گروه فرهنگ دریا - امید اسماعیلی - برای بهره گیری از هر بستری، آن بستر باید قبلاً در دل بهره برداران اعتماد و اطمینان ایجاد کند و اعتماد و اطمینان از راه شناخت و درک ممکن می شود. به عبارتی، آن بستر باید در دل بهره گیران رخنه کند و به جان آن ها بنشیند که این همان فرهنگ سازی است. دریا، علی رغم آن که 90 درصد واردات و صادرات به کشور را ممکن می کند و 5800 کیلومتر ساحل در کشور داریم، همچنان در بین مردم ما مهجور و نا آشنا مانده است و آن چنان که شایسته است و پتانسیل ها و استعدادهای متعدد و ارزش های افزوده ناشی از آن ایجاب می کند، به دل مردم این سرزمین راه نیافته است و به نظر می رسد ترس از آب در دل مردم ایجاد شده است که ضرورت دارد در یک تلاش برنامه ریزی شده، ـ همچو تلاش برای آشنایی یک کودک با فن شنا که ترسی شفاف و ناپیدا را در جان دارد ـ فرهنگ دریا و آشنایی با نعمت عظیم دریا به تدریج در جان و فرهنگ این مرز و بوم بنشیند و میوه این هم نشینی کام و جان اقتصاد و مردم این کشور را به شایستگی شیرین کند و مردم چنان که در برنامه های آمایش سرزمین در گذشته پیش بینی و توصیه کرده است همجواری و همسایگی با دریا را به عنوان شغل و فرصت زیستن انتخاب کنند.
روزنامه دریایی اقتصادسرآمد، با آرزوی دریایی شدن فرهنگ عامه در کشور، در گفتگویی با مجید علی نازی، معاون اموردریایی سازمان بنادر و دریانوردی، چرایی مهجور ماندن دریا در کشور را به پرسش کشیده است که در ادامه به آن می پردازیم:

اقتصاد سرآمد: ایران با دارا بودن مرز دریایی طولانی، جزایرمتعدد و دسترسی به آبهای آزاد اقیانوسی در جنوب شرقی، یک کشور دریایی است، اما آنچه در نگاه تصمیم سازان و افواه عامه وجود دارد، ایران به عنوان یک کشور خشک و خشکی محور دیده می شود، نگاه شما چیست؟
مجیدعلی نازی: همانطور که شما تصریح کردید، ایران با دارا بودن کیلومترها ساحل و مرز آبی و برخورداری از جزایر متعدد و منابع دریایی قابل توجه، یک کشور دریایی است، اما چنان که باید و شاید از این فرصت اقتصادی استفاده نشده است. دلایل این موضوع به نگاه من به مبحث فرهنگ بر می گردد؛ بخشی از آن به عدم تمرکز و اقدام از سوی ما بر می گردد، بخشی از این موضوع به عملکرد خوي استعمارگران بر می گردد. استعمارگران ما را از دریا ترساندند. دریا را جایی عجیب و غریب وتاریک و ترسناک شناساندند. در صورتی که پیشینه تاریخی ما نشان می دهد که ما اولین دریانوردان جهان بودیم. ما از طریق دریا، فتح سرزمین های جدید را در تاریخ داشته ایم و اقتصاد دریایی در گذشته تأثیر 
به سزایی در معیشت مردم ساحل نشین ما داشته است. در سال های اخیر، مقام معظم رهبری همیشه بر اقتصاد  دریاپایه و علی الخصوص بر توسعه سواحل استراتژیک مَکُران که سواحل اقیانوسی ایران است، تأکید داشته اند.

اقتصادسرآمد: چرا نگاه مسئولان کشورمان خشکی است؟
مجیدعلی نازی: اینکه مسئولان ما نگاه کویری و خشکی گرا دارند، به ریشه های فرهنگی بر می گردد. برای نمونه، توجه به برخی ضرب المثل ها رویکرد ما به منابع آبی را نشان می دهد. ضرب المثل هایی مانند «پولت را در آب نریز» ،  «فکر آبکی نکن» ، «جایی نخواب که آب به زیر پایت برود» ، «بی گدار به آب نزن» ؛ در تمام این ضرب مثل ها آب یک بستر خطرناک، پر ریسک و ممنوعه است. به نظر من این رویکرد را استعمار پیر در ذهن و فرهنگ ما گنجانده است و ما بررسی نمی کنیم که آیا این موضوعات درست است
 یا نه؟
پتانسیل فوق العاده دریا برکسی پوشیده نیست.
تصریح قرآن کریم در سوره های متعدد اشاره دارد به اینکه « ما رزق و روزی شما را در دریا قرار دادیم»، آیا شما محیط دیگری مانند جنگل، بیابان، شهر، روستا و ... در قرآن سراغ دارید که به صراحت به عنوان منبعی برای رزق و روزی مردم تعیین شده باشد؟ ما به این امر زیبای قرآن برای کسب رزق و روزی و توسعه توجه نمی کنیم، اما به آن ضرب المثل های بی  پایه و مایه،توجه قابل اعتنا داریم.

