به گزارش «اقتصادسرآمد»، وزارت امور خارجه هند در تاریخ ۳۰اکتبر اعلام کرد که ایالات‌متحده معافیت دهلی‌نو از تحریم‌ها برای عملیات در بندر چابهار ایران را به مدت ۶ماه تمدید کرده است. این معافیت به هند اجازه می‌دهد تا بدون مجازات به دلیل تحریم‌های ثانویه ایالات‌متحده، به توسعه پروژه‌های خود در چابهار و استفاده از این بندر ادامه دهد. این تصمیم در بحبوحه تلاش‌های مجدد دهلی‌نو برای تقویت ارتباط با افغانستان از طریق مسیر چابهار گرفته شده است. در ماه مه‌۲۰۲۴، شرکت بنادر جهانی هند و سازمان بنادر و دریانوردی ایران یک قرارداد ۱۰ساله شامل سرمایه‌گذاری ۱۲۰میلیون دلاری توسط آی‌پی‌جی‌ال برای بهره‌برداری از ترمینال شهیدبهشتی امضا کردند. بااین‌حال، این قرارداد نگرانی دولت «جو بایدن» رئیس‌جمهور پیشین آمریکا را برانگیخت که نسبت به تعمیق تعامل تجاری با تهران هشدار داد.

از نظر راهبردی، این معافیت همچنان برای حفظ دسترسی هند به افغانستان از طریق یک کریدور جایگزین که پاکستان را دور می‌زند، بسیار مهم است. زمان‌بندی آن نیز قابل‌توجه است، چراکه دهلی‌نو با احتیاط در حال گسترش تعامل خود با حکومت طالبان است، در حالی‌که روابط اسلام‌آباد با کابل رو به وخامت است. در این میان، پاکستان، طالبان را به پناه دادن به «تحریک طالبان پاکستان» متهم کرده است؛ اتهامی که کابل آن را رد و تاکید می‌کند که مسئله تی‌تی‌پی، یک موضوع داخلی برای پاکستان است. همچنین از زمان به قدرت رسیدن طالبان، روابط بین کابل و اسلام‌آباد بر سر مسئله «تحریک طالبان پاکستان» به شدت رو به وخامت گذاشته است. در ابتدا، هر دوطرف به‌طور عملی توافق کردند که «تجارت را از سیاست جدا کنند» و تجارت از طریق کراچی و گوادر را ادامه دهند. 

