مطالعه موردی بندر تاریخی کنگ بررسی اثرگذاری اقلیم بر طراحی عناصر معماری بندر کنگ

مینا صالحی، مینا حبیبی، کیمیا تقیان- خانه ها از دسته مکان هایی قلمداد می شوند که بخش اعظم از فعالیت های انسان در طی شبانه روز در آن صورت می گیرد در واقع چه افرادی که مدت زمان بسیاری را در خانه می‌گذرانند و چه افرادی که برای استراحت و آرامش از محیط خانه استفاده می کنند، لذا با توجه به شرایط ذکر شده ضرورت به طراحی مناسب آن با شرایط اقلیمی هر شهر ضرورت می‌یابد. 
ماه‌های اردیبهشت، آبان و مهر دارای شرایط آسایش و راحتی هستند و ماه های خرداد، تیر، مرداد و شهریور نیز گرم بوده و در روز شرایط آسایش وجود ندارد و باید از سیستم‌های تهویه کننده و سیستم مکانیکی خنک کننده استفاده نمود. هدف از این پژوهش بررسی میزان تطابق اقلیم اصفهان با معماری بازار رحیم خان می باشد. کاظم پور و کاکی (۱۳۹۲) دریافتند که پیشینیان ما برای رفع نیازهای خود در برخورد با محیط زیست بسیار آگاهانه عمل کرده اند، در طراحی و ساخت شوادان ها به همه ابعاد پایداری شامل بعد محیطی، بعد اقتصادی و بعد اجتماعی توجه شده است و نظر به بحران انرژی در عصر حاضر درس آموزی از عناصری مانند شوادان ها نه یک گزینه بلکه اجبار است لذا برماست که ضمن حفظ این عناصر با ارزش از نحوه برخورد معماران گذشته با عوامل جغرافیایی و محیطی الگو برداری کنیم. موقعیت و محدوده جغرافیایی این بندر یکی از شهرهای شهرستان بندرلنگه است که به لحاظ موقعیت مکانی در شرق بندر لنگه واقع شده و مرز بین این دو شهر یک خیابانِ مشترک می باشد. همچنین فاصله این شهر از مرکز استان، بندرعباس، ۱۶۵ کیلومتر است. این بندر تاریخی در مختصات 5453 تا 5457 طول شرقی 2635 تا 2637 عرض شمالی و ارتفاع متوسط پنج متر از سطح آب های خلیج فارس و در مسیر جاده بندرعباس بوشهر قرار دارد. 
داده ها و روش‌ها 
به‌منظور ارزیابی تطابق و همسان سازی معماری بافت بندر تاریخی کنگ با شرایط اقلیمی حاکم بر بندر تاریخی کنگ از مدل اولگی و متناسب با این مدال از داده های اقلیمی کمینه و بیشینه ی دمای کمینه و بیشینه های رطوبت نسبی ایستگاه سیتوپنیک بندرعباس طی دوره ی آماری ۱۹۵۱ تا ۲۰۱۰ استفاده شده است. در ادامه با مراجعه میدانی و برداشت های انجام شده تطابق و عدم تطابق بافت معماری از نظر کشیدگی، نورگیری، جنس و رنگ مصالح بادگیرها و تاثیر پوشش گیاهی در آن مورد ارزیابی قرار گرفته است. 
روش اولگی 
نمودار یا شاخص زیست اقلیمی انسانی (بیو کلیماتیک انسانی که به شاخص اولگی نیز معروف است، شاخصی است که بیانگر شرایط آب و هوایی یک ایستگاه یا منطقه از نظر آسایش و راحتی می باشد. این شاخص از چهار عنصر حداکثر دما و حداکثر رطوبت نسبی و حداقل دما و حداقل رطوبت نسبی تشکیل شده و برای دو بخش شرایط شبانه و شرایط روزانه محاسبه می‌شود. 
یافته‌ها 
در دماهای مختلف سال در این ناحیه از کشور رطوبت هوا به قدری زیاد است که در ماه آگوست و اکتبر و سپتامبر حدود آسایش انسان را رد می‌کند و نیاز به محرک‌های جابجایی هوا مانند بادگیر و پنکه سقفی حس می شود. 
در این قسمت از مقاله به بررسی راه حل های بومی منطقه کنگ برای رسیدن به نقطه آسایش در گرمای آن منطقه می پردازیم. یکی از این نوع سیستم ها بادگیر ها هستند. 
شناخت بافت شهر 
شهر تاریخی و بندری کنگ دارای ساختار دو تکه ولی در هم تنیده است. با یک نگاه کلی به نقشه شهر و بر اساس تراکم توده و فرم حیات دار بناهای بخش تاریخی به راحتی می توان شهر را به دو بخش اصلی تقسیم نمود. بخش تاریخی که به رنگ نارنجی در عکس هوایی نشان داده شده است و بخش نوسازی و توسعه شهر که به رنگ زرد به نمایش درآمده است. هندسه معابر در کلیت شهر، ارگانیک و تابع میدان اصلی شهر که همان قلب بافت تاریخی است، شکل گرفت است میدانی که امروزه میدان انقلاب نام دارد. بخشی از بافت تاریخی بندرکنگ با مساحتی بالغ و ۵۸ هکتار که تقریبا ۱.۱۲ از مساحت کل شهر بندرکنگ را شامل می‌شود، به شماره ۶۵۳۰ به تاریخ 07/07/1381 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده بافت. 
تاریخی بندر کنگ 
این بافت تاریخی منسجم و یکپارچه و پویا، با عناصر شاخصی مانند بادگیرهای قدیمی و کوچه های باریک و سایه اندازه که یادآور شهرهای سنتی ایران و به عبارت بهتر نمونهای از یک، ایران شهر است. علاوه بر ارزش‌های فرهنگی که در سیمای کلی خود دارد و نیز سرزندگی و شادابی که در آن دیده می‌شود، در برگیرنده دانه های معماری ارزشمندی است که هر یک راوی داستانی از تاریخ و سرگذشت این مرز و بوم است. نتایج مطالعات میدانی در خصوص معماری این بندر تاریخی نشان می‌دهد که تعداد بیش از ۲۸۰ خانه تاریخی در این بافت وجود دارد که در این میان بالغ بر ۷۰ خانه، ارزش ثبت اثر در فهرست آثار تاریخی کشور را دارند. این موضوع در نوع خود نشان از بی نظیر بودن شرایط کالبدی این بافت تاریخی دارد که می‌تواند تصویری حقیقی از الگوی شهرسازی ایران و معماری خانه های نواحی جنوبی کشور ایران ارائه نماید. علاوه بر این موضوع، بالغ بر ۳۰۰ بادگیر در این شهر تاریخی هنوز سالم و پابرجا باقی مانده است که باعث تمایز و منحصر به فرد بودن این بافت نسبت به سایر شهرهای تاریخی کوچک شده است. به راستی پس از یزد میتوان بندر کنگ را شهر بادگیرها دانست بادگیرهایی که در دورنمای کلی این شهر به عنوان عنصری نمادین از معماری ایرانی در کنار مناره های مساجد این شهر و درختان نخل استوار آن جلوه ای بی نظیر از شهر سازی ایرانی را به تصویر می کشند. قدم زدن در محدوده بافت تاریخی این شهر حس دلپذیری از کیفیت محیطی شهر خوب را عینیت می‌بخشد توجه به اصول اقلیمی و آسایش حرارتی که در ساختار شهری و معماری آن به خوبی رعایت شده است که خوانایی ساخت شهر که در آن مسئله ارتباط بصری با اطراف، وضوع الگوی معابر و تسلسل خاطره انگیز به خوبی رعایت شده است. کالبد شهر که دربردارنده ویژگی های جذابیت بصری، ارتباط با زمینه و محیط اطراف، تعادل توده و فضا، خط آسمان مطلوب و لبه ها و جداره های با کیفیت می باشد سرزندگی و حیات در شهر که آکنده از حس زندگی و هیجان، فعالیت های زندگی بخش ساکنین و محیط و فضای جالب و جذاب است. خصوصیت «شادی و شعف» در شهر که در هم در کالبد معماری و شهرسازی آن کاملا به چشم می‌خورد و رنگهای حیات بخش طبیعت، قرمز، سبز، زرد و سرخابی را میتوان هم در کالبد بافت معماری و هم در پوشش مردم شهر مشاهده کرد که نشان دهنده شادی و نشاط فوق العاده آنان است. خوشبختانه به دلیل فرهنگ بالای مردم این بندر بافت تاریخی و ارزش های فرهنگی و دانش بومی، در بین این مردمان با وجود تمام ناملایمات حفظ شده و به امروز رسیده است امروز وظیفه ما به عنوان متولیان این میراث تاریخی و فرهنگی، تلاش مضاعف برای حفظ و نگهداری آن و از طرف دیگر احیا و باز زنده سازی و معرفی آن به مخاطبین در مقیاس ملی و جهانی است.  
ارزشمندی این بافت نه تنها به جهت کالبد با ارزش معماری و شهرسازی آن است، بلکه تسلسل جریان زندگی مردمانی است که تاکنون، میراث بانان شایسته ای برای پیشینیان خود بودنده اند. وجود آئین ها و مشاغل سنتی از جمله صیادی، لنج سازی و دریانوردی که تاکنون نیز به صورت فعال در این بندر در حال انجام میباشد، بافت قدیم بندر کنگ را به یکی از ارزشمندترین بافت های کهن کشور تبدیل نموده است. 
مطالعه موردی بندر تاریخی کنگ بررسی اثرگذاری اقلیم بر طراحی عناصر معماری بندر کنگ
ارسال دیدگاه
اخبار روز
ضمیمه