گروه اقتصاد بین‌الملل- توحید ورستان- مباحث مربوط به کانال پاناما اخیراً تنش‌های ژئوپلیتیکی، بحران‌های حاکمیت ملی و بحث‌ها در مورد منافع اقتصادی را برانگیخته است. خوزه رائول مولینو، رئیس‌جمهور پاناما با اظهارات دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در مورد کنترل احتمالی این کانال، قاطعانه مخالفت و احتمال مذاکره با ایالات متحده در مورد کانال پاناما را رد کرده است.
به گزارش روزنامه اقتصاد دریایی سرآمد، همچنین ادعاهای اثبات‌نشده ترامپ مبنی بر این‌که چین این کانال را کنترل می‌کند باعث تنش دیپلماتیک در منطقه شده است. مولینو با تاکید بر این‌که این کانال تحت مالکیت و مدیریت پاناماست، اعلام کرد که هیچ مذاکره‌ای در این مورد امکان‌پذیر نیست.
به گزارش مرکز آنکسام، کانال پاناما به طول ۸۲کیلومتر از اهمیت حیاتی برای تجارت جهانی برخوردار است و توسط ایالات متحده در اوایل قرن بیستم ساخته شد. کنترل این کانال در سال ۱۹۹۹ بر اساس معاهدات «توریخوس-کارتر» به پاناما منتقل و مالکیت آن تضمین شد. 

مقابله با نفوذ چین؟
ادعای ترامپ مبنی بر حضور نظامی چین در منطقه کانال و کنترل عملیات کانال توسط دولت پاناما به‌شدت رد شده است. اداره کانال پاناما به‌عنوان یک نهاد مستقل آن را کنترل می‌کند. علاوه‌بر این، هرچند برخی بنادر اطراف کانال توسط یک شرکت مستقر در هنگ‌کنگ اداره می‌شوند، سایر تاسیسات توسط شرکت‌هایی از ایالات متحده، سنگاپور و تایوان مدیریت می‌شوند. این وضعیت ادعاهای مربوط به کنترل کامل چین بر کانال را رد می‌کند. سفر مارکو روبیو، وزیر امور خارجه ایالات متحده به پاناما، خطرات ژئوپلیتیکی گسترده‌تری را در منطقه نشان می‌دهد. 
روبیو که یک چهره برجسته در سیاست‌های آمریکای‌لاتین است، نقش مهمی در شکل دادن به استراتژی‌های واشنگتن در قبال منطقه ایفا می‌کند. سفر روبیو همچنین با هدف دولت ترامپ برای مقابله با نفوذ فزاینده چین در آمریکای‌لاتین مطابقت دارد. ایالات متحده، به ویژه به دلیل فعالیت شرکت‌های چینی در مناطق استراتژیک، نگرانی‌های امنیتی خود را در زمینه روابط اقتصادی و سرمایه‌گذاری خود با کشورهای آمریکای‌مرکزی ابراز می‌کند.

تاثیر مهاجران
فراتر از مناقشه بر سر کانال پاناما، سیاست‌های مهاجرت نیز یکی از موضوعات اساسی است که روابط ایالات متحده و آمریکای‌لاتین را شکل می‌دهد. دیدار روبیو بخشی از یک تور منطقه‌ای گسترده با هدف غلبه بر نگرانی‌های مربوط به مهاجرت و امنیتی در نظر گرفته می‌شود. دولت ترامپ با استفاده از هواپیماهای نظامی برای تسریع روند بازگرداندن مهاجران غیرقانونی به کشورهای خود، مراحل اخراج را تشدید کرده است. 
این رویکرد در ابتدا منجربه تنش‌های دیپلماتیک با کلمبیا شد که پروازهای اخراج ایالات متحده را رد کرده بود، اما بعداً پذیرفت که شهروندان خود را طبق شرایط خود بپذیرد. سیاست دولت برای محدود کردن مهاجرت، مباحثی را در مورد برخی توافق‌ها برانگیخته است که برخی کشورهای آمریکای‌لاتین را ملزم می‌کند افراد اخراج‌شده را تحت شرایط کشور ثالث بپذیرند.

