از نبود زیرساخت تجهیزات قفس و شناور پشتیبان تا چالش‌های تولید و بازار فروش آبزیان
​​​​​​​​​​​​​​گروه شیلات - شیده ناعمی - نوار ساحلی جنوب سیستان و بلوچستان و موقعیت جغرافیایی منطقه و نیز وجود دریای عمان و شرایط اقلیمی، ظرفیت‌های کم‌نظیری را به لحاظ آبزی‌پروری ایجاد کرده است که این ویژگی‌ها می‌تواند شیلات و توسعه آبزی‌پروری را محور توسعه منطقه به لحاظ ایجاد اشتغال، تولید غذا و توسعه اجتماعی و امنیتی در سطح منطقه‌ایی و حتی ملی قلمداد کرد. دریای عمان و شرایط اقلیمی، ظرفیت‌های کم‌نظیری را به لحاظ آبزی‌پروری ایجاد کرده است که می‌تواند محور توسعه منطقه به لحاظ ایجاد اشتغال و توسعه اجتماعی و امنیتی در سطح منطقه‌ایی و حتی ملی قلمداد کرد. توسعه آبزی‌پروری با نگاه صیانت از محیط‌زیست و به‌نوعی کمک‌کننده به گردشگری نیز می‌تواند محسوب شود و در مقایسه با سایر صنایع با کمترین سرمایه‌گذاری و کمترین مخاطره برای محیط‌ زیست، می‌تواند اهداف اقتصادی و اشتغال و توسعه فرهنگی و اجتماعی منطقه و بعضاً کشور را تأمین کند. در یک‌ کلام می‌توان گفت چابهار بهشت آبزی‌پروری ایران است و بالفعل شدن ظرفیت‌های شیلاتی بخصوص در حوزه تولید انواع آبزیان از جمله میگو، ماهی، صدف، لابستر، خیار دریایی و... همان گنج پنهان سواحل مکران است که مقام معظم رهبری به آن تأکید دارد.
به گزارش روزنامه دریایی اقتصادسرآمد، جوادغلامی معاون آبزی‌پروری اداره کل شیلات سیستان و بلوچستان در گفت وگو با ایسنا، با اشاره به نوار توانمندی و پتانسیل‌های شیلاتی در بخش آبزی‌پروری استان بیان کرد: سیستان و بلوچستان دارای بالاترین ظرفیت کشور در تولید ماهیان دریایی در قفس با توجه‌به راهیابی به آب‌های آزاد اقیانوسی است، همچنین نیروی کار بومی ماهر و آشنا با فنون آبزی‌پروری، کیفیت و دمای آب مناسب و عاری از هر گونه آلودگی صنعتی در سواحل آبی استان (آب اقیانوسی)، عمق مناسب آب در حداقل فاصله از ساحل برای پرورش آبزیان در دریا (قفس)، شناسایی اراضی پشتیبان ساحلی برای پرورش ماهی در دریا در نوار ساحلی استان، وجود سایت پرورش میگوی ۴ هزارهکتاری گواتر، شناسایی ۴۲ هزار هکتار اراضی ساحلی جدید مستعد برای آبزی‌پروری (سایت های بریس، پزم، دشت تنگ و...) و قابلیت دو بار پرورش میگو در سال باعث شده تا سیستان و بلوچستان پتانسیل‌های خوب شیلاتی در بخش آبزی‌پروری داشته باشد.
وی با بیان اهمیت توسعه محورهای فعالیت آبزی‌پروری در استان افزود: احیاء و توسعه آبزی‌پروری میگو در مجتمع پرورش میگو شهید صنعتی گواتر، احیاء مراکز تکثیر میگو استان، راه‌اندازی پروژه پرورش میگو مجتمع رودیک، واگذاری اراضی شناسایی شده به‌منظور پرورش میگو، فعالیت تکثیر و پرورش ماهی در قفس در دریا، حمایت از طرح‌های تکثیر و پرورش سایر آبزیان بومی منطقه (لابستر، آرتمیا، خیار دریایی، جلبک، آبزیان زینتی، صدف و...) از جمله اقدامات انجام شده در خصوص توسعه این صنعت در استان شده است.
