66درصد ظرفیت مخازن سدهای کشور خالی است
​​​​​​​گروه انرژی - با شروع پاییز 1404 با شرایط کم‌بارشی شدید، عمده مناطق ایران وارد ششمین سال خشک پیاپی شده‌اند؛ اتفاقی که در نیم قرن اخیر در کشور کم‌سابقه بوده است؛ در چنین شرایطی محمدجواد زارعیان، مدیر پژوهشکده منابع آب مؤسسه تحقیقات آب از تمدید خشکسالی تا پایان پاییز خبر داده است. براساس جدیدترین آمار رسمی شرکت مدیریت منابع آب ایران، میزان بارش‌ها در پاییز امسال به‌شدت کاهش یافته؛ به‌طوری که از ابتدای سال آبی جاری‌(شروع مهرماه) تا روز هجدهم ماه، میزان بارش‌های کشور تنها 1.6میلی‌متر بوده است. 
به گزارش اقتصادسرآمد، این درحالی است که میزان بارش‌ها در هجده روز ابتدایی پاییز سال گذشته 3.6میلی‌متر و متوسط آمار بارش‌ها در مدت مشابه در درازمدت‌(آمار 57ساله) 3.9میلی‌متر بوده است، در واقع مقایسه میزان بارش‌های پاییز امسال با مدت مشابه سال قبل از کاهش 56درصدی بارش‌ها و مقایسه با متوسط آمار درازمدت، از کاهش 59درصدی بارش‌ها حکایت دارد. بررسی گزارش‌های منتشرشده از سوی وزارت نیرو نیز نشان می‌دهد که با وجود 17میلیارد و 900میلیون مترمکعب آب ذخیره‌شده در سدهای کشور، 34درصد ظرفیت مخازن سدها پُر و 66درصد این ظرفیت خالی است. براین‌اساس، در 19روز ابتدایی سال آبی جاری‌(از ابتدای مهرماه‌1404 تا نوزدهم مهرماه) در مجموع 540میلیون مترمکعب آب وارد سدهای ایران شده که نسبت به ورودی 990میلیون مترمکعبی آب به سدها در مدت مشابه سال آبی گذشته، کاهشی 45درصدی داشته است. 
بسیاری از کارشناسان باور دارند که سال آبی گذشته سال خیلی سختی از لحاظ بارش‌ها در کشور بود و برخی استان‌های کشور کمترین میزان بارش‌های 50سال گذشته‌شان را تجربه کردند. با شروع پاییز‌1404 با شرایط کم‌بارشی شدید، عمده مناطق ایران وارد ششمین سال خشک پیاپی شده‌اند؛ اتفاقی که در نیم‌قرن اخیر در کشور کم‌سابقه بوده است. همچنین در 18روز ابتدایی پاییز امسال، بارش‌ها در 21استان کشور صفر بوده و این میزان پراکنش خشکسالی در نیمه‌نخست مهرماه هم یک رخداد کم‌سابقه در 57سالی است که آمار بارش‌ها در کشور ثبت شده است. بررسی آمار شرکت مدیریت منابع آب ایران نشان می‌دهد؛ تنها استان کشور از بین تمامی 31استان که آمار بارش‌های مثبت و بیش از نرمال در پاییز امسال داشته، استان گلستان با رشد 48درصدی بارش‌ها نسبت به متوسط درازمدت و رشد 8درصدی نسبت به سال قبل است.

وضعیت منابع آبی سدهای مهم کشور
براساس آخرین آمار ارز ابتدای سال آبی تا تاریخ نوزدهم مهرماه از وضعیت سدهای کشور ۸سد زیر ۵درصد آب دارند و میزان بارش‌ها در ۲۱استان صفر میلی‌متر ثبت شده است. میزان ورودی مخازن کل کشور از ابتدای سال آبی‌(ابتدای مهرماه) تا ۱۹مهرماه معادل ۰.۵۴میلیارد مترمکعب بوده که در قیاس با سال گذشته که عددی معادل ۰.۹۹میلیارد مترمکعب بوده ۴۵درصد کاهش داشته است. همچنین میزان کل خروجی سدهای کشور نیز نسبت به سال قبل با ۳۱درصد کاهش مواجه بوده است. حجم آب موجود مخازن اکنون ۱۷.۹۰میلیارد متر مکعب ثبت شده که این عدد نسبت به سال قبل که عددی معادل ۲۳.۶۱میلیارد مترمکعب بوده، ۲۴درصد کاهش یافته است. همچنین حجم پرشدگی سدهای کشور تا این تاریخ ۳۴درصد است.
وضعیت برخی سدهای مهم کشور بیانگر این است که در ۸سد درصد پرشدگی کمتر از ۵درصد است، به‌طوری‌ که سد لار تهران ۲درصد، سد دوستی و طرق خراسان رضوی هرکدام ۳ و ۵درصد، سد استقلال و شمیل و نیان استان هرمزگان به ترتیب صفر و ۳درصد، سد وشمگیر، گلستان و بوستان استان گلستان و زودبال داراب استان فارس صفر و سد سفید رود گیلان ۳درصد آب دارند. همچنین ارتفاع کل ریزش‌های جوی کشور معادل ۱.۶میلی‌متر است. این مقدار بارندگی نسبت به میانگین دوره‌های مشابه درازمدت ۳.۹میلی‌متر و نسبت به دوره مشابه سال آبی گذشته ۳.۶میلی‌متر را نشان می‌دهد. حتی دو استان پربارش شمالی یعنی گیلان و مازندران نیز در پاییز امسال با افت 12 و 30درصدی بارش‌ها نسبت به متوسط درازمدت مواجه شده‌اند.

