گروه اقتصاد بین الملل- امید اسماعیلی - پروژه راه توسعه که نقطه شروع آن بندر بزرگ فاو است، از این بندر آغاز شده و از طریق دیوانیه، نجف، کربلا، بغداد و موصل تا مرز ترکیه امتداد خواهد داشت. پروژه جاده توسعه که شامل 1200 کیلومتر جاده دو طرفه و راه آهن خواهد بود، برای دسترسی به اروپا از مرز ترکیه از طریق بندر مرسین یا استانبول در نظر گرفته شده است. راه توسعه یکی از پل های تجاری جدید آسیا و اروپا خواهد بود.
به گزارش اقتصاد سرآمد بندر بزرگ فاو که توسط شرکت دوو کره جنوبی با قراردادی به ارزش تقریبی 5 میلیارد دلار ساخته می‌شود، در جایی که رودهای فرات و دجله قبل از جاری شدن به دریا به هم می‌رسند، قرار دارد. کار ساخت بندر بزرگ فاو که انتظار می‌رود پس از تکمیل، بزرگترین بندر خاورمیانه باشد، به سرعت ادامه دارد. این بندر یکی از پروژه های مهمی است که دولت عراق در سال‌های اخیر انرژی زیادی برای آن صرف کرده است و در فضایی به مساحت 54 کیلومتر مربع ساخته می‌شود و ظرفیت 90 اسکله را دارد. موج‌شکن ساخته شده برای بندر به طول تقریبی 14 هزار و 523 کیلومتر عنوان طولانی ترین موج شکن جهان رکورد جهانی گینس را دریافت کرد.
از آنجایی که بندر فاو به آب‌های آزاد راه دارد، می‌تواند میزبان کشتی‌های کانتینری بزرگ باشد. این بندر که در اطراف آن 2 منطقه صنعتی، مناطق مسافرتی و گردشگری ساخته می‌شود، قرار است در 5 مرحله تکمیل شود. پیش بینی می‌شود فاز اول پروژه بندر تا پایان سال 2025 تکمیل و به بهره برداری برسد. شرکت‌های مختلفی از ترکیه‌ نیز در ساخت بندر بزرگ فاو مشارکت دارند.
خردادماه گذشته بود که یک پروژه ۱۷ میلیارد دلاری برای اتصال بندر فاو در منطقه نفت‌خیز جنوب به ترکیه از طریق راه‌آهن و جاده افتتاح شد. فرهان الفرتوسی، مدیرکل شرکت بنادر عراق درباره این پروژه گفت: هدف از ساخت این جاده تنها حمل‌ونقل کالاها و مسافر نیست. این جاده دروازه‌ای رو به توسعه مناطق وسیعی از عراق باز می‌کند. دورنمای دولت عراق قطارهایی است که کالاها و مسافران را با سرعت 300 کیلومتر در ساعت جابه‌جا کرده و قطب‌های صنعتی داخلی را به یکدیگر متصل می‌کند و شامل خط لوله‌های نفت و گاز هم می‌شود.خدمات ریلی عراق در حال حاضر چند خط معدود دارد که شامل واگن‌هایی برای حمل نفت و یک قطار مسافربری می‌شود که در 10 تا 12 ساعت و طی 500 کیلومتر، بغداد را به بصره متصل می‌کند.  فرتوسی گفت نیمی از پروژه بندر فاو طی یک دهه گذشته تکمیل شده‌است.

عراق به دنبال جابجایی مسافر تا اروپا
حمل‌ونقل مسافر بین عراق و اروپا به طرح‌های بزرگی در آستانه قرن بیستم برمی‌گردد که قرار بود بغداد را به برلین متصل کند. فرتوسی ضمن اشاره به طرح‌هایی برای انتقال گردشگران و زائران به مکان‌های مقدس شیعه در عراق و مکه در عربستان گفت این خط‌آهن دوباره فعال شده و به کشورهای دیگر هم متصل می‌شود.  وعده‌های متعدد برای توسعه‌ عراق پیشینه طولانی دارند، اما زیرساخت‌های این کشور با وجود تلاش نخست‌وزیر عراق برای بازسازی جاده‌ها و پل‌ها بسیار فرسوده هستند. اما مقامات عراق می‌گویند این‌ جاده جدید بر یک مبنای جدید ساخته می‌شود: یک دوره ثبات نسبی از اواخر سال گذشته میلادی که امیدوارند حفظ شود.

