کمک توافق راهبردی روسیه برای عبور از ناترازی گازی
​​​​​​​گروه انرژی -  فرزانه قادری - رئیس جمهور روسیه در راستای تلاش مسکو برای متنوع کردن جریان صادرات گاز خود، روز جمعه اعلام کرد: روسیه ممکن است حداکثر ۵۵ میلیارد متر مکعب گاز در سال به ایران عرضه کند. از زمان آغاز جنگ در اوکراین در سال ۲۰۲۲، روسیه نفوذ خود در بازار گاز اروپا را که زمانی، یک منبع درآمد کلیدی برای شرکت دولتی گازپروم بود، از دست داده است.
به گزارش روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد؛ پوتین در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با مسعود پزشکیان، رئیس جمهوری ایران، اعلام کرد عرضه گاز روسیه به ایران، می‌تواند به ۵۵ میلیارد متر مکعب در سال برسد اما ابتدا باید در حجم اندک حداکثر دو میلیارد متر مکعب، آغاز شود. این موضوع یکی از خروجی‌های جلسه میان پوتین، رئیس جمهور روسیه و پزشکیان، رئیس جمهوری اسلامی ایران است که در سر خط اخبار رسانه‌ها قرار گرفته است. این موضوع همسو با خبرهایی است که پیش از این در ارتباط با همکاری گازی میان ایران و روسیه منتشر شده بود. پیش از این رسانه‌ها اعلام کرده بودند که با اجرای توافق گازی میان ایران و روسیه که در تیرماه سال جاری امضا شده، حرکت برای تبدیل ایران به هاب انرژی خاورمیانه با سرعت بیشتری در حال انجام است.
رئیس جمهور روسیه پس از امضای یک معاهده استراتژیک با ایران، گفت: اگر درباره حجم احتمالی عرضه صحبت می‌کنیم، بر این باوریم که عرضه باید با حجم اندک حداکثر دو میلیارد متر مکعب آغاز شود اما در کل، می‌تواند به ۵۵ میلیارد متر مکعب در سال برسد. شرکت گازپروم، در ژوئن سال میلادی گذشته، یک تفاهمنامه با شرکت ملی گاز ایران را برای عرضه گاز روسیه از طریق خط لوله به ایران، امضا کرد. مسیرهای احتمالی برای این خط لوله، فاش نشده اند. براساس گزارش رویترز، وزیر نفت ایران در آن زمان گفته بود ایران، روزانه ۳۰۰ میلیون متر مکعب گاز روسیه را دریافت خواهد کرد که به حدود ۱۱۰ میلیارد متر مکعب در سال بالغ می‌شود.

اهمیت توافق راهبردی با روسیه در حوزه انرژی
محسن صالحی‌راد، کارشناس اقتصاد انرژی و صنعت نفت در گفتگو با خبرنگار روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد گفت: موضوع توافقنامه گازی میان ایران و روسیه می تواند به عنوان یک اقدام راهبردی مورد نظر باشد که در نتیجه آن شاهد کاهش ناترازی گاز در کشور خواهیم بود.
این کارشناس انرژی ادامه داد: خوشبختانه شاهد هستیم که موضوع دیپلماسی فعال انرژی مورد توجه دولت چهاردهم قرار گرفته است و این موضوع می‌تواند گره‌های بسیاری را از بخش‌های مختلف صنعت ایران باز کند و عملاً دیگر شاهد کمبود خوراک گاز در داخل کشور نباشیم و می‌تواند حجم صادرات گاز را که طبق برنامه هفتم توسعه باید جهش یابد، محقق کند.
این صاحب‌نظر حوزه صنعت نفت و گاز اضافه کرد: رویکردی که ایران در حوزه انرژی باید اتخاذ کند در بندهای سیاست‌های کلی برنامه هفتم مورد اشاره قرار گرفته و باید با اجرایی شدن آن، مسیر تبدیل شدن ایران به هاب انرژی منطقه هرچه سریع‌تر اجرایی شود.
