اختلافات سرزمینی در منطقه خلیج فارس

دکتر همایون الهی- در ضمن قرارداد استخراج نفت شارجه با یک شرکت خارجی که قبل از این سال برای استخراج نفت در میدان نفتی مبارک منعقد شد، عیناً به ایران منتقل گردید. هرچند موافقت شد که منافع حاصل از این میدان نفتی به طور مساوی بین دو کشور تقسیم شود. ولی این توافق با ساحل ۱۲ میلی ابوموسی مشکلی با آب‌های ساحلی ام‌القوین ایجاد کرد که در آن امتیاز کشف و استخراج نفت واگذار شده بود. مسأله بالاخره با توافق غیررسمی مبنی بر واگذاری ۱۵درصد از درآمد حاصل از فعالیت کمپانی مربوط در منطقه تحت قرارداد حل شد. این بدان معنی بود که با تولید یکصد هزار بشکه نفت در روز میبایست قیمت فروش 15هزار بشکه نفت در روز به این شیخ نشین پرداخت شود. 
موضوع مرزهای دریایی ایران با عراق در واقع همان اختلافات قدیمی در اروندرود است. در سال ۱۳۶۹ (۱۹۹۰) قبل از حمله عراق به کویت دولت عراق به ایران اطلاع داد که خط تالوگ را در اروندرود که در قرارداد ۱۳۵۴ (۱۹۷۵) در الجزیره مورد توافق قرار گرفته بود، به عنوان خط مرز آبی دو کشور قبول دارد. 
خلیج فارس به علت عمق کم آن به صورت یک فلات قاره یکپارچه محسوب می‌شود. هشت کشور بر این دریا ساحل دارند که شانزده منطقه دریایی در میان آن‌ها می‌تواند به وجود آید.
از این تعداد هفت منطقه تعیین حدود شده اند که عبارتنداز:
۱- ایران - بحرین سال ۱۳۵۱ (۱۹۷۲) 
۲- ایران - عربستان سال ۱۳۴۷ (۱۹۶۸) 
3- ایران - قطر سال ۱۳۴۹ (۱۹۷۰) 
4- ایران - عمان سال ۱۳۵۴ (۱۹۷۵)
۵- قطر - امارات متحده عربی (ابوظبی) سال ۱۳۴۸ (۱۹۶۹)
6- بحرین - عربستان سال ۱۳۳۷ (۱۹۵۸)
7- ایران و امارات متحده عربی سال ۱۳۵۴ (۱۹۷۵) که بخشی از این مرز دریایی بین ایران و دوبی تعیین شد و به اجرا درآمد، اما هنوز رسمیت نیافته است.
جدا از این موارد حداقل ۱۰ مورد مرز دریایی دیگر در خلیج فارس باید تعیین شوند:
۱- مرز دریایی بحرین - قطر که به علت اختلافات دو کشور بر سر مالکیت مجمع الجزایر حوار نامشخص مانده است.
۲- مرز دریایی ایران - عراق که در حقیقت ادامه مرز دو کشور در اروندرود است. 
3- مرز دریایی ایران - کویت که طرفین در اوایل 1350(دهه ۱۹۷۰) در مورد حدود دریایی طرفین به توافق رسیدند، ولی با توجه به اختلاف عراق - کویت تعیین دقیق آن ممکن نیست. 
۴- مرز دریایی ایران - ابو ظبی
5- مرز دریایی عراق - کویت
6- مرز دریایی ایران - امارات متحده عربی که به دلیل پیچیدگی وضعیت مرزی جزیره ابوموسی و موافقتنامه ایران و شارجه، این مرزها هنوز تعیین و رسمیت نیافته‌اند. 
۷- مرز دریایی ایران - دوبی که در سال ۱۳۵۴ (۱۹۷۵) موجودیت یافت و به نزدیکی جزیره ابوموسی می‌رسد.
8- مرز دریایی عربستان -کویت که به علت اختلاف بر سرمالکیت جزایر فارو و ام‌المرادِم بلاتکلیف مانده است.
۹- مرز دریایی عمان - امارات متحده عربی که به علت اختلاف در مرزهای خشکی در بخش شمالي رأس الخيمه و عمان شمالی در شبه جزیره مستدام تعیین نشده است. 
۱۰- مرز دریایی قطر - عربستان که از یک سو در خلیج سلوا به دلیل اختلافات قطر و بحرین در مورد مالکیت جزایر حوار و مشخص نبودن نقطه اتصال مرز سوم، لاینحل مانده و از سوی دیگر، در خورالعدید به دلیل نامشخص بودن وضع دقیق مرزهای خشکی دو کشور پس از توافق تا مطمئن سال ۱۳۵۳ (۱۹۷۴) میان، آن‌ها همچنان نامعلوم مانده است.
2- اختلافات مرزی و سرزمینی کشورهای حوزه خلیج فارس 
الف - اختلافات ایران و عراق
اختلافات مرزی ایران و عراق به دوران سلطه امپراتوری عثمانی بر این کشور بر می‌گردد. عثمانی‌ها در سال ۸۵۱ (۱۳۷۲)، عراق را از ایران جدا نمودند، هر چند این کشور چندین بار بین دو کشور تغییر حاکمیت داد اما در سال ۱۰۷۱ (۱۶۳۸) به طور کامل به تصرف عثمانی درآمد و این تصرف تا سال ۱۳۰۹ (۱۹۲۰) ادامه داشت. پس از سلطه عثمانی بر عراق، حدود مرزی بین دو کشور ایران و عثمانی طی معاهدات متعدد از جمله معاهده ذهاب ۱۰۱۸ (۱۶۳۹)، کردان ۱۱۲۵ (۱۷۴۶) و ارز روم (ارض روم) ۱۲۰۲ (۱۸۲۳) تعیین گردید. در قرارداد ۱۲۲۶ (۱۸۴۷) ارز روم (که به قرارداد دوم ارز روم مشهور است) برای اولین بار از شط‌العرب (اروندرود) نام برده می‌شود هر چند از مالکیت آن و با تعیین حدود مرزهای دو طرف صحبتی به میان نمی‌آورد.
اختلافات سرزمینی در منطقه خلیج فارس
ارسال دیدگاه
اخبار روز
ضمیمه