اظهارات ضد و نقیض سازمان محیط‌زیست درباره انفعالات ناشی از انفجار
​​​​​​​گروه بنادر- سعید قلیچی- حوالی ظهر روز شنبه 6اردیبهشت‌ماه که فاجعه انفجار در بندر شهیدرجایی بندرعباس به وقوع پیوست، آسمان بندرعباس به رنگ خاکستری درآمد. از همان ساعت‌های ابتدایی بود که برخی درباره ایجاد آلودگی‌های زیست‌محیطی در اثر وقوع این فاجعه هشدار دادند. برخی درباره خسارات زیست‌محیطی انسانی و احتمال آسیب به ساکنان بزرگ‌ترین بندر شهر کشور صحبت کردند و گروهی دیگر درباره احتمال تحمیل خسارت محیط‌زیستی منطقه استراتژیک خلیج‌فارس و تهدید حیات آبزیان این منطقه هشدار دادند.
به گزارش روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد، موضوع آلودگی‌های زیست‌محیطی حاصل از انفجار بندر شهیدرجایی مانند کلاف سردرگمی می‌ماند که پس از گذشت حدود 20روز هنوز هم می‌توان درباره آن صحبت کرد. مسئولان استانی و کشوری در این مدت اظهارنظرهایی داشته‌اند که هرچند همه به نوعی نشان‌دهنده این موضوع است که آلودگی در حد ایجاد بحران وجود ندارد، اما درباره خسارات وارده از آن شبهاتی وجود دارد. 
پس از وقوع انفجار و آتش‌سوزی گسترده در مجموعه بندر شهیدرجایی بندرعباس، با حضور تیم‌های محیط‌زیست در محل حادثه، پایش مستمر کیفیت هوا و خاک آغاز شد. به گفته مسئولان، با اقدامات سریع مدیریت بحران، میزان آلودگی‌های محیطی به‌طور چشمگیری کاهش یافت و اقدامات لازم برای جلوگیری از آلودگی آب‌های ساحلی نیز انجام شد. از همان ساعات ابتدایی پس از انفجار بود که بنابر گزارش مسئولان محیط‌زیست، با پایش‌های میدانی، مشخص شد که میزان آلودگی از حالت طبیعی خارج شده و بر همین اساس تصمیمات اضطراری برای کاهش اثرات آن اتخاذ شد. تیم محیط‌زیست با استقرار ایستگاه‌های سنجش در منطقه، کیفیت هوا را بررسی کرد و تمرکز اصلی بر پایش گازهای آلاینده‌ای همچون اکسیدهای گوگرد، اکسیدهای نیتروژن، ذرات معلق کوچک‌تر از ۲.۵میکرون و ازن قرار گرفت که در روز نخست حادثه، افزایش چشمگیری در شاخص 2.5PMثبت شد، اما به گفته مسئولان، سایر گازها همچون متان تغییر محسوسی نشان ندادند.
در روز اول حادثه، عمدتاً ترکیبات هیدروکربنی منتشر می‌شد که مشتقاتی از مواد نفتی بود و طبق آمار برخی کالاهای موجود مثل ایزوگام‌ها هم در کانتینرها بوده‌اند. به‌صورت عینی مشاهده شد که ترکیبات نفتی، دودهای سیاه‌رنگی ایجاد می‌کردند که جو محیط اطراف را تحت تأثیر قرار داده بود. پایش‌های محیط‌زیست استان هرمزگان نیز بر همین موضوع متمرکز بود تا مشخص شود که چه موادی آزاد شده‌اند. تمام پارامترهایی که مدنظر محیط‌زیست بود، پایش شد؛ هم سطوح آلودگی ناکس، هم ازن و هم غبار محیطی. ترکیبات احتمالی در نظر گرفته شد و بررسی محیط‌زیستی بر مبنای آن‌ها انجام گرفت.

پایش‌های محیط‌زیستی روزهای نخست
چند روز پس از حادثه انفجار در بندر شهیدرجایی بود که حبیب مسیحی‌تازیانی، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان هرمزگان اعلام کرد: برای جلوگیری از گسترش آلودگی به آب‌های ساحلی، اقدام به ایجاد سدهای خاکی در مسیر کانال‌های آبرسانی شده و این اقدامات موجب شد که هیچ‌گونه آلودگی وارد خلیج‌فارس نشود. از سوی دیگر، اگرچه مدیریت پسماند به مرحله پس از بحران موکول شده، اما با مدیریت مناسب، پسماندهای ناشی از حادثه جمع‌آوری می‌شود و دفع اصولی آن‌ها در دستور کار قرار خواهد گرفت. وی ادامه داد: به منظور پایش آلودگی خاک نیز به‌طور منظم  اقداماتی در منطقه غرب بندرعباس انجام می‌شود که البته با توجه به صنعتی بودن منطقه، پایش‌های خاک پیش از این نیز انجام می‌شد، اما در پی این حادثه، مکان‌های جدیدی نیز برای نمونه‌برداری در نظر گرفته شده تا از نبود آلودگی‌های فراتر از حد مجاز اطمینان حاصل شود.
براساس اعلام مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان هرمزگان در زمینه مدیریت بحران، شعاع ۵کیلومتری از کانون حادثه به‌عنوان منطقه اصلی پایش در نظر گرفته شده و شعاع ۱۰کیلومتری نیز به‌صورت مکمل بررسی خواهد شد. مسیحی‌تازیانی تاکید کرد: هیچ نشت محسوسی یا انتشار مواد سمی در حادثه رخ نداده و خوشبختانه با مدیریت دقیق، آثار آلودگی کنترل شده است. برآورد میزان خسارت‌های زیست‌محیطی به مراحل پس از مدیریت بحران موکول شده است. مسیحی‌تازیانی در مورد آلودگی‌های ناشی از آتش‌سوزی در بندر شهیدرجایی بندر عباس گفت: مدیریت بحران بلافاصله در محل تشکیل شد. با توجه به اینکه مشتقات نفتی مثل قیر و ترکیبات مشابه رها شده بود و به کانال‌های آب سطحی راه پیدا می‌کردند، برای جلوگیری از آلودگی خلیج‌فارس، سدهای خاکی در کانال اصلی ایجاد شد. ابعاد کانال مناسب مدیریت این کار بود و در طول حدود پنج تا 6کیلومتر، دوطرف کانال بسته شد. آب‌های مورد استفاده برای اطفای‌حریق هم به این کانال‌ها هدایت شدند. با این شرایط حتی یک ذره از آلودگی‌ها وارد آب‌های ساحلی و دریایی نشد. این اقدام بسیار به‌موقع و هوشمندانه در حوزه مدیریت آب‌ها و پسماندهای جاری بود.

