به گزارش اقتصاد سرآمد، ‌علیرضا چشم‌جهان‌ با هشدار نسبت به اینکه تقریبا هیچ‌ یک از کریدورها و دالان‌های اصلی ترانزیتی واقع در کشورهای همسایه شمال کشورمان به عبور از ایران وابستگی ندارند و به طور مستقل مشغول کار خودشان هستند، تاکید کرد: تبدیل کشورمان به چهار راه ترانزیت منطقه، بیش از ایده‌پردازی به هماهنگی، همکاری و اقدامات عملی برای کسب سهم موثر و پایدار از مبادلات منطقه ای و فرامنطقه ای نیاز دارد.

وی درباره تحولات زنجیره تامین درعرصه بین‌المللی ضمن اشاره به اینکه در دنیای امروز، بیش از ۷۰ درصد تجارت جهانی از لحاظ ارزش کالاها و ۹۰ درصد از نظر تناژ از طریق دریاها انجام می‌شود، در مورد مقدار کالاهای تجاری جابه‌جا شده در سال ۲۰۲۱ از طریق دریا در جهان گفت: بیش از ۱۱ میلیارد و یک‌صد میلیون تن انواع کالا از طریق بنادر و خطوط کشتیرانی در سطح بین‌المللی جابه‌جا شده که نسبت به سال ۲۰۲۰ بالغ بر چهار و سه دهم درصد رشد داشته و این افزایش در حالی رخ می‌دهد که در سال ۲۰۲۰ حمل‌ونقل دریایی در جهان کاهشی معادل سه و هشت دهم درصد را نسبت به سال ۲۰۱۹ تجربه کرد که عمدتا ناشی از شیوع سراسری بیماری کرونا بود.‌

این کارشناس حمل و نقل دریایی افزود: سهم آسیا از مجموع ۱۱ میلیارد و صد میلیون تن کالای تجاری دریابرد در سال ۲۰۲۱، بالغ بر ۵۴ درصد بوده و به ترتیب قاره آمریکا ۱۸ درصد، اروپا ۱۵ درصد، اقیانوسیه ۸ درصد و آفریقا ۶ درصد سهم داشته‌اند.‌

چشم‌جهان در مورد سهم حمل ‌و نقل کانتینری از مجموع کالاهایی که از طریق دریا جابه‌جا شده‌اند، اظهار داشت: ‌در سال ۲۰۲۱ میلادی مجموعا بالغ بر ۲ میلیارد تن کالا بین بنادر مختلف جهان با کانتینر حمل شده‌اند که سهم آسیا از این مقدار، ۶۴ درصد و سهم قاره های اروپا و آمریکا هر کدام ۱۵ درصد، آفریقا ۴ درصد و اقیانوسیه ۲ درصد بوده است.‌

وی در مورد پیش‌بینی رشد جابه‌جایی کالا از طریق دریا برای سال‌های آتی گفت: ‌«آنکتاد» (کنفرانس توسعه و تجارت ملل‌متحد) پیش‌بینی کرده که تناژ کالای تجاری دریابرد در جهان به حدود یازده میلیارد و پانصد میلیون تن درسال ۲۰۲۲ برسد و متوسط میزان رشد حمل‌ونقل انواع کالاهای تجاری از سال ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۶ با احتساب تخمینی که در مورد رشد اقتصادی و تولید ناخالص ملی کشورها وجود دارد، برابر با دو و چهار دهم درصد در هر سال باشد.‌

این کارشناس حمل و نقل دریایی اضافه کرد: تجمیع پیش‌بینی‌های آنکتاد، آلفالاین و کلارکسون به ما می‌گوید که مقدار کالاهایی که در سال ۲۰۲۲ با کانتینر از طریق دریا جابه‌جا خواهند شد، در سال ۲۰۲۲ حداقل به دو میلیارد و صد و شصت میلیون تن می‌رسد و از لحاظ آماری ۸۸۹ میلیون تی ای یو کانتینر پر و خالی در بنادر مختلف جهان از کشتی‌ها تخلیه و بارگیری می شوند.‌

چشم‌جهان بیان کرد: ‌با وجود همه این پیش‌بینی‌ها، لویدز لیست اخیرا مطلبی را منتشر کرده و می‌گوید که به دلیل شیوع سویه‌های جدید بیماری کرونا (مانند امیکرون)، تداوم ازدحام و معطلی کشتی‌های خطوط کشتیرانی در بنادر بزرگ جهان و همچنین اتکای پیش‌بینی‌ها به روند سال قبل، این امکان وجود دارد که رشدهای برآورد شده به ‌طور دقیق محقق نشوند.‌