مجرایی برای تجارت افغانستان و هند
مدتی قبل نشریه آمریکایی دیپلمات در گزارشی پیرامون اهمیت استراتژیک بندر چابهار برای تجارت میان هند و افغانستان نوشته بود: ایران و افغانستان مدت‌هاست که بر سر مسائل مربوط به آب اختلاف‌نظر دارند، اما در ماه‌های اخیر شاهد تجدیدنظر به نفع تجارت بوده‌ایم. در سپتامبر‌۲۰۲۵، یک هیات اقتصادی سطح بالا از ایران برای پیشبرد اتصال عملی از افغانستان بازدید کرد. مذاکرات بر گسترش استفاده افغانستان از چابهار -که اکنون تحت یک توافق ۱۰ساله با هند اداره می‌شود- تأکید داشت و اصلاحات عملیاتی را برای مدیریت کشتی‌های بیشتر‌(که به‌عنوان «ظرفیت‌های ۵۰کانتینری» توصیف می‌شوند) برای ساده‌سازی درخواست‌های بندری برای محموله‌های افغانستان پیشنهاد کرد. دوطرف همچنین در مورد افزایش بار در راه‌آهن خواف-هرات برای ایجاد یک خط لوله ریلی به بندر که چابهار را تغذیه می‌کند و کاهش اصطکاک زمینی بحث کردند.
در حال حاضر، زنجیره اصلی زمینی افغانستان و ایران به چابهار از کابل به قندهار، دلارام، زرنج، میلک‌(در مرز)، زابل، زاهدان، خاش، ایرانشهر و در نهایت چابهار امتداد دارد. در داخل ایران، بار از میلک از طریق زابل به زاهدان در شبکه جاده‌ای ملی تحت نظارت وزارت راه و شهرسازی منتقل می‌شود. از زاهدان، بار از طریق بزرگراه اصلی شمال-جنوب که به صورت محلی توسط اداره کل استان سیستان و بلوچستان اداره می‌شود نیز از طریق خاش و ایرانشهر به بندر چابهار به سمت جنوب ادامه می‌یابد.
این رسانه آمریکایی همچنین به توقف طرح هند برای ساخت راه‌آهن چابهار-زاهدان در سال‌۲۰۲۰ اشاره کرد و افزود: این خط‌آهن که بخشی از یک پیمان سه‌جانبه در سال‌۲۰۱۶ با افغانستان و ایران بود، پیش‌بینی می‌کرد که شرکت بین‌المللی ساخت راه‌آهن هند با تأمین مالی تقریباً ۱.۶میلیارد دلار، هدایت این پروژه را برعهده داشته باشد تا یک مسیر تجاری جایگزین برای افغانستان و آسیای‌مرکزی ایجاد کند. ایران از آن زمان، این پروژه را پیش برده و تا اوایل سال‌۲۰۲۵، پیشرفت فیزیکی حدود ۸۰درصد گزارش شده است. تهران اعلام کرده است که همچنان از مشارکت هند از طریق تأمین تجهیزاتی مانند خطوط ریلی و سیستم‌های سیگنالینگ استقبال می‌کند.
نشریه آمریکایی دیپلمات در مطلب خود با بررسی عوامل تاثیرگذار در پیشرفت پروژه توسعه بندر چابهار، شامل روابط هند و افغانستان، روابط افغانستان و پاکستان و روابط ایران و افغانستان و به‌ویژه تاثیر تحریم‌های واشنگتن علیه تهران در این روند پرداخت و خاطرنشان کرد که این تحریم‌ها، آینده مسیر کابلِ هند را در هاله‌ای از ابهام قرار داده است. همچنین تغییر در سیاست تحریم‌های ایالات‌متحده علیه ایران -از سازش محدود به بازگشت «فشار حداکثری»- به‌طور پیوسته تعامل اقتصادی و استراتژیک هند و ایران را تضعیف کرده و به‌رغم منطق پایدار برای همکاری، فضای مانور دهلی‌نو را محدود کرده است. همچنین با توجه به تنش‌های مداوم بین ایران و آمریکا، دستیابی به یک موفقیت در کوتاه‌مدت بعید به نظر می‌رسد. در این میان، بار اصلی بر دوش تحرکات تجاری هند در رابطه با افغانستان از طریق ترمینال شهیدبهشتی در چابهار است. 

پیام تمدید معافیت تحریم‌های چابهار
محمدمهدی کریمی‌قهی، کارشناس ترانزیت در گفت‌وگو با «مهر» درباره اهمیت تمدید معافیت هند از تحریم‌های بندر چابهار از سوی دولت ایالات‌متحده آمریکا، بیان کرد: براساس گزارش رسانه‌های اقتصادی هند، دهلی‌نو توانسته معافیت تحریمی بندر چابهار را برای چندماه دیگر از دولت آمریکا تمدید کند؛ اقدامی که عملاً حضور هند در این بندر را تثبیت می‌کند و مسیر همکاری‌های چندجانبه منطقه‌ای را باز نگه می‌دارد. وی ادامه داد: از سال‌۲۰۱۶ تاکنون، چابهار در چارچوب توافق سه‌جانبه ایران، هند و افغانستان توسعه یافته است. با خروج آمریکا از توافق هسته‌ای و بازگشت تحریم‌ها، فعالیت هند در چابهار به‌واسطه معافیت ویژه ادامه یافت؛ امتیازی که اکنون بار دیگر به مدت ۶ماه تمدید شده و به دهلی‌نو اجازه می‌دهد پروژه‌های خود را در قالب قرارداد ۱۰‌ساله بهره‌برداری از بندر دنبال کند.
این کارشناس ترانزیت تصریح کرد: این بندر نه‌تنها مسیر ارسال کمک‌های بشردوستانه هند به افغانستان است، بلکه به‌ گفته تحلیلگران، نقش کلیدی در طرح بزرگ‌تر اتصال هند به آسیای‌مرکزی و روسیه دارد. ازبکستان، قزاقستان و تاجیکستان نیز به‌ دنبال استفاده از مسیر چابهار برای کاهش وابستگی خود به شبکه حمل‌ونقل تحت کنترل چین هستند. «کریمی‌قهی» در پایان خاطرنشان کرد: به ‌نظر می‌رسد شکل‌گیری «بلوک تجاری چابهار» دیگر یک سناریوی احتمالی نیست، بلکه واقعیتی است که اگر ایران آن را به‌موقع درک نکند، فرصت تاریخی رهبری در نظم جدید تجاری منطقه را از دست خواهد داد.