فرار به جلوی منطقه آزاد قشم از پاسخگویی با کلیدواژه «توهم حقیقت»
​​​​​​​گروه جزایر- سعید قلیچی - حالا تعداد امضاهای ثبت‌شده برای «عزل مدیرعامل ناکارآمد منطقه آزاد قشم» در کازار ثبت‌شده در پلتفرم مستقل جمع‌آوری امضا به بیش از 3370 امضا رسیده است. این کارزار که از طرف عموم مردم استان هرمزگان به ثبت رسیده، فعالیت رسمی خود را از 31اردیبهشت‌ماه آغاز کرده است و براساس تقویم اعلام‌شده در سایت اینترنتی کارزار تا پایان خردادماه برای ثبت امضا در آن زمان وجود دارد. پیشرفت ثبت امضا برای این درخواست تا زمان تهیه این گزارش حدود 67درصد بوده و تنها با 33درصد دیگر از امضای درخواست‌کنندگان این مطالبه برای رسانه‌ها و پیگیری مسئولان ارسال خواهد شد.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، کارزار «عزل مدیرعامل ناکارآمد منطقه آزاد قشم» اما تنها کارزاری نیست که درخواست ساماندهی و تغییرات مدیریتی در منطقه آزاد قشم را دارد. با یک جست‌وجوی ساده در پلتفرم مستقل جمع‌آوری امضا به کارزار دیگری با عنوان «درخواست برکناری فوری مدیرعامل سازمان منطقه آزاد قشم» را مشاهده می‌کنیم که البته این کارزار حدود 110امضای ثبت‌شده دارد.
در حال حاضر به نظر می‌رسد گروه‌های مختلفی از فعالان اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی در جزیره قشم و استان هرمزگان به این نتیجه رسیده‌اند که وضعیت سازمان منطقه آزاد قشم با استمرار شرایط مدیریتی کنونی نمی‌تواند آینده خوبی برای بزرگ‌ترین جزیره ایرانی خلیج‌فارس به‌همراه داشته باشد و به همین سبب به‌دنبال ایجاد تغییر با استفاده از اهرم فشار افکار عمومی و مطالبه‌گری از بالاترین مقام اجرایی کشور، یعنی رئیس‌جمهور هستند.
هم‌صدایی شکل‌گرفته پیرامون درخواست برکناری مدیرعامل فعلی منطقه آزاد قشم و ساماندهی این منطقه با رویکرد استفاده از توان مدیریتی نیروهای بومی (آنطور که در متن کارزار مورد اشاره ذکر شده است) تنها مربوط به گروه‌های اجتماعی و سیاسی نیست. حالا مجمع نمایندگان هرمزگان در مجلس شورای اسلامی نیز با انتشار نامه‌ای چنین مطالبه‌ای را مطرح کرده‌اند. از طرف دیگر، امام جمعه شهرستان قشم نیز در خطبه‌های نماز جمعه مورخ دوم خردادماه موارد مشابهی را مطرح کرده است.

فرار به جلو به جای پاسخگویی
مدیریت منفعلانه در قشم، عدم‌فهم توسعه، نقش و کارکرد جامعه محلی، کارکرد معیوب و فسادزای سازمان منطقه آزاد قشم و عزل و برکناری ۱۴نیروی باسابقه بومی از مناصب مدیریتی، اعزام فله‌ای نیروهای بیکار به‌عنوان مدیر به قشم، انتصابات فامیلی و خانوادگی و معطل ماندن پل ملی خلیج‌فارس به‌عنوان شاهرگ منطقه، معضلاتی هستند که از سوی امضاکنندگان کارزار «عزل مدیرعامل ناکارآمد منطقه آزاد قشم» به‌عنوان دلایل درخواست کنارگذاشتن مدیرعامل فعلی منطقه آزاد قشم خطاب به مسعود پزشکیان، رئیس دولت چهاردهم ذکر شده است.
بااین‌حال، در این مدت تنها واکنش صورت‌گرفته از سوی منطقه آزاد قشم انتشار یک مطلب پراکنده همراه با کلی‌گویی بوده است. نویسندگان جوابیه سازمان منطقه آزاد قشم که در خروجی‌های «مرکز رسانه قشم» در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده، تنها اشاره‌ای نیم‌بند به پدیده‌ای روان‌شناختی(!) به ‌نام «توهم حقیقت» داشته‌اند. در بخشی پاسخ روابط‌عمومی سازمان منطقه آزاد قشم آمده است: «پدیده‌ای روان‌شناختی به ‌نام «توهم حقیقت» نشان می‌دهد که وقتی یک دروغ بارها تکرار شود، ذهن انسان به آن عادت کرده و در نهایت آن را به‌عنوان واقعیت می‌پذیرد».
در بخشی دیگر از مطلب منتشرشده در خروجی مرکز رسانه قشم متعلق به سازمان منطقه آزاد قشم آمده است: «این تأثیر محدود به مناطق خاص نیست. از جریان‌سازی‌های نادرست درباره جنگ‌های افغانستان و عراق گرفته تا شایعات محلی، همه از یک الگو پیروی می‌کنند. در جزیره قشم نیز برخی افراد و گروه‌ها در بسترهایی مانند واتساپ، اینستاگرام، توئیتر و تلگرام مطالبی منتشر می‌کنند که از نظر محتوایی، پایه و اساس درستی ندارند.»
نکته تعجب‌برانگیز دیگر در پاسخ روابط‌عمومی سازمان منطقه آزاد قشم به حدود 3400امضاکننده کارزار برکناری مدیرعامل این سازمان این است که پیگیری‌کنندگان این کارزار را دارای انگیزه‌های شخصی و انتقام‌جویانه و عامل ایجاد نگرانی و تشویش افکار عمومی معرفی می‌کند و در متن خود آورده است: «بررسی سوابق نشان می‌دهد که تعدادی از آنان سوابقی همچون اختلاف با برخی نهادهای دولتی یا کنار گذاشته‌شدن از سمت‌های قبلی یا بعضا ردشدن درخواست‌هایی دارند که بنابر اعتقادشان حقی از آن‌ها تضییع شده است‌ و اکنون با انگیزه‌های شخصی و انتقام‌جویانه به انتشار ادعاهای نادرست می‌پردازند، در حالی‌که تسویه‌حساب‌ها بهتر است از مسیر قانونی و با بردباری انجام شود نه اینکه موجب نگرانی و تشویش افکار عمومی شود.»
مرکز رسانه قشم در بخش پایانی جوابیه خود با نگاهی که حالا مدت‌هاست در بخش‌های مختلف مدیریتی در سازمان منطقه آزاد قشم خود را به نمایش گذاشته با نگاهی از بالا به پایین راهکارهای چهارگانه‌ای برای مقابله با پدیده «توهم حقیقت» ارائه می‌کند و سپس می‌نویسد: «تا زمانی ‌که جامعه نسبت به صحت اطلاعات حساس نباشد، «توهم حقیقت» به گسترش باورهای نادرست ادامه خواهد داد و مانعی در برابر توسعه قشم خواهد بود.»

