چالش تامین منابع مالی تجدیدپذیرها رفع می‌شود
گروه انرژی- محمدحسین سیف‌اللهی‌مقدم- هزینه‌های بهره‌برداری از انرژی خورشیدی طی دودهه اخیر به‌طور چشمگیری کاهش یافته و تحقیقات در مورد کارایی صفحات خورشیدی گسترش یافته است. با گذشت بیش از یک‌دهه از آغاز جدی سیاست‌های توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران، امروزه استفاده از انرژی خورشیدی به ضرورتی انکارناپذیر تبدیل شده است.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، از اواخر دهه۸۰ و با تشکیل سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر‌(ساتبا) در سال‌۱۳۹۴، بحث استفاده از انرژی‌های خورشیدی وارد فاز جدیدی شده است و طی این سال‌ها شاهد راه‌اندازی ده‌ها نیروگاه در مناطق مختلف بوده‌ایم. بااین‌حال، سهم انرژی خورشیدی همچنان کمتر از ۱٫۵درصد از سبد برق کشور است.
آنطور که خبرگزاری مهر در گزارشی نوشته؛ مشکل خاموشی‌های مکرر برق در سال‌های اخیر، بار دیگر توجه دولت و کارشناسان را به ضرورت عبور سریع‌تر از وابستگی به سوخت‌های فسیلی و حرکت به سمت بهره‌برداری وسیع از انرژی خورشیدی جلب کرده است. تسریع در سرمایه‌گذاری و اجرای پروژه‌های ملی خورشیدی، امروز یک راهبرد حیاتی برای آینده کشور به‌شمار می‌رود.

قصه‌ تکراری ناترازی برق
یکی از مشکلات اصلی در کشور، بحث ناترازی انرژی و بخصوص ناترازی برق است. از سال۱۳۹۲، به تدریج فاصله میان تقاضای برق در زمان اوج و توان تأمین‌شده در زمان اوج بیشتر شد. این فاصله به مرور افزایش یافت تا جایی که در سال۱۴۰۲ به ۱۲هزار مگاوات و سال گذشته به بیش از ۱۶هزار مگاوات ناترازی برق رسیدیم. این میزان ناترازی معادل تولید برق به اندازه‌ ۱۶نیروگاه اتمی بوشهر است.
وابستگی شدید صنعت برق به گاز باعث شده است که همزمان با مشکل ناترازی گاز، ناترازی برق هم رقم بخورد و موضوع را پیچیده‌تر کند؛ یعنی اگر بر فرض هم نیروگاه جدید ساخته شود، وقتی خوراک این نیروگاه تأمین نشود‌(کمبود گاز) در نتیجه امکان افزایش تولید فراهم نیست. از سوی دیگر، مصرف بی‌رویه و غیربهره‌ور انرژی باعث شده است که تولید کفاف مصرف را ندهد. مقصر مصرف بی‌رویه هم صرفاً مردم نیستند، بلکه سیاست‌گذارانی هستند که مردم را به سمت مصرف بهینه سوق نداده‌اند. در همین راستا یکی از راهکارهای اصلی برای رفع این ناترازی روی آوردن به استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و پاک بخصوص انرژی خورشید
 است.
سهم کم تجدیدپذیرها در سبد انرژی
حدود ۸۵درصد تولید برق ما از طریق سوخت‌های فسیلی است، ولی تنها حدود یک‌درصد تأمین برق کشور از طریق منابع تجدیدپذیر تأمین می‌شود که در مقایسه با کشورهایی نظیر ترکیه (بالای ۶۰درصد از تولید برق ترکیه از انرژی تجدیدپذیر است) و پاکستان از رقم بسیار کمی برخوردار است. این در حالی است که در تعدادی از کشورهای توسعه‌یافته اقتصادی با وجود ذخایر نفتی و گازی قابل‌توجه، سهم تولید برق آن‌ها از سوخت‌های فسیلی، کمتر از ایران است. با توجه به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، روند تغییرات سهم گاز طبیعی در تولید برق در ایران و جهان از سال۱۳۶۴ تا سال۱۴۰۱ ارائه شده است. سهم گاز طبیعی از تولید برق در ایران از ۳۵درصد سال۱۳۶۴ به حدود ۸۶درصد در سال۱۴۰۱ رسیده، این در حالی است که میانگین این شاخص در دنیا از ۱۴درصد به ۲۳درصد رسیده است. در حال حاضر، جایگاه گاز در تولید برق کشور اول و در جهان دوم است.