بازگشت به نیمکره‌غربی
تلاش‌های دولت ترامپ برای برقراری مجدد سلطه آمریکا در نیمکره‌غربی با واکنش‌های مختلفی مواجه شده است. برخی تاکید بر کنترل مهاجرت و فشار اقتصادی را راهبردی ضروری برای مهار مهاجرت غیرقانونی و نفوذ خارجی می‌دانند، در حالی که برخی دیگر آن را نوعی امپریالیسم مدرن می‌دانند. اظهارات ترامپ در مورد کانال پاناما نگرانی‌ها را در مورد رویکرد واشنگتن در قبال حاکمیت و دیپلماسی افزایش داده است و مقایسه‌هایی با مداخلات تاریخی آمریکا در آمریکای‌لاتین انجام می‌دهد.
منتقدان استدلال می‌کنند که چنین اظهاراتی می‌تواند رقبای ژئوپلیتیکی مانند روسیه و چین را تشویق و تنش‌های جهانی را تشدید کند. گسترش نفوذ اقتصادی چین در آمریکای‌لاتین، به‌ویژه از طریق پروژه‌های زیربنایی و توافق‌نامه‌های اقتصادی، بر موازنه‌های ژئوپلیتیکی در منطقه تأثیر می‌گذارد. بسیاری از کشورهای آمریکای‌مرکزی، از جمله پاناما، به رسمیت شناختن دیپلماتیک تایوان را در راستای سیاست «چین واحد» تغییر داده‌اند.
ایالات متحده اعلام کرده است که حضور رو به رشد چین در منطقه، به‌ویژه اگر شرکت‌های چینی کنترلی بر زیرساخت‌های حمل‌ونقل استراتژیک و انرژی برقرار کنند، می‌تواند تهدیدی برای امنیت ملی باشد. این نگرانی‌ها در جریان جلسات تایید سنای روبیو نیز مطرح شد و او ادعا کرد که نفوذ چین در منطقه کانال می‌تواند شرایط بی‌طرفی در توافق‌نامه‌های ایالات متحده و پاناما را نقض کند.
با وجود افزایش تنش‌ها در منطقه، برخی تحلیلگران استدلال می‌کنند که امکان برای ارائه راه‌حل دیپلماتیک وجود دارد. تلاش‌های دیپلماتیک می‌تواند به جای تشدید تنش‌ها، بر تضمین اقدامات اقتصادی منصفانه و شفاف و در عین حال احترام به حاکمیت پاناما متمرکز شود. دولت پاناما با تاکید بر اینکه سرمایه‌گذاری‌های خارجی باید با مقررات ملی مطابقت داشته باشد، مجدداً بر تعهد خود به حاکمیت قانون تاکید کرده است.

نتیجه‌گیری
در پایان، بحث بر سر کانال پاناما به‌عنوان یک موضوع پیچیده در تلاقی میراث تاریخی، منافع اقتصادی و رقابت ژئوپلیتیکی پدیدار می‌شود. از آنجایی که دولت ترامپ به‌دنبال کنترل مجدد بر دارایی‌های استراتژیک در نیمکره‌غربی است، انتظار می‌رود سیاست‌های مربوط به مهاجرت و سرمایه‌گذاری‌های خارجی عوامل کلیدی در تنش‌های منطقه‌ای پابرجا بماند. در این روند، پاناما باید تعادل ظریفی را بین حفظ منافع اقتصادی و دیپلماتیک و در عین حال حفظ حاکمیت خود برقرار کند. نتیجه این تنش‌ها نه‌تنها بر روابط ایالات متحده و پاناما، بلکه بر ساختار کلی ژئوپلیتیک آمریکای‌لاتین نیز تأثیر خواهد گذاشت.