گروه اقتصاددریا - در شماره 1545 روزنامه دریایی اقتصادسرآمد قسمت اول گفت و گوی اختصاصی خبرنگار ما با دکتر محمد پورآقا را خواندید. در این شماره قسمت دوم این گفت و گو را می خوانید. این گفت و گوی هدفمند از آن جا حائز اهمیت است که تولیدکننده و مصرف کننده خوراک آبزیان دارای بینش ها و تصورات متعدد از این پدیده هستند و همسانی در دیدگاه ها ضرورت دارد تا روند یکنواخت و رو به جلویی در بهره برداری و بهره وری از خوراک آبزیان در سطح کشور داشته باشیم. گاهی رفتارهای خطرآفرین و سلیقه ای باعث ضررو زیان های جبران ناپذیر می شود و نیز، نبود یک رویه فکری منظم در سیاست گذاری ها و تصمیم گیریهای کلان آسیب زا می شوند. بررسی ابعاد گوناگون خوراک آبزیان در یک فرآیند مشخص می تواند به بهبود تصمیم سازی و تصمیم گیری از یک سو و بهبود فرآیند تولید تا مصرف از دیگر سو کمک کند:
چنگ تحریم بر گلوی  نرم‌افزاری تولید خوراک آبزیان ایران
تأمین نهاده‌های دامی و تکمیل زنجیره غذایی دام، طیور و آبزیان در سال های اخیر به موضوع مهمی در کشور تبدیل شده و طبق آمارها بالای ۸۰ درصد نهاده‌های دامی مصرفی کشور، وارداتی است. طی سال‌های گذشته بخش مهمی از واردات ایران به نهاده‌های دامی اختصاص یافته است و از آن جایی که ذرت، جو، کنجاله و بعضی از دانه‌های روغنی مثل سویا نیاز به آب فراوانی دارند، کاشت آن ها در کشور به صرفه نیست؛ اما در عین حال محصولاتی پر اهمیت هستند که جهت افزایش شیردهی، پروار کردن و تولید مثل دام، طیور و آبزیان استفاده می‌شوند؛ اما این اقلام به دلیل تشدید تحریم‌ها این روزها به سختی تامین می‌شود.
میزان وابستگی به دانش تولید خوراک آّبزیان
دکترمحمدحسن پورآقا در ادامه موضوع مورد بحث خوراک آبزیان به تجهیزات تولید خوراک آبزیان اشاره داشت و افزود: کشور ما در تولید خوراک آبزیان  و تنها در حوزه تجهیزات در تامین دستگاه اکسترودر به برخی کشورها وابستگی دارد؛ اما  به رغم وابسته بودن در خرید دستگاه خشک کن به کشورهای خارجی، توان تولید آن در کشور نیز وجود دارد. مساله ای که مانع از ساخت این دستگاه در ایران شده قیمت تقریبی تمام شده دو برابری آن برای سازندگان داخلی است.
امروزه با توجه به تحریم های پیش آمده و نبود تجهیزات، یکی از مشکلاتی که ممکن است برای تولیدکنندگان عرصه ساخت ماشین‌آلات تولید خوراک آبزیان  به وجود بیاید، خرابی قطعات اکسترودر در دستگاه های دو ماردون، سه ماردون اکسترودر است. برای این که ایران در ارتباط با دستگاه‌های اکسترودر دوماردون و در مواردی سه ماردون نیاز به تکنولوژی خارجی در تامین دستگاه دارد و از آن جا که تولید تکنولوژی و متالوژی داخلی ساخت این دستگاه در کشور وجود ندارد، ساخت آن در ایران دو تا سه برابر قیمت تمام شده نوع خارجی برای سازنده داخلی هزینه در بردارد. به رغم تلاش خوب برخی سازندگان داخلی اما دیده شده ماشین الات پاسخگوی نیاز تولیدکنندگان خوراک آبزیان با کیفیت تولید مطلوب نیست.
مواد اولیه خوراک آبزیان 
خوشبختانه 99 درصد مواد اولیه تولید خوراک آبزیان در کشور قابل تهیه بوده و با سهولت در اختیار تولیدکنندگان قرار می گیرد؛ اما در مورد یک درصد باقیمانده باید گفت تامین تمامی ملزومات تولید خوراک آبزیان در کشور قابل دسترسی نیستند باید از خارج از کشور وارد شوند که مینرال‌ها، ویتامین‌ها و اسانس‌ها از جمله آن ها هستند؛ لذا برای تامین این اقلام وابستگی به کشورهای خارجی کماکان وجود دارد. به رغم مواردی که به آن اشاره شد، مینرال‌ها و ویتامین‌ها در داخل ایران نیز قابلیت داشته  که گاهی با مواد خارجی ممزوج و در تولید خوراک آبزیان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
یکی از ویتامین‌های مورد لزوم در خوراک آبزیان ویتامین c یا همان آسکوربیک اسید، یک ماده کریستاله، سفید رنگ و بدون بوی است  که از جمله ویتامین های محلول در آب بوده و پایداری آن در محیط اسیدی بیشتر از محیط قلیایی است. یکی از عوامل تخریب کننده این ماده ارزشمند درجه حرارت بوده و در دماهای بالا سریعا خواص خود را از دست می‌دهد. این ماده قابلیت ضعیفی برای ذخیره شدن داشته و به همین دلیل باید به صورت روزانه از طریق جیره غذایی مصرف شده تا نیاز آبزیان تامین شود. تحقیقات نشان داده که شکل سولفاته ویتامین C مقاومت بیشتری در برابر حرارت داشته و امکان ذخیره شدن در بافت‌های آبزیان را دارد.