هیچ رئیس جمهور ساحل نشین
 تا به حال نداشتیم
از طرفی هم اغلب رئیس جمهورهای ما هم کویرنشین بودند، ما هیچ رئیس جمهور ساحل نشین تا به حال نداشتیم و مطمئناً این موضوع در سیاست ها، راهبردها و برنامه ها تأثیرگذار بوده است. هرچند در برنامه هفتم، نگاه ویژه ای به موضوع دریا در حال برنامه ریزی است که امیدواریم در رویکرد مدیران و تصمیم گیران تأثیر مطلوبی بگذارد.
ارزش افزوده ایی که از طریق سرمایه گذاری در دریا ایجاد می شود نسبت به خشکی بسیار بیشتر و قابل توجه است، اما عموماً تصور می کنند اگر در دریا سرمایه گذاری کنند فونداسیون و اساسی ندارد و شناور است و غرق خواهد شد و از دست می رود و گرفتار طوفان ها خواهد بود و این دیدگاه سبب شده است تا نگاه منفی نسبت به دریا در فرهنگ ما عمومیت یابد.

اقتصاد سرآمد: اشاره درستی به ضرب المثل های رایج و با مفهوم دوری از آب داشتید، به نظر شما هدف استعمار پیر در رواج و نهادینه کردن چنین ضرب المثل و فرهنگی چه بوده است؟
مجیدعلی نازی: آنچه مسلم است این است که استعمارگران از قدرت گرفتن ایران در دریا هراسانند و به دنبال آن هستند که ما قدرت بلامنازع در دریا را نداشته باشیم. شاهد هستیم که اقدام ناوگروه 86 نیروی دریایی چه مقدار غرور و افتخار برای کشور ایجاد کرده است و توانسته است دور دنیا را بگردد و این پیام را به دنیا مخابره کند که ما می توانیم در هر نقطه از دریای آزاد دنیا حضور داشته باشیم. همانطور هم در مباحث اقتصادی ما توانمندی خود را در صادرات اقلام به کشور ونزوئلا به طور مستقیم و در برابر چشم استعمارگران با قدرت و شجاعت نشان داده ایم.بیش از 55 درصد آب های دنیا آبهای آزاد است، به این معنا که این آب ها به کسی تعلق ندارد و همه هم می توانند از آن استفاده کنند. اگر ما بتوانیم قدرت علمی، تجاری، امنیتی و ... خود را بالا ببریم، می توانیم بهره زیادی را از آب های آزاد ببریم. با توسعه اقتصادی و تجاری و امنیتی در دریا می توانیم پیام اقتدار خود را به دنیا مخابره کرده و اصلاً انقلاب خود را از طریق دریا صادر کنیم.

مجیدعلی نازی: از ظرفیت آب های آزاد
 می شود بهره برد؟
ما باید به لحاظ های مختلف از خط ساحلی خود فاصله گرفته و به طرف آب های آزاد حرکت کنیم؛ همانطور که در مأموریت های نیروی دریایی طی سالیان اخیر شاهد هستیم که در ابتدا برای حفاظت از کشتی های تجاری ما به آب های آزاد می رفتند و اکنون که با گشت دریایی دور دنیا اقتدار نظامی ما اثبات شده است. ما باید برای اکتشاف نفت، معادن و منابع دریایی به آب های آزاد روی بیاوریم و از طرف دیگر برای حفاظت از این منابع نیروی دریایی ما حضور داشته باشد. ما همچنین باید این فرهنگ توسعه از طریق دریا را در کشور از طریق مدارس و دانشگاهها و خانواده ها فرهنگ سازی و نهادینه کنیم.