وی ادامه داد: با توجه به موقعیت جغرافیایی واستراتژیک ایران و هم با توجه به اینکه برخی از کشورهای همسایه مازاد انرژی دارند و برخی تقاضای انرژی دارند، امری شدنی است و هم به لحاظ سیاسی و اقتصادی منافع دارد. به طوری که وابستگی متقابل برای کشورهای همسایه ایجاد می‌کند و به لحاظ سیاسی قدرت ایران افزایش پیدا می‌کند و به لحاظ اقتصادی با خرید و فروش انرژی و در مراحل بعد سوآپ انرژی امکان اینکه ایران سود اقتصادی از این محل دریافت کند، وجود دارد.
این کارشناس انرژی خاطرنشان کرد: اگر به گزینه‌های ایران برای تبدیل شدن به هاب انرژی نگاه کنیم مهمترین آن مقوله گاز است که تجارت گاز و خرید آن از کشورهایی که مازاد دارند و فروش و صادرات آن به کشورهای متقاضی حائز اهمیت است. البته در کنار تجارت گاز، تجارت برق و فرآورده‌های نفتی از جمله گازوئیل و بنزین از شمال به جنوب برای تبدیل شدن به هاب انرژی حائز اهمیت است. صالحی‌راد در پایان گفت: برای اینکه مسأله هاب انرژی با محور تجارت گاز محقق شود، لازم داریم که گاز را از کشورهایی که مازاد دارند خریداری کنیم که مهمترین گزینه‌هایی که می‌توان از آنها گاز خریداری کرد، ترکمنستان و روسیه هستند. روسیه برای فروش گاز مازادی که دارد، مجبور است برای آن بازاریابی کند که یکی از مهم‌ترین بازارهای آن جنوب آسیا است که از مسیر ایران می‌گذرد، به همین دلیل روسیه به این سمت خواهد آمد. اگر بتوانیم توافقی راهبردی با روسیه داشته باشیم، ایران می‌تواند به بازیگری جدی منطقه در حوزه انرژی تبدیل شود.

نزدیکتر شدن ایران به هاب انرژی منطقه
تلاش ایران و روسیه برای تقویت همکاری‌های استراتژیک در حوزه انرژی، با هدف انتقال گاز روسیه به ایران و تبدیل تهران به هاب انرژی منطقه، فصل تازه‌ای از روابط اقتصادی دو کشور را رقم می‌زند؛ حرکتی که می‌تواند تحریم‌های غرب را دور زده و جایگاه ایران را در بازار جهانی انرژی ارتقا دهد. معاهده مشارکت جامع راهبردی میان ایران و روسیه که نخستین بار در سال ۱۳۷۹ امضا و در سال ۱۴۰۰ تمدید شد، زمینه‌ساز تحولات گسترده‌ای در همکاری‌های دوجانبه این دو کشور شده است. سفر پیش رو مقامات ایرانی به روسیه و تمرکز بر صادرات گاز روسیه به ایران نشان‌دهنده تلاش دو کشور برای تقویت روابط در حوزه‌های استراتژیک، به‌ویژه در بخش انرژی، حمل‌ونقل و تجارت است. یکی از محورهای اصلی این همکاری، تبدیل ایران به هاب منطقه‌ای انرژی از طریق انتقال گاز روسیه به ایران و بازصادرات آن است. این اقدام، نه‌تنها دسترسی ایران به منابع انرژی را متنوع می‌کند، بلکه جایگاه آن در بازار انرژی جهانی را نیز تقویت می‌کند.
روسیه، به‌عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان گاز جهان و ایران، به‌عنوان دومین دارنده ذخایر گاز طبیعی، با محدودیت‌های اعمال‌شده توسط تحریم‌های غرب مواجه هستند. این محدودیت‌ها باعث شده دو کشور به دنبال راهکارهای جدید برای همکاری و بهره‌گیری از ظرفیت‌های مشترک باشند. در همین راستا، طرح انتقال گاز روسیه به ایران از طریق خطوط لوله و همچنین امکان سوآپ گاز با سایر کشورهای منطقه به بحثی کلیدی تبدیل شده است. این همکاری می‌تواند مزایایی به همراه داشته باشد که می‌توان به تبدیل ایران به هاب انرژی منطقه، تقویت زیرساخت‌های انرژی و همکاری در مقابله با تحریم اشاره کرد. به عبارت دیگر انتقال گاز روسیه به ایران و سپس صادرات آن به کشورهای همسایه یا مناطق دیگر، موقعیت ژئوپلیتیک ایران را تقویت می‌کند.همچنین احداث خطوط لوله جدید میان ایران و روسیه و ارتقای زیرساخت‌های موجود، زمینه‌ساز توسعه شبکه انرژی دو کشور خواهد بود.این طرح، راهی برای دور زدن محدودیت‌های تحریمی و تسهیل دسترسی به بازارهای جهانی است.