عبور از سال آبی بسیار سخت
محمدجواد زارعیان، مدیر پژوهشکده منابع آب موسسه تحقیقات آب، درخصوص خشکسالی گفت: خشکسالی به‌عنوان یک پدیده خزنده بوده و نشانه‌های اولیه آن انحراف بارش از میانگین بلندمدت است. به گفته وی؛ ادامه‌دارشدن کاهش میانگین بارش در منطقه‌ای، به صورت متوالی زنگ خطری برای آن منطقه تلقی می‌شود، چراکه کاهش ذخیره سدها و میزان ذخایر آب را درپی داشته و می‌تواند چالش‌های اجتماعی ایجاد کرده که ممکن است به بعد سیاسی نیز نفوذ کند. مدیر پژوهشکده منابع آب موسسه تحقیقات آب افزود: در چندسال اخیر به جز چند مواردی که بارش‌ها بیشتر بوده، به‌طور کلی میانگین بارش‌ها در کشور کاهش یافته است و از طرف دیگر، افزایش مصارف آب موجب ایجاد عدم‌تعادل در میزان آب و در نتیجه خشکسالی در کشور شده است.
«زارعیان» همچنین درخصوص ارزیابی وضعیت سال آبی گذشته نیز گفت: سال آبی خیلی سختی را پشت‌سر گذاشتیم به‌طوری‌که بسیاری از استان‌های کشور کمترین بارش‌ها در ۵۰سال گذشته خود را تجربه کرده‌اند، حتی استانی مانند یزد کمترین بارش‌ها را در ۶۳ سال گذشته داشته است. این وضعیت نشان از شدید بودن وضعیت خشکسالی در کشور است. وی با اشاره به کاهش ۴۰درصدی بارش‌ها در کشور ادامه داد: بعضی از نواحی کشور که منبع اصلی تأمین آب هستند با کاهش شدید حجم آب مواجه شده‌اند. این کاهش ابتدا در کشاورزی و سپس در نیروگاه برق آبی خود را نشان داد. از طرف دیگر، براساس پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی خشکسالی در عمده نواحی کشور تا آخر پاییز ادامه خواهد داشت. به معنای دیگر وضعیت حداقل تا آخر پاییز خوش‌بینانه نخواهد بود.

زمان پایان خشکسالی در ایران
مدیر پژوهشکده منابع آب موسسه تحقیقات آب همچنین با بیان اینکه نمی‌توان میانگین بارش را برای کل کشور لحاظ کرد، گفت: آب یک موضوع منطقه‌ای بوده و به مانند برق نیست که از طریق شبکه سراسری به صورت متوازن توزیع شود، بنابراین اگر در منطقه‌ای میزان بارندگی حتی از هزار میلی‌متر به ۹۰۰میلی‌متر کاهش یابد، باز هم تنش‌های شدیدی ایجاد می‌کند که می‌تواند تنش‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی به دنبال داشته باشد.
«زارعیان» در پایان پیرامون اینکه آیا خشکسالی‌ها تمام می‌شود، گفت: در آینده قطعاً سال‌هایی را خواهیم داشت که بارش‌های زیادی را در پی خواهد داشت ، اما باید توجه داشته باشیم که برای تنظیم‌گری آب، به جز بارش منابع آبی دیگری مانند سدها، رودخانه‌ها و منابع زیرزمینی هم وجود دارند. متأسفانه اکنون در شرایطی قرار گرفته‌ایم که نمی‌توانیم به مانند گذشته از ذخایر آبی خود استفاده کنیم، زیرا سدهای‌مان کم‌آب و منابع زیرزمینی نیز از لحاظ کمی‌وکیفی به‌شدت کاهش یافته است و این مسئله موجب شده که نسبت به تنش‌های آبی به‌شدت حساس شویم. بااین‌حال، بالاخره خشکسالی‌ها تمام می‌شود اما با یک یا دوسال بارندگی این اتفاق نخواهد افتاد.