اقتصادسرآمد: برای خروج از از رویکرد دریاگریزی اقتصادی چکار باید کرد؟
مجیدعلی نازی: برای خروج از از رویکرد دریاگریزی اقتصادی که حاصل تلاش های استعمار پیر است، ما باید از طریق اشاعه فرهنگ، دغدغه مند کردن دولت و مجلس و هماهنگی و هم افزایی این دو قوا اقدام کنیم. ایجاد کارگروه اقتصاد دریامحور که دبیر آن سازمان بنادر و دریانوردی است، اقدام مناسب و شایسته ای است که رقم خورده است. جلسات هفتگی منظمی به منظور هماهنگی و هم افزایی با حضور تمامی نهادهای دریایی کشور در حال برگزاری است.

اقتصادسرآمد: منظورتان راه اندازی وزارت دریایی است؟
مجیدعلی نازی: لزوماً منظور ایجاد وزارت دریایی نیست. در واقع کشور باید متولی دریایی مشخص و واحدی داشته باشد و گسستگی و تعدد سازمان و وظایف موجود در کشور باعث شده است تا تصمیمات به هنگام و صحیح برای امور دریا گرفته نشود. بزرگان این حوزه باید، محوریت امور را برعهده سازمان مشخصی بگذرند. البته این موضوع نیازمند مطالعه دقیق  است که آیا ساختارهای موجود جوابگوی اهداف و برنامه های توسعه ای دریایی را دارند و یا نیازمند ایجاد یک ساختار جدید و یا تغییر در ساختارهای موجود هستیم؟ هرچند هدف تمامی ارگان های مسئول در حوزه دریایی رشد و توسعه تجارت و صنایع دریایی است، اما با روند هم افزا و همسویی مواجه نیستیم که نیاز است که برآیند تمام تلاش ها در یک جهت و ایجاد سینرژی برای رشد حداکثری باشد.
اقتصاد سرآمد: چرا در حال حاضر ارکان دریایی نسبت به هم قرابت زیادی ندارند؟

ارگان های دریایی نسبت به هم غریبه نیستند
مجیدعلی نازی: ارگان های دریایی نسبت به هم غریبه نیستند. ما در هفته گذشته نشست هم اندیشی ارگان های دریایی را داشتیم که نشان می دهد که همه سازمان های مسئول در حوزه دریا جهت نگاه یکسانی را به سوی افق پیشرفت دارند. سازمان بنادر و دریانوردی یک سازمان حاکمیتی، نظارتی و متولی امر هم براساس قانون دریایی جمهوری اسلامی و هم براساس کنوانسیون ها و مقررات بین المللی دریانوردی است. معاونت امور دریا، پرچمدار امور بین المللی و حاکمیتی است. دیدگاه در سازمان این است که شرایط دریانوردی بین المللی و داخلی مهیا گردد تا با رشد استانداردهای دریانوردی، وضعیت کشور در دریا را در دنیا بهبود ببخشیم.

اقتصاد سرآمد: به نگاه شما رسانه ها چه نقش و جایگاهی در توسعه دریایی کشور دارند و انتظار سازمان بنادر و و دریانوردی از رسانه ها چیست؟

فرهنگ دریایی از طریق رسانه ها برای بچه ها و در مدارس اشاعه یابد
مجیدعلی نازی: این یک سؤال تخصصی مربوط به رسانه و روابط عمومی است و اهالی رسانه و روابط عمومی باید پاسخگوی این پرسش باشند. اما آنچه مسلم است رسانه ها در این رویکر هم سو هستند و نقش خود را به خوبی ایفا می کنند. انتظار این است که فرهنگ دریایی از طریق رسانه ها برای بچه ها و در مدارس اشاعه یابد.
باید فرمانداران و شهرداران مناطق ساحلی را افراد دریایی انتخاب کنیم
ذکر یک نکته ضرورت دارد؛ اینکه ما باید فرمانداران و شهرداران مناطق ساحلی را افراد دریایی انتخاب کنیم، در حالی که در حال حاضر چنین رویکردی وجود ندارد. حتی در جزایر که 360 درجه اطراف آن را ساحل گرفته است در مدیریت امور و هیأت رئیسه آن یک نفر دریایی حضور ندارد.

