بهره‌برداری سیاسی باکو از کریدور شمال-جنوب
​​​​​​​گروه ترانزیت- توحید ورستان - ابتکار کریدور بین‌المللی شمال-جنوب (INSTC) توسط روسیه، ایران و هند برای تقویت تجارت و ارتباطات ترانزیتی بین کشورهای مسیر، نه تنها می‌تواند به روسیه و ایران در مقابله با تحریم‌های غرب کمک کند، بلکه ممکن است جایگزینی برای کانال سوئز و دریای مدیترانه ارائه دهد. اعمال تحریم‌های اقتصادی به ابزار مطلوب کشورهای توسعه‌یافته غربی، به‌ویژه آمریکا، برای تنبیه یک کشور تبدیل شده است. یکی از جنبه‌های رژیم تحریم‌ها، کنترل مسیرهای تجاری از طریق نظارت بر آبراه‌ها یا جاده‌هایی است که محموله‌های سراسر جهان از آن عبور می‌کنند. در سال‌های اخیر، بزرگراه‌های زمینی -مانند طرح کمربند و جاده چین - به عنوان راهکاری برای اتصالات در راستای اهداف اقتصادی و امنیتی از اهمیت بالا برخوردار شده‌اند.

اهمیت بخش غربی کریدور شمال-جنوب
براساس گزارش «اوراسیا تایمز» ایده ساخت کریدور حمل و نقل بین المللی شمال-جنوب (INSTC)  به دلیل اعمال تحریم‌های غرب علیه روسیه مطرح شد. مسکو شروع به کاوش در یافتن بازارهای جایگزین برای محصولات خود کرد که نیازی به حمل و نقل از طریق اتصالات آسیب پذیر یا ممنوع ندارند. در این میان، طرح INSTC شامل یک کریدور ۷۲۰۰ کیلومتری است که از سن پترزبورگ روسیه تا بنادر جنوب ایران و از آنجا به بمبئی در هند متصل می‌شود. در واقع، ایده‌ای برای یک مسیر کشتیرانی که باید اروپا را دور بزند. همچنین طول مسیر فعلی از طریق دریای مدیترانه و کانال سوئز به روسیه را تقریباً به نصف کاهش خواهد داد. این کریدور روسیه را از سه مسیر به ایران متصل می‌کند؛ مسیر اصلی،  بخش غرب خزر، از طریق راه آهن و جاده کشور آذربایجان می‌گذرد. مسیر مرکزی با کشتی از دریای خزر عبور و مسیر شرقی از ساحل شرقی دریای خزر کشورهای آسیای مرکزی و روسیه را به ایران متصل می‌کند. در میان این مسیرها، پیشرفت قابل توجهی در ساخت مسیر غربی حاصل شده است. بطوریکه وزارت توسعه دیجیتال و حمل و نقل آذربایجان اعلام است که حمل و نقل ریلی در سال گذشته تقریباً ۳۰ درصد رشد داشته، همچنین حمل و نقل جاده‌ای با ۳۵ درصد افزایش به ۱.۳ میلیون تن رسیده است. آذربایجان انتظار دارد که مجموع حمل و نقل بار به ۳۰ میلیون تن در سال برسد. به همین منظور، در نظر دارد مسیر راه آهن و جاده‌‌ای را برای عبور از رودخانه ارس که در امتداد مرز خود با ایران قرار دارد، تکمیل کند. در این راستا، یک جاده چهار بانده که پایتخت آذربایجان را به مرز روسیه متصل می‌کند، در اکتبر سال گذشته افتتاح شد.