صفحات خورشیدی، ایمن‌ترین راه موجود
اکنون تقاضا برای انرژی خورشیدی حتی سریع‌تر از سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی سبز، در حال رشد است. هزینه‌های بهره‌برداری از انرژی خورشیدی طی دودهه اخیر به‌طور چشمگیری کاهش یافته و تحقیقات در مورد کارایی صفحات خورشیدی گسترش یافته است. بنابراین تصور اینکه انرژی خورشیدی، منبع اول تأمین انرژی در 100سال آینده خواهد بود، امری محال نیست. سادگی، طول عمر، هزینه کم و کارایی انرژی خورشیدی در حال حاضر آن را به یک انتخاب آسان تبدیل کرده است.
اکثر صفحات خورشیدی مدرن دارای ۲۵سال ضمانت هستند، در حالی‌که نفت و گاز فروخته‌شده در یک‌سال، طی یک یا دوماه استفاده شده و سپس برای همیشه از بین می‌رود. از طرف دیگر، در کشورهایی مانند ایران که در طول تابستان با تقاضای بالای برق و به دنبال آن ناترازی و قطعی برق روبه‌رو هستند، استفاده از صفحات خورشیدی می‌تواند اتکا به انرژی برق را کاهش دهد. این در حالی است که بیشتر مناطق در ایران آفتابی و مستعد بهره‌برداری از انرژی خورشیدی هستند.
تعداد روزهای آفتابی ایران ۳۰۰روز یعنی بیش از دوسوم سال گزارش شده است. بر این اساس، میزان متوسط تابش خورشید ۴.۵ تا ۵.۵کیلووات ساعت بر مترمربع در روز است که این مسئله نشان می‌دهد ایران یکی از کشورهای با ظرفیت بالا در زمینه انرژی خورشیدی است. براساس مطالعات انجام‌شده، ایران می‌تواند در مساحتی بیش از ۲۰۰۰کیلومترمربع، امکان نصب نیروگاه حرارتی خورشیدی به اندازه‌ بیش از ۶۰هزار مگاوات را داشته باشد.

گام ضروری برای رفع ناترازی انرژی کشور
در شرایطی که نیاز به توسعه انرژی‌های خورشیدی در ایران بیش از پیش احساس می‌شود، تسهیل صدور مجوز احداث نیروگاه‌های خورشیدی در قالب‌های پراکنده سقفی‌(پشت بامی)، مزارع پراکنده و متمرکز با ظرفیت‌های بالاتر به عنوان یک ضرورت کلیدی مطرح است. دولت می‌تواند با کاهش دیوان‌سالاری‌(بوروکراسی)، حمایت از سرمایه‌گذاران و تضمین خرید برق این نیروگاه‌ها، زمینه حضور فعال‌تر بخش مردم و بخش خصوصی را فراهم کند. همچنین ایجاد شرایط مناسب برای خرید و فروش برق خورشیدی در بازار بورس انرژی می‌تواند به توسعه سریع‌تر این صنعت شتاب ببخشد. حرکت جدی در این مسیر، آینده پایدارتری برای تأمین برق کشور رقم خواهد زد.

چالش تامین مالی
ساخت ۳۰هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر تا پایان دولت چهاردهم از وعده‌هایی بود که وزیر نیرو و رئیس سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر آن را به کمک بخش خصوصی و مشروط به تأمین مالی مطرح کردند. همان روزها تفاهم‌نامه‌ای میان مپنا و ساتبا برای ساخت ۳هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر به امضا رسید، اما اینطور که به نظر می‌رسد گامی برای تأمین مالی از سوی صندوق توسعه ملی صورت نگرفته است.
صندوق توسعه ملی در فروردین‌ماه سال‌جاری وعده ۳میلیارد دلار تأمین مالی انرژی‌های تجدیدپذیر را داد، در حالی‌که محسن طرزطلب، معاون وزیر نیرو و رئیس سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر در رابطه با تأمین مالی برای ساخت نیروگاه‌های تجدیدپذیر گفته بود؛ تاکنون ۱۰درصد از ۲.۵میلیارد دلاری که دولت قول تأمین آن را داده، تأمین شده است. بااین‌حال، اگرچه صندوق توسعه ملی وعده ۳میلیارد دلار تأمین مالی تجدیدپذیرها را داده، اما به نظر می‌رسد به صورت قطره‌چکانی در حال تزریق مالی بوده و این موضوع مشکلاتی را ایجاد کرده است.
کشورهای توسعه یافته نیز سال‌هاست به سمت استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر رفته‌اند در حالی‌که در کشور ما همچنان انرژی‌های فسیلی مورد استفاده قرار می‌گیرد و تبعات زیست‌محیطی فراوانی به دنبال دارد، چراکه سوزاندن سوخت‌های فسیلی مانند زغال‌سنگ، نفت و گاز طبیعی باعث آزادشدن مقادیر زیادی دی‌اکسید کربن به جو می‌شود. این گازهای گلخانه‌ای موجب افزایش دمای زمین و بروز پدیده‌هایی مانند سیل، خشکسالی و طوفان‌های شدید می‌شود که توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر؛ خورشیدی، بادی و هیدروالکتریک می‌تواند به کاهش انتشار آلاینده‌ها کمک کند.