وی به مرور وقایعی که حمل‌ونقل دریایی و بنادر جهان از سال ۲۰۲۰ تا پایان سال ۲۰۲۱ با آنها مواجه بوده پرداخت و چنین توضیح داد: وقتی بیماری مهلک کرونا در اواخر ۲۰۱۹ در چین پدیدار شد و به تدریج بخش عمده‌ای از جهان را فرا گرفت و در قرنطینه فرو برد، قیمت جهانی نفت سقوط کرد و حمل‌ونقل دریایی و زنجیره تامین جهانی به دلیل کاهش شدید تقاضا، دچار سکون شد؛ این وضعیت ادامه یافت تا اینکه در دسامبر ۲۰۲۰ با شروع واکسیناسیون و آغاز کمک دولت‌ها به مردم کشورها برای احیای کسب‌ و کارهای آسیب‌دیده، به تدریج ورق برگشت و حجم بزرگی از سفارش‌ها و تقاضاها در بازارهای جهانی شکل گرفت که واحدهای تولیدی را به تولید بیشتر واداشت؛ بنابراین بخش حمل‌ونقل دریایی به دلیل سهم ۹۰ درصدی خود در جابه‌جایی کالاها در سطح بین المللی، به شدت برای جوابگویی به تقاضای موجود در بازار به‌ویژه در مسیرهای اصلی بازرگانی جهان تحت فشار قرار گرفت.‌

این کارشناس حمل و نقل دریایی افزود: حمل‌ونقل دریایی کالاهای تجاری در سطح جهان در حال سرعت گرفتن بود تا اینکه کانال سوئز در اوایل فروردین ۱۴۰۰ به دلیل انحراف کشتی اورگیون از مسیر خود در بخش جنوبی به مدت ۶ روز دچار انسداد شد که به توقف و تاخیر کشتی‌ها در دو سوی این کانال مهم انجامید و آثار این معطلی برای خطوط کشتیرانی جهت بازگشت کشتی‌ها به برنامه زمانبندی شده خود، تا چند ماه بعد هم برطرف نشد و اختلال مضاعفی در زنجیره تامین جهانی به وجود آورد. جمیع این موضوعات موجب شد تا به دلیل برهم خوردن موازنه عرضه و تقاضا، هزینه رزرو جا روی کشتی‌ها برای حمل کالا و کانتینر، کرایه حمل دریایی بار و قیمت اجاره و خرید کشتی‌ها و کانتینرها رشد فزاینده‌ای پیدا کند.‌

چشم‌جهان ادامه داد: نابرابری ظرفیت قابل عرضه توسط کشتی‌ها و کانتینرهای موجود در برابر تقاضای بازار که بخشی از آن به دلیل برهم خوردن برنامه تردد کشتی‌ها و ایجاد ازدحام در بنادر وپسکرانه ها و گاهی قرنطینه مجدد برخی بنادر چینی رخ داده بود، موجب شد خطوط و شرکت‌های کشتیرانی برنامه اسقاط کشتی‌هایشان را تا حد امکان به تعویق بیندازند و به ساخت و اجاره کشتی‌ها و کانتینرهای بیشتر رو بیاورند.‌

وی اظهار کرد: ‌البته ازدحام بنادر اصلی جهان را نمی‌توان فقط به شلوغی آنها به علت تراکم کشتی‌های منتظر نوبت برای تخلیه و بارگیری کالا و کانتینرها مرتبط دانست، زیرا سایر حلقه‌های زنجیره تامین، مانند حمل‌ونقل جاده‌ای و ریلی هم که پلِ ارتباط پسکرانه‌ها با بنادر هستند باید کارآمدی بیشتری از خود نشان می‌دانند تا از مقدار معطلی‌ها بکاهند و از برهم خوردن برنامه کشتی‌ها جلوگیری کنند.‌

این کارشناس حمل و نقل دریایی افزود: با شکل‌گیری این اختلالات در زنجیره تامین جهانی، برخی از صاحبان کالا تلاش کردند که تغییراتی در شیوه‌های حمل محمولات خود به‌وجود آورند؛ مثلا بعضی از آنها که کالاهای خود را همواره با کانتینر جابه‌جا می‌کردند، کوشیدند تا از ظرفیت کشتی‌های جنرال کارگو و حتی فله برای رساندن محمولاتشان به مقصد استفاده کنند و از این بابت تقاضا برای اینگونه کشتیها هم بالاتر رفت.‌

چشم‌جهان یادآور شد: حتی برخی از تولیدکنندگان بزرگ برای پاسخ به‌موقع به تقاضای مشتریان و اثبات وفاداری به آنها، اقدام به اجاره کشتی با قیمت‌های گزاف کردند و بعضی هم به شیوه‌های حمل‌ونقل جایگزین در شقوق ترکیبی، ریلی، جاده‌ای و هوایی روی آوردند؛ تا جایی که خط کشتیرانی «سی ام ای - سی جی ام» فرانسه یا «ام اس سی» سوئیس یا «مرسک لاین» دانمارک سرویس حمل هوایی خود را (با هواپیمای باری اختصاصی) به شرکای تجاری خود معرفی کردند یا بندر ولادی‌وستک واقع در منتهی‌الیه شرق روسیه با همکاری دی پی ورلد امارات وخط کانتینری «فسکو» روسیه، سرویس حمل ریلی ۱۹ روزه‌ به شهر ورشو در لهستان را از طریق مسکو به فرستندگان کالا در چین، کره جنوبی و ژاپن را ارائه داد.

وی گفت: در این میان، دالان «ترانس چاینا ریل وی» و «میدل کریدور»و «تراسیکا» سرویس حمل کالا و کانتینر از شرق چین و از طریق قزاقستان و ترکمنستان و دریای خزر و سپس جمهوری آذربایجان، گرجستان و ترکیه را با قدرت بیشتر به عنوان جایگزین حمل دریایی در مسیرهای ترانزیتی بین چین و اروپا دنبال کردند.‌