تاثیر تنش‌های دریای سرخ
بسیاری از کارشناسان اعمال تحریم‌ها علیه روسیه را یک موهبت نامیده‌اند. زیرا، تحریم‌های روسیه اهمیت مسیر تجاری مدیترانه را به شبکه آذربایجان منتقل کرده است. روسیه به دنبال بازارهای صادراتی آسیا و خاورمیانه برای محصولات خود بوده و همزمان ایران نیز تحت تحریم‌های غرب قرار دارد. از همین روی، تمایل ایران به اتصال کریدور شمال-جنوب نیز افزایش یافته است. این طرح، پس از وقایع اخیر در دریای سرخ و همچنین درگیری‌های اسرائیل و حماس در خاورمیانه تقویت شد. حملات انصارالله یمن به کشتی‌های تجاری مرتبط با رژیم صهیونیستی از طریق دریای سرخ، ناامنی در مسیر اتصالی کانال سوئز به دریای مدیترانه را آشکار کرد.  بریتانیا و آمریکا مجبور شدند کشتی‌های نیروی دریایی خود را به منطقه منتقل و امنیت کشتی های تجاری را تامین کنند. الکسی اورچوک معاون نخست وزیر روسیه در ژانویه سال جاری در مورد اهمیت کریدور شمال-جنوب به رسانه‌های روسی گفت: «با توجه به آنچه در منطقه دریای سرخ مشاهده می‌شود، کریدور شمال-جنوب اهمیت جهانی پیدا خواهد کرد.» همچنین، وزیر امور خارجه هند، اس جایشانکار، خاطرنشان کرد که پیشرفت این کریدور به نفع اقتصاد جهانی است.

بهره‌برداری سیاسی باکو از کریدور
 شمال-جنوب
توسعه کریدور شمال -جنوب اهمیت تجاری پیوند دریای سرخ - مدیترانه را به کریدور جدید منطقه قفقاز جنوبی تغییر خواهد داد. این کریدور آذربایجان و روسیه را بیش از هر زمان دیگری به هم نزدیک کرده و این امر موضع دولت آذربایجان را در تنش‌های قریب الوقوع خود با ارمنستان که از حمایت غرب برخوردار بوده، تقویت کرده است. این تأثیر را نباید تنها در قالب نظامی تفسیر کرد. اهمیت تجاری آن نیز در بالاترین سطح باید ارزیابی شود زیرا زندگی میلیون‌ها نفر را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بدون تردید تاثیر کریدور شمال-جنوب بر ارمنستان از یک جهت نامطلوب بوده است. ارمنستان و آذربایجان برای مدت طولانی بر سر منطقه خودمختار قره باغ کوهستانی با هم اختلاف دارند. ارمنستان به دلیل بی‌علاقگی مسکو و حمایت آذربایجان توسط دولت اردوغان مجبور به عقب نشینی از قره باغ شد. کریدور شمال-جنوب به طور بالقوه می‌تواند زندگی میلیون‌ها نفر در منطقه را با گشودن راه‌های جدید فعالیت اقتصادی، تسهیل در جابجایی و رهایی از تأثیر نامطلوب تحریم‌های اقتصادی متحول کند. در این میان، آذربایجان نقطه مهمی در بخش جاده‌ای است که اروپا را از طریق دریای خزر به چین متصل می‌کند. این کشور همچنین تامین کننده نفت و گاز طبیعی اروپا از طریق خطوط لوله است. پیش از این، آذربایجان به دلیل مختلف با ایران رابطه خوبی نداشت اما اکنون یخ روابط تا حدودی آب شده است.

اهمیت طرح «چهارراه صلح» ارمنستان
ارمنستان که از تغییرات ژئوپلیتیک گسترده ناشی از پروژه کریدور شمال-جنوب نگران شده، پیشنهادی را ارائه کرده است. نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان در اکتبر سال گذشته طرح پیشنهادی «چهارراه صلح» را ارائه کرد که در آن شبکه راه آهن و جاده‌ای کریدورهای شمال به جنوب و شرق به غرب از طریق ارمنستان بهم متصل می‌شوند. اهمیت طرح «چهارراه صلح» در این است که ظرفیت جدیدی در جهت تقویت راه ارتباطی از طریق خاک جمهوری اسلامی ایران و به ویژه با بندر چابهار به عنوان یک هاب مهم با شریک مهم دیگر یعنی جمهوری هند فراهم می‌کند. در واقع «چهارراه صلح» نه تنها کشورهای منطقه، بلکه شرق را به غرب، شمال را به جنوب، خلیج فارس را به دریای سیاه، مدیترانه را به دریای خزر متصل خواهدکرد. جایشانکار وزیر امور خارجه هند در اکتبر ۲۰۲۱ اولین سفر خود را به ایروان، پایتخت ارمنستان انجام داد. کارشناسان سیاسی بر این باورند که گسترش اخیر در روابط هند و ارمنستان نیاز ضروری در میان بازی ژئوپلیتیک منطقه قفقاز جنوبی است. ارمنستان به دنبال آن است که از طریق هند وضعیت ژئوپلیتیک شکننده در قفقاز جنوبی را متعادل کند.