دکتر فاطمه محروق 
با فعال‌تر شدن دستگاه دیپلماسی کشورمان قرارداد ۲۵ساله ایران و چین جدی‌تر و حیاتی‌تر جلوه می‌کند به‌ویژه این روزها که صحبت از پیوستن ایران به بریکس شده و همچنین تهران به مرکزی برای رفت‌وآمد کشورهای حوزه اوراسیا تبدیل شده است. در چنین روزهایی اهمیت قراردادهای بلندمدت با قدرت‌های بزرگ‌تر بیش از پیش احساس می‌شود، اما هنوز در این باره مواردی وجود دارد که باید روشن‌تر شود:
۱.قرارداد ۲۵ساله؛ یک هندوانه دربسته: یکی از انتقادات جدی و البته مهم به قرارداد ۲۵ساله، نامعلوم و غیرشفاف بودن آن برای فضای رسانه‌ای است. به‌شکلی که شما در بهترین حالت یک متن دوصفحه‌ای درباره مفاد این قرارداد می‌توانید پیدا کنید. اما وقتی قراردادهای بلندمدت چین را بررسی کنیم، می‌بینیم که این سبک عملکرد چین است و جای نگرانی ندارد. در واقع ما از آنجا که آخرین کشور غرب آسیا هستیم که وارد مشارکت راهبردی با چین شده‌ایم تصورمان این است که اتفاق جدیدی افتاده ولی در واقع اینچنین نیست. رویکرد چین این است که مسائل را امنیتی در نظر می‌گیرد و هیچ وقت خبرها را بیرون درز نمی‌دهد. دربرخی از مفاد این قرارداد هم با ایران هماهنگ کرده‌اند که ماجرا بیرون درز نکند. چون هر خبری در حوزه‌های حساس بیرون رود، آمریکا راه‌های تقابل با آن‌ها را پیدا و دنبال می‌کند.۲.همه‌چیز دست ما بود: این درست است که چین ابتدا برای بستن قرارداد ۲۵ساله با ایران ابراز تمایل کرد، اما تصمیم را ما گرفتیم. گرایش آقای روحانی این بود که شاید با آمریکا به‌نتیجه برسند و خیلی به چین توجه نمی‌کردند. وقتی دیدند برجام نتیجه‌ای ندارد تازه به سمت چین رفتند. جدال اصلی در قرارداد ۲۵ ساله همین بود. در برخی از مذاکرات من با هیئت‌هایی از چینی‌ها که صحبت می‌کردم می‌گفتند چین ترجیح می‌دهد برجام به نتیجه نرسد، تا ایران بیشتر به سمت چین یا روسیه گرایش پیدا کند. 
۳.قراردادی بین دو حاکمیت: در قرارداد ۲۵ ساله چینی‌ها اعلام کردند ما با خود حاکمیت ایران قرارداد می‌بندیم، نه دولت‌ها. بنابراین برای نخستین بار در طول ۴۰ سال پس از انقلاب یک تصمیم راهبردی را شاهد بودیم. چینی‌ها هم وقتی یک سیاست را می‌چینند کل حاکمیت درگیر اجرای آن می‌شود. ۴.مفاد قرارداد ۲۵ساله: این قرارداد تقریباً همه حوزه‌های کاربردی و مهم را پوشش می‌دهد. در حوزه‌های ICT صنعت، فناوری اطلاعات، گردشگری، دفاعی، نظامی و امنیتی و... . حوزه‌های سیاسی و اقتصادی هم هست. بخشی از این طرح از جانب چینی‌هاست و بخش دیگر به ابتکار ما بستگی دارد.۵.احتمال وابستگی نامتقارن: اما شاید بتوان تنها نکته منفی که البته ارتباطی هم شاید به خود قرارداد نداشته باشد را نوع رابطه ما با چین و وابستگی نامتقارن عنوان کرد. یعنی ما از ترس اینکه در دام آمریکا نیفتیم باوجود اینکه در ظاهر می‌خواهیم استقلال راهبردی‌مان را حفظ کنیم، به‌چین وابستگی‌های اقتصادی پیدا می‌کنیم. ایجاد وابستگی اقتصادی ابزار چین است. درنتیجه اگرچه ایران نیاز به یارگیری راهبردی دارد و تلاش می‌کند خودش را از انزوا خارج کند، اما باید برای این مسئله، در اتاق‌های فکرش طرح و برنامه‌ای تدوین کند.
*عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی