دکتر حسین سلطان زاده، ناعمه دبیری نژاد - احساس آسایش خاطر و مطلوبیت مکان به ویژه برای جنس مؤنث از دغدغه و اهداف معماران از دیرباز بود؛ زنان با استفاده از سرشت خاص خود ویژگی و نیازهای متفاوت، منجر به خلق فضا و ارتباط فضایی شدند که در راستای مطلوبیت و برطرف کردن نیازهایشان است. 
خانواده ها در یک خانه با یکدیگر سر یک سفره غذا می خوردند و زنان بر سر سفره حتی اگر نامحرمی نباشد با استفاده از لیسی (روسری) موهای خود را میپوشاندند که این اعتقاد با آداب غذا خوردن در اسلام هم راستا است. مردم این شهر بسیار مهمان نواز هستند و آمدن مهمان را به فال نیک می گیرند. هنگامی که مهمان مرد به خانه ی آنها می آید حتی اگر آشنا باشد زنان از اتاق دیگر با او صحبت میکردند و هیچگاه به مجلسی (اتاق مهمان) نمی آمدند، اگر جلسه‌ای با مردان حضور داشتند با مردان صحبت نمی کردند. آشپزخانه هایی جهت آماده سازی غذا برای مهمان به طور مجزا در برخی خانه ها مشاهده میشد و پذیرایی از مهمانان بسیار مجلل و باشکوه برگزار می شد.

محرمیت
حریم خصوصی قلمرو زندگی یک فرد است، فرد انتظار دارد دیگران بدون رضایت به قلمرو او دسترسی نداشته باشد. در اسلام نیز محرمیت و رعایت حریم شخصی افراد خانواده مطرح و در بحث روابط اجتماعی به مردان گفته شده، زنان خود را از نگاه غریبه حفظ کرده و زینتشان را آشکار نسازنده؛ همین عقاید موجب شده محرومیت از اصول مهم معماری ایرانی در خلق فضا باشد. مهم ترین محل نقش آفرینی محرمیت فضای خانه است، این امر موجب شده مفاهیم خانه و خانواده در سنت ایرانی دارای حریم اندرونی و بیرونی شود، این فضاها در معماری کویر ایران به خوبی قابل مشاهده است. 
با توجه به مسائل فرهنگی ذکر شده محرمیت از مهمترین عوامل مورد توجه برای زنان در کنگ است، زنان خواهان محرمیت بصری در خانه هایشان نسبت به عابرین و همسایگان هستند. در گنگ ما فضای اندرونی و بیرونی را به طور مجزا در دو حیاط نداریم و شیوه‌های متفاوتی از ایجاد محرومیت را می بینیم که حتی با معماری بومی سایر مناطق حاشیه خلیج فارس متفاوت است.

بازشوها
حیاط مرکزی علاوه بر جنوب ایران در معماری فلات مرکزی وجود دارد و از مهمترین عوامل محرمیت است. باز شدن بازشوها به حیاط مرکزی موجب حفظ محل اقامت زنان از بیگانگان می شود. حتی درون خانه شاهد گچ کاری روی پنجره ها هستیم که دید به داخل را به حداقل رسانده و اتاق زنان حتی از سایر افراد خانه که ممکن است نامحرم باشند نیز در امان می ماند.
زمانی که بازشوها به دلایل اقلیمی به بیرون از خانه باز می‌شوند در ارتفاع بالا قرار می‌گیرند تا علاوه بر تأمین نور و تهویه از دید عابرین محفوظ باشد، حتی پنجره هایی که با فاصله کمتر از زمین قرار گرفته و بزرگتر هستند با استفاده گچ یا چوب برای کم کردن دید عابرین از اطراف خانه استفاده شده؛ البته لازم به ذکر است که اتاق اهالی منزل هیچگاه پنجره بزرگ به بیرون نداشت (در مجلسی این نوع پنجره وجود دارد). 
اکثر اتاق های اصلی خانه دارای بازشو و پنجره به سمت حیاط مرکزی است و فقط بازشوهای کوچک در بالاترین قسمت دیوار اتاق قرار می گرفت در آنها مشاهده میشود اما در برخی اتاق ها از جمله مجلسی شاهدپنجره های بزرگ به سمت بیرون خانه هستیم.

ورود
فضای ورودی در خانه به تبعیت از اهداف مذهبی - اجتماعی به صورتی طراحی شده که دور از دید شخص قرار گرفته در جلوی درب یا درون هشتی باشد، انحراف دید از درب ورودی توسط عناصر مختلف صورت میگیرد. در خانه‌های اقلیم گرم و خشک برای ایجاد محرمیت از درب ورودی، هشتی و بعد از آن دالان را استفاده شده در خانه های گنگ علاوه بر این شیوه روشهای متفاوتی قابل مشاهده است. 
در اغلب خانه‌ها وارد فضای هشتی می‌شویم، درون هشتی فضایی برای نشستن و ملاقاتهای کوتاه وجود دارد. اختلاف ارتفاع و چرخش، دید به فضای اصلی خانه را کم میکند در موارد دیگر که هشتی رو به حیاط قرار دارد، درب دیگری به حیاط باز شده که جلوی دید مستقیم را می گیرد. نزدیک و یا انبار و سایرفضاهای مورد نیاز ارتباط دارد، عموما در جبه‌های واقع شده‌اند که ورودی نیز در همان سمت است تا به محض ورود افراد به حیاط، آشپزخانه کمترین دید را داشته باشد.
ادامه دارد...