ویتامین C به عنوان یکی از ریز مغذی‌های ضروری برای آبزیان به شمار می‌رود. همچنین این ماده به عنوان آنتی اکسیدان قوی در آبزیان عمل کرده و  از استرس‌های اکسیداتیو که یکی از دلایل عمده بروز بیماری در آنها است جلوگیری می‌کند. لذا توصیه می‌شود که پرورش دهندگان آبزیان مختلف حتما از مکمل‌های ویتامین C در زمان خوراک دهی استفاده کنند؛ به ویژه این که در مراکز تکثیر و در دوره پیش پرواری که تا حد امکان از بروز بیماری‌ها و نیز اختلالات رشدی جلوگیری شود.
برخی دیگر از ویتامین‌های مورد نیاز آبزیان را کلسیم، فسفر، منیزیوم، سدیم، کلر، پتاسیم و گوگرد هستند، میزان نیاز ماهی به این عناصر بیش از 100 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم جیره تشکیل می‌دهند.کمیت و کیفیت خوراک آبزیان در ایران 
با توجه به رشد روزافزون پرورش ماهی در قفس در مزارع و پشت سدها در جنوب و شمال کشور، نیاز به افزایش کمیت تولید خوراک آبزیان در کشور بیش از گذشته احساس می‌شود و باید به این منظورکارخانجات جدید خوراک آبزیان ایجاد شود به ویژه در مجاورت دریا در شمال و جنوب کشور و در شهرهایی که پرورش آبزیان در آنها رونق زیاد داشته است. شهرهایی مانند شهرکرد، کوهرنگ، ماهنشان، از شهرهایی هستند که پرورش ماهیان سردآبی در آن ها رونق داشته و علاوه بر آن، افزایش پرورش ماهی در قفس در جنوب کشور،  ضرورت تولید هرچه بیشتر خوراک آبزیان در ایران را دوچندان کرده است. با توجه به مواردی که به آن اشاره شد در کشور سیر صعودی پرورش آبزیان را شاهدیم و به تبع آن، نیاز به تولید خوراک آبزیان رو به گسترش است و باید کمیت هم رشد پیدا کند.
بررسی کیفیت خوراک آبزیان
در چند دهه‌ی اخیر است كه پرورش آبزیان در كنار سایر فعالیت های كشاورزی رونق پیدا كرده است. در كنار علوم شیلاتی، علم تولید و فرآوری غذای آبزیان هم پیشرفت‌های چشمگیری داشته است؛ به طوری كه در كشورهای آسیایی سریع ترین نرخ رشد در سال های اخیر مربوط به توسعه‌ی كارخانه‌های غذای آبزیان بوده است. در تولید غذای آبزیان و خوراك دام تفاوت های زیادی وجود دارد. غذای آبزیان از نظر اندازه از ۵۰ تا ۲۵۰میكرون متغیر است و از نظر گوناگونی در مواد تركیبی بسیار متنوع و نیاز به دقت فراوان در فراوری و تولید دارد .
به همین خاطر است كه بسیاری از تولیدكنندگان خوراک آبزیان از استانداردهای مواد غذایی مصرف انسانی در تولید محصولات خود استفاده می كنند. تولید کیفی خوراک آبزیان بسته به نوع مواد و دستگاه‌های مورد استفاده متغیر است. بعضی از شرکت‌ها برای تامین خوراک آبزیان از پودر گوشت بهره می‌گیرند. پودر گوشت به چند قسمت کیفی، معمولی و فاقد کیفیت ونوع قیمت تقسیم می‌شود. برخی برای کاهش قیمت تمام شده، از پودر بی کیفیت گوشت استفاده می‌کنند .
اما برخی تولیدکنندگان که سلامت مصرف کننده و کیفیت محصول برای آن ها دارای اهمیت است؛ به جای استفاده از پودر گوشت در هر نوعی از پودر ماهی بهره می گیرند. از آن جا که قیمت پودر ماهی بسیار گرانتر از پودر گوشت است، صرفه اقتصادی استفاده گسترده از آن برای شرکت‌ها معنا ندارد. اما برخی تولیدکنندگان با در نظر گرفتن سود خود و مصرف کننده از پودر گوشت و ماهی همزمان در تولید خوراک آبزیان استفاده می کنند. البته پودر ماهی در کیفیت خوراک آبزیان قسمتی از تامین پروتئین است و باقی آن سویا، ذرت و مواد مغذی شامل گندم ، جو، ذرت، آرد کنجاله، آرد، یونجه و ملاس هستند که تامین کننده انرژی، پروتئین، کربوهیدرات و بخشی از مواد معدنی و ویتامین های مورد نیاز در خوراک آبزیان هستند . 
