تغییر ریل مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در دولت سیزدهم
​​​​​​​گروه اقتصاددریا – امیدعباسی- مناطق آزاد تجاری صنعتی پیش از شروع به کار دولت سیزدهم از یک طرف با انبوه چالش‌ها و مشکلات و بحران تامین نقدینگی و منابع مالی برای پرداخت هزینه های جاری و مصارف عمرانی مواجه بودند و از طرف دیگر روند تاسیس، ایجاد و راه‌اندازی مناطق آزاد جدید که با تصمیم نهایی مجمع تشخیص مصلحت نظام مصوب شده بود، کُند و مبهم باقی مانده بود.
به گزارش اقتصادسرآمد، وزارت اقتصاد اعلام کرد: طرح‌های سرمایه گذاری عقد قرارداد شده در مناطق آزاد در سال گذشته از ۱۱۲ همت با رشد سه برابری به ۳۶۳ همت رسیده و طرح های سرمایه گذاری که احداث آن آغاز شده با افزایش بیش از ۷.۵ برابری از ۲۱ همت به ۱۵۷ همت رسیده است.
علاوه بر این نارضایتی فعالان اقتصادی و مردم ساکن و بومیان به جهت ایجاد پیچیدگی های فرآیندهای بروکراتیک و محدودیتهای اعمال شده برای تجارت محلی و حذف مزیت ها و معافیت‌های قانونی بر حجم مشکلات در آن زمان افزوده بود.

احیای دوباره مناطق آزاد در دولت سیزدهم
در چنین شرایطی که برخی از سازمان‌های مناطق در پرداخت هزینه‌های دستمزد کارکنان و مخارج جاری و خدمات شهری با چالش جدی مواجه بوده و پروژه‌های نیمه‌تمام متعدد زیربنایی و سرمایه‌گذاری در سطح مناطق با بحران تامین نقدینگی مواجه بودند با شروع به‌کار دولت سیزدهم با اتخاذ راهکارهای جدید تامین منابع مالی و استفاده حداکثری از ظرفیت‌های قانونی و حمایت‌های هیات محترم وزیران در جهت افزایش سهم سازمان‌های مناطق آزاد در بخش سهمیه درآمدی و همزمان با تسهیل تجارت در بستر سامانه‌های مربوطه و اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و مدیریت هزینه‌ها نه‌تنها که مشکلات تامین هزینه‌های جاری مناطق آزاد مرتفع شد؛ بلکه با منابع جدید حاصله پروژه‌های نیمه‌تمام زیربنایی و عمرانی در سطح مناطق احیا و به سرعت در مسیر اتمام کار قرار گرفت به گونه‌ای که در سال‌های دوم و سوم دولت شاهد رشد افتتاحیه‌ها و افزایش بهره‌برداری پروژه‌های متعدد و متنوع در سطح مناطق بودیم و با پیگیری‌های متعدد و رفع موانع و حضورهای میدانی مدیران ارشد در سطح مناطق، وضعیت تجارت محلی در این مناطق تسهیل و نابسامانی امور و نارضایتی‌های تجار و فعالان اقتصادی تقلیل یافت.