برآورد خسارات زیست‌محیطی انفجار بر خلیج‌فارس
شهرام فداکار، مدیرکل دفتر حفاظت از زیست بوم‌های دریایی سازمان حفاظت از محیط‌زیست در گفت‌وگویی با «مانا» با اشاره به اثرات مخرب محیط‌زیستی ناشی از حادثه بندر شهیدرجایی بر محیط‌زیست منطقه بیان داشت: همانطور که پیش از این نیز اعلام شد از روز‌های ابتدایی حادثه سازمان حفاظت محیط‌زیست در قالب کمیته محیط‌زیست و سلامت، مدیریت محیط‌زیست منطقه را به‌عهده گرفت تا شاهد حداقل خسارت زیست‌محیطی ناشی از این حادثه باشیم. این مقام مسئول در سازمان حفاظت محیط‌زیست، بیان کرد: هر چند با مسدودکردن کانال‌های ورودی به دریا تا حدود زیادی از ورود پساب‌های ناشی از احتراق به دریا جلوگیری شد، اما این امر 100درصد نبوده است. وی خاطرنشان ساخت: از سوی دیگر، گاز‌ها و دود‌های ناشی از احتراق به‌طور قطع از سطح آب نفوذ کرده و محیط‌زیست دریایی را تحت تأثیر قرار داده است. این مقام مسئول در سازمان حفاظت محیط‌زیست از برآورد خسارت زیست‌محیطی وارده ناشی از حادثه بندر شهیدرجایی به منطقه خلیج‌فارس خبر داد و گفت: این پروژه نیازمند پایش‌های متعدد و مطالعات گزارش‌ها در منطقه است که به‌زودی انجام و نتایج آن اعلام خواهد شد. به گفته فداکار، آب‌های ساحلی منطقه غربی بندر‌عباس به دلیل فعالیت پالایشگاه‌های مهم، توان اکولوژیکی خود را از دست داده‌اند که حادثه بندر شهیدرجایی نیز وضعیت منطقه را به لحاظ محیط‌زیستی بحرانی‌تر کرد.

اقدامات سازمان محیط‌زیست بعد از انفجار بندر شهیدرجایی
شینا انصاری، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست در نهمین جلسه کارگروه ملی کاهش آلودگی هوا درباره اقدامات این سازمان پس از انفجار اسکله شهیدرجایی در بندرعباس، گفت: در نخستین ساعات سانحه، ستاد بحرانی در سازمان حفاظت محیط‌زیست تشکیل و سانحه از سه‌جنبه حائزاهمیت محیط‌زیستی مورد بررسی و پیگیری قرار گرفت. انصاری تصریح کرد: موضوع اول مربوط به آلودگی هوا بود که در ساعات اولیه پس از سانحه، همکاران مجهز به دستگاه‌های سنجش قابل حمل، به روستاها و سکونتگاه‌های نزدیک بندر شهیدرجایی مراجعه کرده و آلاینده‌ها را پایش کردند. وی افزود: موضوع دیگر، مربوط به پساب آلوده ناشی از خاموش‌کننده‌ها برای مهار آتش بود که در همان دقایق نخست، کانال منتهی به دریا مسدود شد، لذا هیچ پساب آلوده‌ای وارد دریا نشد. رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست همچنین گفت: موضوع سوم مربوط به پسماند ناشی از تخریب کانتینرها و محتویات آن‌ها بود که شامل پسماندهای عادی، موادغذایی سوخته و فاسدشده و هم فلزات و بقایای کانتینرها و هم شامل مواد دیگر بود که برای دفع هر گروه از این پسماندها جانمایی مناسب انجام شد. انصاری در خاتمه تاکید کرد که همکارانش در سازمان حفاظت محیط‌زیست، به‌ویژه در اداره کل محیط‌زیست هرمزگان تا پایان عملیات و پاکسازی کامل بندر شهیدرجایی در صحنه حاضر خواهند بود و توصیه‌های لازم را جهت جلوگیری از انتشار آلودگی ارائه خواهند داد.