در روز جهانی خزر، سرپرست دفتر بررسی و مقابله با آلودگی‌های دریایی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به عملکرد این سازمان در حوزه دریا خزر، از ورود 70 درصد فاضلاب تصفیه نشده به این دریا خبرداد.
به گزارش اقتصادسرآمد، دریای خزر به عنوان بزرگترین دریاچه جهان که مرز ساحلی ۵ کشور را شامل می‌شود، از اهمیت زیست محیطی بالایی برخوردار است. به همین منظور در گفت‌وگویی با امید صدیقی سوادکوهی سرپرست دفتر بررسی و مقابله با آلودگی‌های دریایی و مدیر اسبق اداره کل دفتر زیست بوم‌های دریایی به سراغ عملکرد سازمان محیط زیست در رابطه با دریای خزر رفتیم تا از اثرات کنوانسیون تهران بر محیط زیست این دریا سوال کنیم.
سازمان محیط زیست هیچ تلاشی برای اجرایی شدن این طرح نکرده است؟
صدیقی سوادکوهی: در این خصوص معاونت محیط زیست دریایی سازمان با تلاش و پیگیری‌های مداوم در سال ۱۳۸۷ برنامه الزام احداث یا تکمیل تصفیه خانه شهرهای با جمعیت بالای ۵۰ هزار نفر را در هیئت دولت به تصویب رساند. ولی متأسفانه علی رغم پیگیری‌های مکرر این مصوبه هنوز به طور کامل اجرایی نشده و همچنان دلیل آن کمبود منابع مالی اعلام شده است.
راهکارهایی از جمله تأمین منابع مالی احداث تصفیه خانه‌ها از طریق فروش آب تصفیه شده یا استفاده از منابع صندوق توسعه ملی یا فاینانس‌های خارجی مطرح هست که متأسفانه اقدام قابل توجهی در این زمینه نشده است. حتی در موارد اضطراری مانند احداث شبکه جمع آوری فاضلاب و تصفیه خانه شهر اهواز که به دلیل بحرانی بودن شرایط، اعتبار ویژه ای از محل صندوق توسعه ملی برای اجرای فوری طرح در اهواز تأمین شد ولی طرح مذکور اجرا نشد و سرنوشت اعتبار تخصیص یافته نیز مشخص نشد.
به منظور سامان دهی و برقراری ضوابط و مقررات تخلیه پساب به دریای خزر، دستورالعمل و ضوابط تخلیه پساب‌ها به دریای خزر شامل حدود مجاز پارامترهای مختلف آلاینده پساب خروجی به دریا با همکاری سایر دستگاه‌ها تدوین، تصویب و ابلاغ شد.
همچنین در یک اقدام دیگر استانداردهای کیفیت آب‌های محیطی دریای خزر تدوین، تصویب و ابلاغ شد.
در واقع با تصویب این دو استاندارد مهم، حدود مجاز تخلیه پساب‌ها و شاخص‌های استاندارد کیفیت آب دریای خزر مشخص و ابلاغ گردید و همه دستگاه‌ها موظف به رعایت ضوابط و استانداردهای ابلاغی شدند.
مخاطرات فاضلاب‌های انسانی چیست؟
صدیقی سوادکوهی: یکی از مهمترین خسارات و تهدیدات تخلیه فاضلاب‌های انسانی به دریای خزر، آلودگی میکروبی دریایی خزر است که این آلودگی در محل شنا گاه‌های دریای خزر بسیار جدی بوده و سلامت مردم را در فصول بهار و تابستان تهدید می‌کند.
راه حلی برای این مساله اتخاذ کرده‌اید؟
صدیقی سوادکوهی: به همین دلیل این دفتر چندین سال و بیش از دو دهه برنامه پایش آلودگی‌های میکروبی دریای خزر و بویژه در شنا گاه‌ها را اجرا نموده و اطلاعات دقیقی از وضعیت بار میکروبی در نقاط مختلف به دست آورده است. ضوابط و دستورالعمل مربوط به شناگاه ها را تهیه و برنامه پرچم گذاری در این محل‌ها و سیستم هشدار دهی برای حفظ سلامت شهروندان را با همکاری وزارت کشور و وزارت بهداشت (در چارچوب تفاهم نامه مشترک) اجرا نموده است. اکنون برنامه بررسی مجدد وضعیت آلودگی میکروبی منطقه و تعیین آخرین وضعیت شناگاه ها و نصب پرچم و سیستم هشدار دهی شروع خواهد شد.