رشد ۷.۵ برابری طرح سرمایه‌گذاری آغاز شده
علاوه بر این رویکرد جدید برای جذب سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی با تدوین بسته‌های سرمایه‌گذاری و همزمان تسهیلگری در فرآیندهای مرتبط با تامین زمین و زیرساخت‌های سرمایه‌گذاری، صدور مجوزهای بی‌نام، پیگیری و دفاع از اعمال معافیت‌ها و مزیت‌های قانونی با مشارکت مردم و تشکل‌های بخش خصوصی افق جدیدی را در حوزه عملکردی مناطق گشود.
مضاف بر اینکه با پیگیری‌های دو راهبرد اساسی جهانی‌سازی و مردمی‌سازی اقتصاد مناطق با حضور فعال و موثر در رویدادهای بین‌المللی سرمایه‌گذاری اعم از داخلی و خارجی از کشور، نقش کارکرد جدید مناطق را برجسته کرد. این موضوع در کنار نحوه ارائه بسته‌های سرمایه‌گذاری به روش‌های مختلف و دسترسی آن برای عموم مردم و علاوه بر حذف هرگونه انحصار و شبهات احتمالی در واگذاری پروژه‌های سرمایه‌گذاری، استقبال سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی از بسته‌های سرمایه‌گذاری به همراه داشته است.
همزمان با سیل تقاضاهای متعدد سرمایه‌گذاری، در سال گذشته مستند به گزارش‌های ارسالی سازمان‌های مناطق شاهد رشد بیش از ۳ برابری طرح‌های سرمایه‌گذاری عقد قرارداد شده (از ۱۱۲ به ۳۶۳ همت) و افزایش بیش از ۷.۵ برابری طرح‌های سرمایه‌گذاری که احداث آن آغاز شده (از ۲۱ به ۱۵۷ همت) و رشد بیش از ۲.۵ برابری طرح‌های به بهره‌برداری رسیده (از ۳۳ به ۹۳ همت) و همچنین رشد بیش از ۳ برابری سرمایه‌گذاری تحقق یافته داخلی و خارجی (از ۴۳ به ۱۳۱ همت) بودیم و همزمان برای سال جاری نیز با همکاری مدیران عامل مناطق آزاد و ویژه اقتصادی مبالغ چند برابری سرمایه‌گذاری محقق شده، برنامه‌ریزی شده است.

تراز تجاری مثبت ۱۰۶ میلیون یورویی در سال ۱۴۰۲
در موضوع تراز تجاری مناطق آزاد و ویژه نیز شاهد ترازهای مثبت طی سه سال اخیر به گونه‌ای که تراز تجاری مناطق آزاد در سال ۱۴۰۲ مثبت و بالغ بر ۱۰۶ میلیون یورو بوده است. بر اساس اطلاعات دریافت شده از سازمان‌های مناطق آزاد، در سال گذشته مجموع صادرات از مناطق آزاد به خارج از کشور معادل ۱۱۳۶ میلیون یورو و در مقابل مجموع واردات برای کل مناطق آزاد ۱۰۳۰ میلیون یورو بوده است که حاکی از تراز تجاری بالغ بر ۱۰۶ میلیون یورویی این مناطق است.

هم نگاه درون‌زا، هم نگاه برون‌زا
در موضوع کار با همسایگان و روابط و اقتصاد بین‌الملل، ایده ایجاد مناطق آزاد مشترک با کشورهای همسایه و همچنین کشورهای هدف مطرح و به جد پیگیری گردید که در یادداشت تفاهمات صورت گرفته با کشورهای مختلف با تکیه بر مزیت‌های رقابتی مناطق، تشکیل مناطق آزاد مشترک به امضا رسیده و کار ایجاد و راه‌اندازی آنان در دست پیگیری است.

احیای ۷۰ واحد غیرفعال در مناطق
افزایش چشمگیر حجم تولیدات مناطق آزاد و ویژه طی سه سال گذشته به نحوی که تنها حجم تولیدات مناطق آزاد در سال ۱۴۰۲ بالغ بر ۲۶۰ همت بوده و همزمان احیاء و راه‌اندازی بالغ بر ۷۰ واحدهای راکد و غیرفعال در سطح این مناطق دستاورد دیگری از دولت سیزدهم بوده است و در تدوین بسته‌های سرمایه‌گذاری جدید مناطق سهم قابل توجه ای برای موضوع تولید در نظر گرفته شده که نشان از تغییر گرایش مناطق به سمت تولید بیشتر دارد.
تامین نیازها و کالاهای اساسی کشور از مسیر بنادر و گمرکات مناطق آزاد کشور و همزمان ارائه تسهیلات تجاری برای تامین مواد اولیه و قطعات واحدهای تولیدی کشور در دولت سیزدهم نیز با رشد قابل توجه ای همراه بوده است.