این مسئول با بیان وضعیت تکثیر و پرورش میگوی استان و سایر اقدامات شاخص حوزه آبزی‌پروری طی سال زراعی ۱۴۰۳ بیان کرد: از ۷ مرکز تکثیر احداث شده در استان ۳ مرکز تکثیر میگو تخریب و ۴ مرکز تکثیر با زیرساخت‌های لازم وجود دارد که تعداد ۳ مرکز (شرکت آبزی پرور چابهار - اژدرماهی مَکُران - میگو کشت چابهار واقع در شهرستان کنارک) اقدام به تولید کردند و در مجموع بیش از ۱۹۶ میلیون قطعه بچه‌میگو در استان تولید شده است که نسبت به سال زراعی ۱۴۰۲ حدود ۱۰ درصد رشد داشته است و علاوه بر تأمین نیاز داخل استان، حدود ۸۳ میلیون قطعه نیز به استان‌های گلستان و هرمزگان ارسال شده است که میزان آن در مقایسه با سال زراعی ۱۴۰۲ رشد حدود ۴۳ درصدی داشته است.
وی گفت: در سال زراعی جاری علی‌رغم مشکلات فراوان از جمله ۲ مرتبه سیلابی که در اواخر سال گذشته و اول امسال رخداد و موجب تخریب زیرساخت‌های مراکز تکثیر و مجتمع‌های تولید میگوی استان شد و از طرفی کاهش شوری آب‌های ساحلی و تاخیر یک‌ماهه در زمان ذخیره‌سازی را به دنبال داشت، در ۲ مجتمع پرورش میگوی شهید صنعتی گواتر و کشت و صنعت مکران در منطقه گوردیم ذخیره‌سازی انجام شده که مجتمع پرورش میگوی شهید صنعتی گواتر در تعداد ۶۲ مزرعه با سطح زیر کشت حدود ۹۶۰ هکتار، تعداد ۱۲۸ میلیون قطعه پست لارو ذخیره‌سازی صورت پذیرفته است.
غلامی عنوان کرد: همچنین پیش‌بینی می‌شود در کراپ دوم مجتمع کشت و صنعت مَکُران با سطح زیر کشت حدود ۶۵ هکتار(تعداد ۴ مزرعه) حدود ۲۰۰ تن میگو برداشت و در پایان برآورد می‌شود در سال جاری از مجموع هزار و ۱۶۵ هکتار سطح زیر کشت پیش‌بینی‌شده مزارع پرورشی استان، حدود ۳ هزار تن میگو برداشت شود که سطح زیر کشت نسبت به سال زراعی ۱۴۰۲ حدود ۱۵ درصد و میزان تولید حدود ۳۰ درصد رشد خواهد داشت.
وی تصریح کرد: لازم به ذکر است فصل پرورش میگو در استان از فروردین‌ماه آغاز و بازه زمانی برداشت از سطح مزارع پرورش میگوی سایت گواتر از اوایل مردادماه تا اواسط شهریورماه است که محصول تولیدی از اوایل مردادماه تا اواخر اسفندماه روانه بازار مصرف می‌گردد.
معاون آبزی‌پروری اداره کل شیلات استان سیستان و بلوچستان با بیان چالش‌ها، تهدیدها و مشکلات حوزه آبزی‌پروری استان که توسط امور اراضی انجام شده، عنوان کرد: بالابودن امور معوقه (باتوجه‌به اینکه بخشی از مزارع به دلیل مشکلات مالی، عدم دارابودن برق لازم و... قادر به فعالیت و تولید نبوده‌اند)، بالا بودن قیمت اراضی برای بهره‌برداران جهت صدور اسناد مالکیت باتوجه‌به محدودیت‌های منطقه و نبود امکانات لازم و دوری از چابهار و در مجاورت با مرز کشور پاکستان، از تهدیدها و موانعی است که در حوزه آبزی‌پروری در استان وجود دارد.
 وی ادامه داد: از دیگر چالش‌های حوزه آبزی‌پروری اختلاف مابین امور اراضی، اداره ثبت و منابع طبیعی در خصوص نحوه محاسبه اراضی اختصاص‌یافته به بهره‌برداران جهت صدور اسناد مالکیت و اخیراً هم عدم صدور سند برای مزارع پرورشی گواتر به دلیل اعلام اخیر امور آب مبنی برقرار داشتن این اراضی در حریم بستر رودخانه است.