درمورد آب‌های آلوده به سموم کشاورزی هم توضیح دهید.
صدیقی سوادکوهی: زه آب‌های کشاورزی آلوده به سموم آفت کش و کودهای شیمیایی از دیگر منبع آلاینده دریای خزر مستقر در خشکی است. به دلیل استفاده گسترده از سم و کود در اراضی کشاورزی حوضه آبریز خزر، این عناصر آلاینده به حوضه آبریز و در نهایت به دریای خزر تخلیه می‌شود.
برای کاهش آلاینده‌ها باید برنامه‌های کاهش مصرف سموم و کودهای شیمیایی از طریق اجرای طرح‌های کشت محصولات ارگانیک عاری از سموم و مواد شیمیایی و طرح‌های مبارزه بیولوژیک با آفات محصولات زراعی عملیاتی شود.دستگاه اصلی متولی این امر وزارت جهاد کشاورزی است. این وزارتخانه با همکاری مراکز علمی و تحقیقاتی طی چند دهه اخیر اقدامات، طرح‌ها و برنامه‌های مختلفی را در این زمینه اجرایی کرده است؛ ولی نتایج قابل توجهی در این زمینه به دست نیامده است. در این خصوص سازمان حفاظت محیط زیست و دیگر دستگاه‌های اجرایی و نظارتی باید این موضوع مهم را پیگیری نموده تا وزارت جهاد کشاورزی با همکاری سایر دستگاه‌ها برنامه عمل با زمان بندی مشخص برای کاهش مصرف سموم و کودهای شیمیایی را تهیه و اجرایی کند.
نقش صنایع در آلودگی دریا چقدر است؟
صدیقی سوادکوهی: صنایع مختلف مستقر در نوار ساحلی خزر که شامل انواع صنایع غذایی، بهداشتی، شیمیایی و غیره می‌باشد، بسیاری از سیستم‌های تصفیه پساب آنها ناقص یا فاقد کارایی لازم است. بخشی از پساب را به صورت تصفیه نشده و بخشی به صورت ناقص تصفیه شده را به محیط پیرامون در رودخانه یا دریا تخلیه می‌کنند که موجب تشدید آلودگی محیط زیست دریایی می‌گردد.
متولی این امر چه معاونتی است؟
صدیقی سوادکوهی: مسئولیت اصلی بررسی، کنترل و مقابله با آلودگی‌های صنایع با معاونت محیط زیست انسانی سازمان است؛ ولی معاونت محیط زیست دریایی و به ویژه دفتر بررسی و مقابله با آلودگی‌های دریایی نیز این موضوع را در کنار معاونت انسانی پیگیری می‌نماید و آمار و اطلاعات صنایع مستقر در نواحی ساحلی در حال جمع آوری است و بانک اطلاعات مربوط به صنایع و همینطور پسماندها و فاضلاب‌های شهری و سایر منابع آلاینده مانند اسکله‌ها و بنادر و نیروگاه‌ها و غیره در دست تهیه می‌باشد.
لازم به ذکر است با پیگیری‌ها، پایش، نظارت و اخطارهای ادارات کل استان‌های گیلان، مازندران و گیلان تحت هدایت معاونت محیط انسانی و معاونت محیط زیست دریایی و تالاب‌ها، بخش عمده‌ای از صنایع که حدود ۸۰ درصد است، از سیستم تصفیه فاضلاب صنعتی برخوردار شده و از روند مناسب‌تری بهره می‌برند.
منبع آلاینده دیگری وجود دارد که در بستر خشکی باشد؟
صدیقی سوادکوهی: یک منبع آلاینده دیگر دریای خزر مستقر در خشکی، انواع بنادر تجاری و خدماتی و بنادر صیادی و غیره می‌باشد. آلودگی‌های مختلفی از شناورها و کشتی‌های تجاری شامل آب خن، روغن موتورخانه، لجن رسوبات نفتی تانک‌ها، پسماندهای شناورها، پسماندهای تولیدی در بنادر و اسکله‌ها و فاضلاب انسانی این بنادر بخشی از آلودگی‌های ناشی از بنادر و اسکله‌ها است. البته این دفتر برنامه منظمی برای بازرسی و ممیزی و ارزیابی بنادر تجاری خدماتی و صیادی را تدوین و آغاز نموده و بازرسی‌های منظم و ارزیابی لازم در خصوص نحوه مدیریت زیست محیطی بنادر و راستی آزمایی گواهی‌های زیست محیطی از جمله ایزو ۱۴۰۰۱ را شروع کرده است.مهر