شهرداری ها، آموزش و پرورش و رسانه ها وظیفه دارند مردم را با دریاآشتی دهند
مستحضر هستید که گران ترین زمین های دنیا زمین های ساحلی هستند، مخصوصاً زمین های که تبدیل به بندر شده باشند، ارزش های بسیار بیشتری را خواهند داشت. اما شما در یک جزیره با تمام ارزش های اقتصادی بالای زمین های ساحلی آن می بینید که یک پارک ساحلی با امکانات حداقلی همانند پارک موجود در مناطق خشک کشور ایجاد شده است، در صورتی که کسی که به کنار دریا آمده است، می خواهد یک تفریح دریایی بکند. می توانیم با ایجاد زیرساخت های تفریحی و گردشگری مبتنی بر دریا و با حفظ فرهنگ ایرانی و اسلامی ارزش افزوده بسیار بیشتری را ایجاد کنیم. مسلمانان و کشورهای اسلامی وجود دارند که به دنبال تفریح سالم و مشروع دریایی و ساحلی هستند و اگر زیرساخت های تفریحی دریایی اسلامی ایجاد کنیم، بلاشک گردشگران زیادی از کشورهای مسلمان را در سواحل خود شاهد خواهیم بود. شهرداری ها، آموزش و پرورش و رسانه ها وظیفه دارند که مردم را با دریا و آب آشتی بدهند. مسئولان ما هم تا جایی که ماشین های حامل آنان بر روی خشکی می تواند پیش برود، برای افتتاح پروژه ها می روند، اما همین مسئولان، تا به حال برای افتتاح پروژه ای دل را به دریا نزدند؛ حتی یک رئیس جمهور هم برای افتتاح پروژه های فراساحلی به سکوها نرفته است، در حالی که بیشترین حجم صادرات ما مربوط به فراساحل و نفت و گاز می باشد.

اقتصاد سرآمد: آقای صفایی از جوانان دعوت به تحصیل در رشته های دریایی کرده است، سازمان بنادر و دریانوردی برای آشنایی آنها با دریا چه اقداماتی انجام داده است؟

15 سال است هیچ دانشجویی را نه در خارج و نه در داخل کشور بورس نکرده ایم
مجیدعلی نازی: سازمان بنادر و دریانوردی خود از این موضوع آسیب دیده است. این سازمان حدود 15 سال است که نتوانسته است هیچ دانشجویی را نه در خارج و نه در داخل کشور بورس کند. بسیاری از مدیران ارشد سازمان بنادر و دریانوردی دانش آموخته های خود سازمان هستند.

اقتصادسرآمد: ریشه این باگ مدیریتی و راهبردی ناشی از چیست؟
مجیدعلی نازی: این موضوع به دلیل قوانین مصوب مجلس رقم خورد که سازمان بنادر و دریانوردی را خارج از شمول بود را وارد قانون خدمات کشوری کردند؛ براساس این قانون، سازمان نتوانست دانشجویی را بورس کند؛ نتوانست سقف حقوق را افزایش دهد و براساس جداول آن قانون باید اقدام کند. ما خروج نیروهای تخصصی را از سازمان و شرکت های کشتیرانی و ... داریم. نتوانستیم خود را هم عرض شرایط سازمان های تخصصی جهانی که فرصت های جذب نیروهای تخصصی ما را دارند، کنیم. به عبارتی، نه توانستیم نیروها را نگهداریم و نه نیروی متخصص جدید جذب کنیم و الان در شرایطی هستیم که قریب به 5 هزار نفر کمبود نیروی متخصص دریایی در کشور وجود دارد.

جذب نخبگان و جذب داوطلبان از طریق آزمون حالت مُسکِن دارند
برای حل این مسأله معاونت توسعه مدیریت و منابع سازمان از جمله معاون اسبق سازمان ـ آقای دکتر بیگ محمدلوـ و دیگر همکاران آن معاونت تلاش های بسیار ارزنده را انجام دادند و تلاش آن ها منتج به پیشنهاداتی به کمیسیون های مربوطه گردید. حتی تلاش شده است از تا خارج از قوانین و مقررات و سهمیه ها، جذب نخبگان و جذب داوطلبان از طریق آزمون را داشته باشیم. این اقدامات حالت مُسکِن را دارند و چاره واقعی مسأله به حساب نمی آید. بدین معنا که آیا مدیران ارشد در سازمان چند سال دیگر در این پست حضور دارند؟ حداکثر سه سال دیگر خیل عظیمی از نفرات واقعاً متخصص سازمان بنادر و دریانوردی لاجرم بازنشسته خواهند شد. آیا ما برای جایگزینی و جانشین پروری آنها چاره ای اندیشیدیم؟ دست سازمان بسته است. در گذشته سازمان اختیار داشته است تا از طریق آزمون نفرات را جذی و در دانشگاه های مختلفی مانند علوم دریانوردی چابهار یا دانشگاه جهانی دریانوردی مالمو بورس می کرده است که براساس آن اقدامات، الان یک سازمان منظم و برنامه ریزی شده را شاهد هستیم. با توجه به فرآیندهای منظم و تسهیل شده سازمان، امورات به قدری منظم و با برنامه  و کم چالش پیش می رود که برخی متوجه انجام امور متعدد سازمان نمی شوند و گاهاً پرسیده می شود که آیا سازمان کاری را هم انجام می دهد؟
حال فرض کنید این سازمان نیروهای متخصص خود را که ارزشمندترین دارایی یک سازمان محسوب می شوند را از دست بدهد. ضرورت دارد که جایگزینی نیروهای متخصص از طریق برنامه ریزی و فرهنگ سازی انجام بگیرد و نیروهای نخبه و کارآمد برای سازمان و شرکت های کشتیرانی با معیارهای و استانداردهای جهانی در پرداخت حقوق و مزایا جذب شوند. آموزش و پرورش و دانشگاهها باید در زمینه فرهنگ سازی و جذب نیروی متخصص دریایی نقش پراهمیتی دارند.