این مسئول گفت: عدم فریز اراضی یا مناطق شناسایی شده جدید مستعد آبزی‌پروری بنام شیلات جهت معرفی و واگذاری به سرمایه‌گذاران بخصوص در خصوص اراضی پشتیبان پرورش ماهی در دریا که علی‌رغم وجود متقاضی فعالیت، تا زمین پشتیبان مشخص نباشد امکان صدور پروانه بهره‌برداری و فعالیت متقاضیان وجود ندارد از دیگر مشکلات این حوزه است.
وی از لزوم اختصاص ۲۵درصد سطح اراضی واگذار شده به‌عنوان فضای سبز در طرح‌های شیلاتی باتوجه‌به اینکه کاربری‌های شیلاتی عمدتاً در اراضی غیر قابل‌کشت بوده و از سویی دیگر طرح‌های آبزی‌پروری نیز دوستدار محیط‌زیست است، خبر داد.
غلامی ادامه داد: طولانی‌بودن فرایند استعلام‌ها و واگذاری اراضی مورد تقاضا به متقاضیان صندوق بیمه محصولات کشاورزی، تعارضات در دستورالعمل‌های بیمه و دامپزشکی در نحوه محاسبه و پرداخت خسارت به خسارت‌دیدگان، عدم پوشش بیمه‌ای مراکز تکثیر میگو، پرورش ماهی در قفس و... بالابودن تعرفه‌های صدور، تمدید مجوز و بازدیدهای کارشناسی طولانی‌بودن فرایند صدور مجوز، لزوم اصلاح دستورالعمل‌های صادره نظام دامپزشکی در نحوه صدور و تمدید مجوزهای مربوطه، بانک‌های عامل فرایند سخت و طولانی دریافت تسهیلات که باعث سردرگمی و دلسردی متقاضیان معرفی شده می‌شود، از چالش‌های این حوزه است.
وی با بیان اینکه عدم وجود منابع و تسهیلات ارزان‌قیمت برای متقاضیان جدید وجود دارد، گفت: انباشت بدهی‌های بانکی و عدم وجود نقدینگی در نزد بهره‌برداری فعال مجتمع‌های میگو (شهید صنعتی گواتر) به دلیل مشکلات مالی ناشی کاهش قیمت جهانی میگو، وقوع طوفان‌های مخرب (گونو، فت و...) و خسارت به زیرساخت‌های سایت و مزارع، بروز و شیوع بیماری لکه سفید، نوسانات نرخ ارزی و افزایش هزینه‌های تولید باعث غیرفعال‌شدن بخش زیادی از مزارع سایت شده است.
این مسئول گفت: عدم وجود اعتبار لازم برای مطالعه تکمیلی و جامع اراضی شناسایی شده جدید مستعد آبزی‌پروری، عدم وجود منابع و تسهیلات ارزان‌قیمت برای متقاضیان جدید، نبود مراکز و کارخانه‌های تأمین نهاده‌های تولید در استان تعارضات اراضی شناسایی شده با طرح‌های سایر ارگان‌های دولتی و امنیتی، ازجمله تعارضات موجود در دشت بریس که اراضی واگذار شده به سازمان فضایی با اراضی مستعد آبزی‌پروری در این دشت در تعارض است از نبود مراکز و کارخانه‌های تأمین نهاده‌های تولید از جمله خوراک آبزیان در استان از دیگر دغدغه‌های حوزه آبزی‌پروری است.
وی ادامه داد: نبود زیرساخت مناسب برای ساخت تجهیزات سازه قفس و شناور پشتیبان، عدم آگاهی کافی (فنی) نزد سرمایه‌گذاران در اجرای طرح‌های پرورش ماهیان دریایی در قفس (به دلیل عدم اجرای پروژه پایلوت) با توجه‌ به شرایط منطقه (دریای عمان) از مشکلات و چالش‌های پیش روی تولید و بازار فروش آبزیان که بعضاً باعث تردید سرمایه‌گذاران و متقاضیان برای سرمایه‌گذاری و اجرای طرح شده است.