مریم پی سپار
همه‌ساله در ایران، از اواسط زمستان تا قبل از بهار، موسم درخت‌کاری آغاز می‌شود که این مقوله به‌تدریج تبدیل به یک عمل تشریفاتی رسمی با صرف هزینه‌های فراوان شده است.هرسال، تنها شاهد کاشت انبوهی از نهال‌های مختلف در نقاط شهری و جنگلی هستیم و خبری از سرنوشت آن‌ها به دستمان نمی‌رسد.اما در این میان، این ظهور بیابان‌ها است که همچنان یکه‌تازی می‌کند و ارقام منتشر شده از کاهش پوشش جنگلی و فضای سبز کشور ثابت می‌کند که هنوز موفقیتی در این زمینه کسب نکرده‌ایم.در دنیای مدرن امروز، توجه به این مقوله ضروری است که قبل از هرگونه درخت‌کاری، نیاز به اصلاح الگوی کاشت داریم؛ توجه به شرایط اقلیمی کشور و بحران آبی و خشک‌سالی، میزان آب‌های زیرزمینی منطقه‌ی مورد نظر، حذف گونه‌های با نیاز آبی بالا و جایگزینی گونه‌های مقاوم به خشکسالی و کم‌آبی، بافت و نوع خاک و تمرکز بر کاشت گونه‌های بومی و غیرمهاجم از نکات کلیدی و موردتوجه برای اصلاح الگوی کاشت هستند.اگرچه درخت‌کاری راه‌حلی عالی برای مقابله با تغییر اقلیم و محافظت از تنوع زیستی است اما، کاشت درختان نامناسب در جای غلط، بیش از آن‌که مفید باشد، زیانبار خواهد بود.اولویت در امر درخت‌کاری، ناحیه‌ای است که سابقه‌ی پوشش جنگلی داشته اما در اثر عوامل مختلف از بین رفته است و در آن منطقه نیاز به تجدید حیات طبیعی جنگل داریم.برای درخت‌کاری در مکانی که سابقا جنگل نبوده، باید به ورودی آب آن منطقه و حوزه‌ی آبخیزی که در آن واقع شده توجه کرد.کاشت درخت و جنگل مصنوعی اگر نیاز به آبیاری بیش از توان آبی آن منطقه داشته باشد، موجب از بین رفتن منابع آبی منطقه خواهد شد.  همچنین در برخی مناطق باید به جای درخت‌کاری، بوته‌کاری صورت گیرد تا ضمن حفظ خاک، از تولید ریزگرد نیز جلوگیری به عمل آید. اطمینان از مقاومت و تطبیق‌پذیری در برابر تغییر اقلیم نیز یکی دیگر از اصول انتخاب درخت می‌باشد.توجه به کاشت گونه‌های بومی و درختی که با اقلیم شهرها سازگاری داشته باشند، از اهمیت بسیاری برخوردار است و در این زمینه، موارد مختلفی را باید در نظر گرفت؛ آیا این درخت‌ها در آب و هوای شهر قادر به ادامه‌ی بقا هستند؟آیا باعث به وجود آمدن تغییرات اکولوژیکی نمی‌شوند؟کاشت این درخت‌ها در آینده طبعات منفی خواهد داشت یا خیر؟ارتفاع شهر برای کاشت چه نوع درختانی مناسب است؟همچنین ترکیبی از گونه‌های درختی بومی یک ناحیه، از جمله برخی گونه‌های نادر و درختانی که دارای ارزش اقتصادی هستند نیز باید مدنظر قرار بگیرد.این‌ها تنها چند سوال ساده در زمینه‌ی انتخاب درخت مناسب برای کاشت در فرایند درخت‌کاری هستند که باید به آن‌ها توجه داشته باشیم.اما کار، در همین‌جا به پایان نمی‌رسد؛ گام بعدی پس از کاشت، رصد و نگهداری نهال‌ها و درختان کاشته شده است.کاشت نهال، یک سرمایه‌گذاری بلندمدت است که مستلزم تلاش، صرف زمان و هزینه می‌باشد و عدم مراقبت از نهال‌های کشت‌شده در سال‌های اولیه، به شکست و بی‌انگیزگی در این نوع سرمایه‌گذاری‌ها  منجر می‌شود.توجه داشته باشیم که هزینه‌های درخت‌کاری به‌مراتب بیشتر از هزینه‌های درخت‌داری است و فراهم کردن امکان رشد دوباره‌ی طبیعی جنگل‌ها، ارزان‌تر و مؤثرتر از کاشتن درختان جدید می‌باشد. بنابراین اگر شرایط رصد و نگهداری از درختان کاشته شده -به‌ویژه در سال‌های اولیه- فراهم نباشد، صیانت و حفاظت از درختان، زیستگاه‌ها و رویشگاه‌های موجود و جلوگیری از تخریب آن‌ها،  بهتر از کاشت درخت و رهاکردن آن است.درخت‌داری، درخت‌بانی و جنگل‌بانی گام نخست هرگونه تلاش و تکاپو در مورد فرهنگ‌سازی و غنابخشی ادبیات درخت­ و درخت‌کاری است.