اقتصاد سرآمد: پس شما به امر فرهنگ سازی دریا اعتقاد راسخی دارید، سازمان بنادر و دریانوردی در این خصوص چه برنامه هایی دارد؟
مجیدعلی نازی: اقداماتی متعددی را سازمان در دستور کار خود دارد. در سال گذشته دو همایش برای جذب نخبگان کشور برگزار کردیم. خیلی جالب است که سازمان نسبت به وزارتخانه ها سازمان کوچکی محسوب می شود؛ چرا که خود سازمانی در دل یک وزارتخانه است، ولی بیشترین آمار در سال گذشته، بیشترین جذب نخبگان را این سازمان داشته است. به اذعان نخبگان این سازمان به لحاظ نظم، سازمان، دیسیپلین و ... قابل توجه بوده است که آن ها در قیاس نسبت به سایر سازمان ها، این سازمان را برای همکاری انتخاب کردند.

دریا علی رغم وسعت خود، مهجور و
 ناشناخته مانده است
ما تا جایی که بتوانیم تلاش خود را خواهیم کرد؛ چراکه دریا علی رغم وسعت خود، مهجور و ناشناخته مانده است. به عبارتی، دریا تواضع و بخشندگی بالایی دارد و همه پتانسیل های خود را در حجابش حفظ کرده است و افرادی که در امورات دریایی کار می کنند خصلت دریا را چه بخواهند و چه نخواهند، پیدا خواهند کرد.باید تلاش کنیم دریا را بشناسانیم؛ دریا مانند افتادن یک سنگ از کوه، سر و صدا و غرش ایجاد نمی کند، آب یک حجابی دارد که خودش را در یک پوششی محفوظ نگه داشته است که ما باید آن را و قابلیت هایش را بشناسانیم.
اقتصاد سرآمد: براساس منویات رهبری انقلاب که اخیراً دوباره تأکید کردند که «هنوز توجه ویژه به دریا وجود ندارد»،  چه باید کرد که این دغدغه واقعاً ارزشمند که فرمانده بر روی آن این همه تأکید دارد، اما در زیرمجموعه آن چنان که باید و شاید به آن پرداخته نمی شود؟

علی نازی: واقعاً در این مورد می توانم تأسف بخورم.
اقتصاد سرآمد: اخیراً یک پویشی در حمایت از دریانوردان در انجمن صنفی دریانوردی به راه افتاده است دغدغه کارگران دریایی احقاق حقوق و مزایا و بیمه است در حالی که دبیر انجمن صنفی دریانوردی اذعان دارد که ارتباط خوبی با سازمان ها و نهادهای دریایی دارند، اما این مسأله همچنان پابرجاست.
علی نازی: مستحضرید که مباحث بیمه مربوط به تأمین اجتماعی است و کد کنوانسیون مربوطه هم برای سازمان تأمین احتماعی تعریف شده است و متولی این امر آن سازمان است و ما فقط به عنوان مطالبه گر و درخواست کننده موضوع از سوی دریانوردان این موضوع را پیگیری می کنیم.
در بحث حقوق و مزایا اخیراً پیگیری های انجام شده است تا بتوانیم همسنگ سازی هایی را در حوزه حقوق و مزایاهای کشتیرانی ها انجام دهیم و برخی از آن ها عملیاتی شده است؛ یعنی اینکه این دغدغه تازه ایجاد نشده است، از قبل برای ما بوده که پیگیری هایی را برای بهبود بخشیدن به فضای کسب و کار دریانوردی عملیاتی شده
 است.