدنظر خویش را دنبال می‌کنند پیروی کند. چنان‌که امام خمینی (ره) می‌فرمایند: «بر هیچ‌یک از مردم و مسئولان پوشیده نیست دوام‏ و قوام‏ جمهوری اسلامی ایران بر پایه سیاست نه شرقی و نه غربی استوار است و عدول از این سیاست، خیانت به اسلام و مسلمین و باعث زوال عزت و اعتبار و استقلال کشور و ملت قهرمان ایران خواهد بود.» [صحیفه امام (ره)، ج ۲۱، ص ۱۵۵]
این روزها شاهد هجمه گسترده به دستگاه سیاست خارجه جمهوری اسلامی هستیم. شاید در برخی موارد بتوان نقدهایی را به این سیستم وارد نمود، ولی حقیقت آن است که حمله گسترده، پردامنه و متمرکز از سوی برخی جریان‌ها به وزارت امور خارجه ایران، آن‌هم در شرایط کنونی کشور آسیب‌زا بوده و کمکی به امور نخواهد کرد. به‌ویژه در شرایطی که دستگاه دیپلماسی ما بر اساس استانداردها و اصول تفکر انقلابی حرکت می‌کند. امروز اگر بخواهیم با عینک بدبینی روشنفکران به اقدامات دستگاه دیپلماسی بنگریم، باید بسیاری از اقدامات انقلاب خویش در همه سال‌های انقلاب را نیز زیر سؤال ببریم؛ بنابراین نقد مواضع مبتنی بر نگاه انقلابی دستگاه سیاست خارجه دولت جمهوری اسلامی به نوعی ضدیت با اندیشه انقلاب است، حال آن‌که می‌توان نسبت به فرایند و یا شکل اجرای سیاست‌ها انتقاداتی را وارد کرد.
ولی دستگاه دیپلماسی چگونه می‌تواند تصویر درست و مناسبی از خود ارائه تا از سیاه‌نمایی‌های دیگران جلوگیری کند؟ بهترین شیوه، بهره گرفتن از عنصر فرهنگ برای عمومی‌سازی گفتمان و اندیشه انقلاب در حوزه سیاست خارجه است. دستگاه دیپلماسی ما باید به شکلی ویژه به ابزارهای گوناگون فرهنگی متوسل شود تا در دو تراز داخل و خارج از کشور تصویری درست از سیاست خارجه جمهوری اسلامی ایران و نتایج آن را منعکس کند. ان شاءالله. پژوهشگر مطالعات فرهنگی-قدس