نرم افزار جیره نویسی یا کد گذاری جیره
کیفیت خوراک ماهی بسته به کیفیت مواد اولیه، تعادل ترکیبات مغذی جیره، عادت غذایی گونه، فرآوری صحیح، خوش خوراکی، ابعاد خوراک و قابلیت دسترسی ترکیبات جیره است. خوراک ماهی بسته به نوع گونه و عادت غذایی آن‌ها تولید می‌شود. در تولید خوراک آبزیان بزرگ‌ترین مانع تحریم‌ها هستند؛ چرا که در تولید خوراک جهانی آبزیان از نرم افزار بالانس جیره استفاده می‌شود و به دلیل یاد شده این نرم افزار در اختیار تولیدکنندگان خوراک آبزیان داخلی نیست. در دنیا از برنامه جیره نویسی یا بالانس جیره استفاده می‌شود با نام نرم افزار بریل که خیلی از شرکت‌های بزرگ مانند آکرومی و بیومار از آن در جیره بندی خوراک ابزیان استفاده می‌کنند.
قیمت گزاف نرم افزار بریل یکی از موانعی است که تولید کنندگان خوراک آبزیان ایرانی را از دستیابی به آن محروم کرده، اما آنلاین بودن این نرم افزار در به کارگیری است و هر بار نیاز به آپدیت کردن دارد و متصل شدن آن از طریق سرورهای ایرانی غیر ممکن است و نرم افزار حتی با استفاده از فیلتر شکن ها نیز فعال نخواهد شد؛ چرا که به دلیل نحریم ها این نرم افزار در ایران قابلیت دسترسی ندارد. 
پروتئین جیره و تعادل آن، اولین گام موثردر راستای تولید خوراک کـم هزینـه با کارایی بالا در رشد ماهیـان محسـوب مـی‌شـود.
کمبود یا مازاد پروتئین جیره سبب کاهش رشد یا آلودگی منابع آبی و مضرات ناشی از آن رادر پی خواهد داشت.
 کیفیـت گوشت، خاویار و همچنین گامت ماهیان در زمان تکثیر تـا حـد زیـادیي بسـتگی بـه پـروتئین مصـرفی توسـط مـاهی دارد.
آمینو اسیدها بخـش اصــلی و اساســی پروتئین است که شامل انواع مختلفی است. پروتئین‌ها موادآلی هستند که از کـربن، هیـدروژن، اکسیژن و نیتروژن تشکیل شده‌اند. یکی از مشکلاتی که ما در ایران برای تامین مواد اولیه با آن روبه رو هستیم این است که ما در خرید مرحله به مرحله مواد اولیه از فرمول واحدی برخوردار نیست؛ چرا که این فرمول در کارخانه‌های تولید مواد اولیه در هربار خرید متغیر هستند. به تبع تغییرفرمولاسیون خوراک آبزیان اثرگذار است. به همین دلیل، ضرورت دارد استفاده از نرم افزارها و تکنولوژی روز دنیا که در بالانس فرمول خوراک آبزیان، دقیق باشد در اختیار تولید کنندگان خوراک ماهیان داخلی قرار بگیرد که متاسفانه به دلیل تحریم‌ها این کار تقریبا غیر ممکن می‌نماید.
نیروی متخصص در تولید خوراک آبزیان
بدون داشتن كاركنان با تجربه و آموزش دیده تولید غذای با كیفیت، امكان پذیر نیست. آموزش در بدو ورود كاركنان باید از سیاست‌های مدیریت كارخانه باشد. مدیر كارخانه باید در زمینه‌ی فن آوری تولید غذا، جا به جایی و فرآوری مواد اولیه، انبارش و حمل محصول آموزش دیده باشد. كارگران هم باید موارد مربوط به ایمنی محصول و بهداشت فردی و محیط را بیاموزند. در تعیین کیفیت خوراک آبزیان علاوه بر وجدان تولید کننده، نیروی انسانی متعهد و به کارگیری تکنولوژی روز دنیا نیز دخیل هستند که فاکتورهای اصلی در این بخش را تشکیل می‌دهند. خرید مواد اولیه‌ی با كیفیت اولین مرحله در تولید غذای با كیفیت است. در واقع غذای با كیفیت از مواد اولیه با كیفیت به دست می آید . فرآیند دریافت آخرین خط دفاعی در جلوگیری از ورود مواد اولیه‌ی نامرغوب به كارخانه است. دریافت كننده‌ی مواد اولیه باید ضمن آگاهی از ویژگی های مواد خام، با آزمایش‌های مختلف و خرید از فروشندگان معتبر از ورود مواد نامرغوب جلوگیری كند.
شرکت های تولید کننده داخلی خوراک آبزیان
شرکت لجور، بهدان، فرادانه، رشدانه، کیمیاگران تغذیه، شهاب گستر خاوران، آبزیان رامان، سلامت ماهی شهاب، ارمغان دانه و شرکت جیره  و مهادان تعدادی از تولید کنندگان داخلی خوراک آبزیان در ایران هستند.