نقش هند و روسیه در تبدیل ایران به هاب انرژی
‌ایران با دارابودن بیشترین میزان همسایه خاکی و همچنین همسایگانی که از طریق آب و دریا به آنها مرتبط است، یکی از کشور‌های دارای بیشترین همسایه همجوار است که می‌تواند تجارت گازی خود را به صورت گسترده با این کشور‌ها چه در زمینه واردات گاز و چه در زمینه سوآپ و صادرات گاز گسترش دهد و مهم‌ترین زیرساخت آن یعنی اتصال با خط لوله در همه کشور‌های دارای مرز خاکی مهیاست و تنها نیاز موجود حال حاضر کشور نیز اتصال از طریق دریا به کشور‌های جنوب خلیج‌فارس، هند و روسیه است تا به شکلی بسیار راهبردی به تنهاترین هاب گازی منطقه تبدیل شویم. در این بین مهم‌ترین رویکرد ایران در زمینه توسعه آتی خطوط لوله و اتصال مستقیم گازی باید با کشور‌های روسیه و هند به ترتیب به عنوان مهم‌ترین همسایه دارای ذخایر گازی ایران و مهم‌ترین کشور در حال توسعه جهان برقرار شود. همچنین از بین مزیت‌های متنوع این اتصال مستقیم گازی بین ایران با روسیه و هند، مهم‌تر از همه ارتباط مستقیم گازی ایران، روسیه و هند نقشی حیاتی در تحقق دیپلماسی فعال گازی ایران ایفا خواهد کرد. دیپلماسی گاز به استفاده از صادرات و واردات گاز طبیعی به عنوان ابزاری برای توسعه روابط تجاری اشاره دارد. ایران با اتصال مستقیم به روسیه و هند قادر خواهد بود روابط دیپلماتیک و تجاری خود را با این کشور‌ها تقویت و خود را به عنوان یک بازیگر کلیدی در بازار جهانی گاز معرفی کند. این ارتباط مستقیم به ایران این امکان را می‌دهد که شرایط بهتری را برای صادرات و واردات گاز مذاکره و همچنین حل‌وفصل مسائل دیپلماتیک بین سه کشور را تسهیل کند. با توجه به ژئوپلتیک ایران و همچنین حجم میادین گازی موجود و زیرساخت‎‌های گسترده لوله‌ای موجود، ایران با اتصال مستقیم به روسیه و هند می‌تواند به هاب گازی اصلی منطقه تبدیل شود و خط لوله‌های موازی کشور ما را نیز که از چندین کشور عبور می‌کند، به راحتی دور بزند و مسیر مستقیم و امن‌تری برای انتقال گاز ایجاد کند. این رویکرد نه تنها هزینه‌های حمل‌و‌نقل را کاهش بلکه قابلیت اطمینان عرضه گاز به روسیه و هند را نیز افزایش می‌دهد.  علاوه بر این، ایران با به حداکثر رساندن منافع هر سه کشور از این تعامل استراتژیک گازی، می‌تواند روابط اقتصادی خود را با روسیه و هند تقویت کند. اتصال مستقیم گاز ترتیبات سودمند دوجانبه ایجاد خواهد کرد که در آن ایران می‌تواند گاز مازاد خود را به روسیه و هند صادر کند، در عین حال واردات گاز روسیه به هند از طریق خاک ایران تسهیل می‌شود، این موضوع نه تنها تجارت گاز بین سه کشور را افزایش می‌دهد، بلکه فرصت‌های جدیدی برای سرمایه‌گذاری و همکاری در بخش انرژی ایجاد می‌کند.