تاثیر توسعه بندر فاو و اتصال آن به ترکیه
توسعه بندر فاو و اتصال آن به ترکیه و اروپا، اثر جدی بر حوزه ترانزیتی ایران خواهد داشت. رضا رستمی، رئیس کمیسیون حمل‌ونقل، ترانزیت و لجستیک اتاق بازرگانی ایران، در همین زمینه گفت: به‌زودی تاثیر منفی این پروژه بر حوزه ترانزیت ایران مشاهده خواهد شد. اتصال بندر فاو عراق به ترکیه، پروژه‌ای است که از چند سال پیش شروع شده است. این پروژه میلیارد دلاری قصد دارد یکی از بندرهای بزرگ عراق در سواحل جنوبی را به ترکیه از طریق شبکه راه‌آهن و جاده متصل کند. با تحقق این پروژه، روند ترانزیت کالا به اروپا دیگر از مسیر عراق خواهد گذشت.
با این پروژه، بندر فاو در جنوب عراق که در منطقه‌ای غنی از منابع نفتی است، به ترکیه و از آنجا به اروپا متصل خواهد شد. بدین ترتیب، این پروژه می‌تواند عراق را به یک هاب حمل‌ونقل تبدیل کند. تبدیل عراق به هاب حمل‌ونقل می‌تواند جایگزین کانال سوئز شود. چراکه هر مسیر جدیدی که ایجاد می‌شود، عمدتاً رقبای خود را کنار می‌زند. همچنین این طرح می‌تواند به کاهش استفاده ترکیه از مسیر ایران برای حمل کالا به خلیج فارس منجر شود. ترکیه در این پروژه اهداف اقتصادی و سیاسی مختلفی را دنبال می‌کند. حمل سریع‌تر کالا، توسعه خطوط انتقال نفت و گاز، جابه‌جایی مسافر با قطارهای سریع‌السیر، شراکت با هم‌پیمانان جدید و افزایش همکاری با اروپا از اهداف ترکیه برای به سرانجام رسیدن این طرح است. نکته جالب توجه در این زمینه، کاهش نقش ترانزیتی ایران در منطقه است. با توسعه این طرح و ایجاد یک کانال سوئز جدید، نقش ایران به عنوان مسیری برای ترانزیت کالا به خطر خواهد افتاد.

تردید جدی برای ترانزیت ایران با توسعه فاو
در مورد چگونگی اثرگذاری این کریدور بر ایران، رضا رستمی، رئیس کمیسیون حمل‌ونقل، ترانزیت و لجستیک اتاق بازرگانی ایران، در گفتگویی با تجارت‌نیوز توضیح داد: توسعه بندر فاو و بهره‌برداری کامل از آن، تردید بسیار جدی برای ترانزیت ایران است. توسعه این طرح می‌تواند خط اتصال زمینی ایران به ترکیه را تحت‌الشعاع قرار دهد و همین مسیر را به صورت دریایی و از سمت عراق رونق بدهد. به گفته او، عراق به توسعه بندرهای خود توجه ویژه‌ای دارد. همچنین آنها در تلاش هستند تا ارتباط خود را با اروپا گسترش دهند. اما متاسفانه ایران از این موضوع غافل است و پیگیری این پروژه قطعاً تاثیر کاهشی بر نقش ترانزیتی ایران خواهد گذاشت. رستمی افزود: اگر این خط راه بیفتد، عراق مستقیم با اروپا ارتباط برقرار خواهد کرد و مراودات تجاری خود را توسعه خواهد داد. عراق تحریم نیست و می‌تواند راه‌های تجاری خود را به‌راحتی به اروپا متصل کند و از آن طریق صادرات و واردات انجام دهد. اما تحریم بودن ایران در همین زمینه تاثیر منفی داشته است.

تاثیر منفی همکاری ترکیه با عراق برای ایران
رستمی درباره نقش این کریدور در روابط ایران و ترکیه تشریح کرد: در حال حاضر در مرز ترکیه، حمل‌ونقل و ترانزیت از طریق کامیون‌ها انجام می‌شود و ارتباط خوبی شکل گرفته است؛ اما قطعاً برای اتصال به اروپا، ترکیه می‌تواند فصل مشترکی با عراق ایجاد کند و از آن طریق راه جدیدی برای خود باز کند. این موضوع قطعاً تاثیر منفی بر ارتباط ترانزیتی ایران و ترکیه خواهد داشت. او خاطرنشان کرد: در موضوعات ترانزیتی و حمل‌ونقل وقتی فصل جدیدی باز می‌شود، خودبه‌خود بر مسیرهای پیشین تاثیر منفی خواهد گذاشت. این پروژه، به‌سرعت در حال پیشروی است و به‌زودی بهره‌برداری خواهد شد. رئیس کمیسیون حمل‌ونقل اتاق بازرگانی ایران در نهایت گفت: عراق بسیار پیگیر است که توسعه دریایی خود را رونق ببخشد. در این مورد تاکنون هشدارهای زیادی داده شده و ایران می‌توانست با توجه به ظرفیت‌های خود، عکس‌العمل‌های بهتری نشان دهد و از ظرفیت‌های خود استفاده کند. متاسفانه ایران از ظرفیت‌های خود استفاده نکرد و به‌زودی تاثیرگذاری منفی این پروژه بر ایران، مشاهده خواهد شد.