گروه اقتصاددریا -  وحیده اسماعیلی - تغییرات تراز آب دریای خزر دربازه های زمانی مختلف، بسیار زیاد بوده ، این تغییرات در دوره هایی کاهشی و در دوره هایی نیز افزایشی بوده است. هفته گذشته نیز بنابر اعلام موسسه تحقیقات آب وزارت نیرو، میانگین تراز آب دریای خزر در سال ۲۰۲۱ میلادی، به میزان ۲۱ سانتی‌متر نسبت به دوره مشابه گذشته کاهش یافته و به منفی ۲۷.۴۳ متر رسید که معادل دو و نیم برابر حجم آب دریاچه ارومیه است.بررسی گزارش تازه موسسه تحقیقات آب وزارت نیرو بیانگر آن است که کاهش میانگین تراز آب دریای خزر در سال ۲۰۲۱ میلادی در حالی رخ داده که در سال ۲۰۲۰ میلادی سطح آب ۴ سانتی‌متر و در سال ۲۰۱۹ سطح آب ۱۳ سانتی‌متر کاهش یافته بود .براین اساس مقدار کاهش سطح آب معادل دو و نیم برابر حجم دریاچه ارومیه در دوره پرآبی است که طی یک سال از حجم آب دریای خزر کاسته شده است.
«مهدی اسماعیلی» استاد دانشگاه حوضه آب و مدیر سابق پژوهشکده حوضه ی آبی دریای خزر نیز در خصوص اثرات کاهش  سطح تراز دریای خزر بروی رودخانه های حوضه آبریز این دریا با تاکید به اینکه تغییرات سطح تراز دریای خزر در بلند مدت با کاهش آورد  رودخانه های مهم از جمله ولگا و تغییرات اقلیمی و فصلی رخ داده به مرور گفت: به طور کلی با پایین رفتن سطح تراز آب دریای خزر، سایر پهنه های آبی دیگر را که با آن همطراز هستن دچار مخاطره می‌کند و تالابهای مستقل از دریا با تنش آبی مواجه می‌شوند. حتی ممکن است یکسری از پهنه ها دچار خشکی شوند . این استاد دانشگاه با تاکید به اینکه تمام اکوسیستم و پهنه های آبی که با آب دریای خزر در ارتباط هستند دچار تنش می شوند افزود: تالابهای انزلی، آب بندانهای پیرامون آن و تالاب امیر کلایه و نیز تالابهای سایر استانها مانند میانکاله و خلیج گرگان به شدت تحت تاثیر این موضوع قرار می گیرند. اما در خصوص اثرات آن بروی رودخانه ها باید گفت که رودخانه های استان خود منبع تعادل آب دریا بوده و برای آنها اثرات منفی زیادی به دنبال ندارد.
    کاهش سطح تراز دریا منجر به کاهش عمق پذیرش کشتی ها در بنادر حاشیه دریای خزر می شود و کشتی های دارای عمق آبخور بالا قادر به پهلوگیری در بنادر ما نخواهند بود. این مشکل برای سایر بنادر رودخانه ای دریای خزر مانند آستاراخان نیز وجود دارد و در کل تجارت دریای خزر دستخوش تغییرا ت زیادی می‌شود.
در عین حال سه بندر مهم گیلان در آستارا، انزلی و کاسپین در چند سال اخیر به دلیل ورود روسوبات رودخانه ای و جریانهای آبی با چالش کاهش عمق کانال و حوضچه به منظور پهلو گیری کشتی های تجاری مواجه هستند. این چالش برای بندر آستارا که در چند سال اخیر به دلیل انباشت روسوبات با کاهش ورود کشتی های باری مواجه شده محسوس تر است . این درحالیست که پروژه لایروبی این بندر چند سالیست در دست اقدام سازمان بنادر و کشتیرانی قرار داشته و کاهش سطح تراز اب دریای خزر می تواند اثرات منفی بر لایروبی این بندر به همراه داشته باشد.
ایجاد چالش در لایروبی  بندر آستارا
« حمید رضا آبایی» مدیر کل بنادر و کشتیرانی گیلان نیز با تایید این میزان از کاهش تراز سطح آب دریای خزر به مرور گفت: متاسفانه این اتفاق رخ داده و تدوام دارد.
 وی افزود: امیدوار بودیم سطح تراز آب دریا با توجه به بارندگی ها در فصل های پر بارش تغییر و افزایش پیدا کند اما این اتفاق رخ نداد و در شرایط خوبی نیستیم.
آبایی اضافه کرد: کاهش سطح تراز دریا منجر به کاهش عمق پذیرش کشتی ها در بنادر حاشیه دریای خزر می شود و کشتی های دارای عمق آبخور بالا قادر به پهلوگیری در بنادر ما نخواهند بود. این مشکل برای سایر بنادر رودخانه ای دریای خزر مانند آستاراخان نیز وجود دارد و در کل تجارت دریای خزر دستخوش تغییرا ت زیادی می‌شود.
 مدیر کل بنادر و کشتیرانی گیلان با اشاره به تغییرات سالانه سطح تراز دریای خزر به که هر سال نوسان ۱۰ تا ۲۰ درصدی نسبت به سال قبل تر را نشان می‌دهد تاکید کرد: این تغییرات در طی ۱۰  سال رخ می داد و به حدود یک متر می‌رسید اما با ارایه آمار کاهشی جدید که بسیار مهم است عمق پهلوگیری کشتی های ما با مشکل مواجه می شود. وی در خصوص بندر آستارا و چگونگی ادامه اجرای پروژه لایروبی بندر نیز اظهارکرد: سطح تراز آب دریای خزر درافزایش میزان رسوب گذاری در حجم آورد رودخانه های ارس و آستارا چای تاثیرگذار است. با توجه به شکل و موقعیت قرار گیری بندر آستارا و جریانات شدید آبی، نشست رسوب در بندر آستارا بیش از سایر بندرهای گیلان خواهد بود که در لایروبی این بندر اثر گذاری منفی به جا می گذارد و برای پروژه ما خطرناک است . چون برای لایروبی بندر آستارا نیاز به عمق مناسب داریم و باتوجه به اینکه حجم ورودی آوردهای رودخانه ای در میزان حجم لایروبی اثر گذاری مستقیم دارد این مساله برای بندر آستارا یک چالش خواهد بود. در حال حاضر برآورد ما اینست که این بندر نسبت به سال گذشته با ۲۰ تا ۳۰ درصد کاهش سطح آورد آب ورودی  و ۱۰ تا ۱۵ درصد با افزایش رسوب مواجه می شود.