پاسخ یک کمپین به جوابیه منطقه آزاد قشم
کمپینی تحت عنوان «نجات قشم» طی روزهای گذشته به بیانیه اخیر روابط‌عمومی منطقه آزاد قشم واکنش نشان داده است. در پاسخ این کمپین آمده است: «منطقه آزاد قشم که با استناد نصفه‌نیمه به یک مفهوم روان‌شناسی تلاش دارد فریاد مردم را «توهم حقیقت» جلوه دهد، نه یک تحلیل علمی است و نه پاسخی درخور. این متن چیزی نیست جز آمیخته‌ای از خودفریبی، فرار از پاسخگویی و نشانه‌ای روشن از دستپاچگی و دلواپسی مدیرانی که پشت تریبون، دروغ را حقیقت جا می‌زنند و پشت میز، حقیقت را توهم می‌خوانند. وقتی چهار نماینده مجلس، خانواده‌های شهدا و صدها شهروند مطالبه‌گر خواستار تغییر مدیریت هستند، دیگر نمی‌شود با کپی‌کاری از کتاب‌های روان‌شناسی عمومی، واقعیت را بزک کرد. اتفاقاً آنکه به‌ جای مواجهه با واقعیت، پشت واژه‌هایی چون «توهم» پنهان می‌شود، خود دچار توهم قدرت، توهم رضایت عمومی و توهم کفایت مدیریتی‌ است.»
در بخش دیگری از پاسخ آمده است:« بیایید با خودتان روراست باشید؛ این بیانیه، نه از موضع اقتدار، بلکه از دلواپسی، استیصال و خُماری شدید شما نشأت گرفته است. *ترکیبی از ترس از افشای فساد، نگرانی از دست‌دادن جایگاه، و عجز از پاسخ به وجدان عمومی. ما حقیقت را تکرار نکرده‌ایم؛ ما آن را زندگی کرده‌ایم. مردم قشم دچار توهم نیستند؛ شما دچار توهمِ ماندگاری هستید و تاریخ همیشه به ما نشان داده: وقتی صاحبان قدرت، صدای مردم را «توهم» می‌نامند، سقوط‌شان نزدیک است.*حالتان را درک می‌کنیم!»

چند نکته مهم درباره انگاره «توهم حقیقت» 
«اثر حقیقت واهی» یا آنطور که در برخی رساله‌های مربوط به علوم ارتباطات و رسانه‌ای از آن یاد شده «اثر اعتبار» یا «اثر حقیقت» نه‌تنها یک پدیده روان‌شناختی که انگاره‌ای کاربردی در فضای رسانه‌ای و ارتباطات انسانی است که نخستین‌بار در سال‌های میانی دهه70 میلادی در دانشگاه‌های مطرح دنیا از جمله دانشگاه ویلانوا و دانشگاه تمپل مورد بحث و مطالعه قرار گرفته است. این پدیده در حقیقت نشان‌دهنده «تمایل به باور و درست‎‌انگاری اطلاعات» پس از تکرار اطلاعات است.
بررسی‌های مطالعات صورت‌گرفته در این حوزه نشان می‌دهد که وقتی حقیقتی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد، مردم بر این مسئله که آیا اطلاعات با دانسته‌های آن‌ها در ارتباط است یا آشنا به نظر می‎رسد، تکیه می‎کنند. شرایط اولیه مبنی بر مقایسه اطلاعات جدید و دانسته‌های قبلی در راستای اعتبارسنجی منطقی به نظر می‎رسد. تکرار اطلاعات و اظهارات منجر به باورپذیرشدن آن‌ها در مقایسه با اطلاعاتی که تکرار نمی‎شوند در ذهن افراد می‎شود. اثر حقیقت واهی همچنین با خطای ادراک در ارتباط است. اثر حقیقت واهی، اما بیشتر در زمینه‎های مبارزات انتخاباتی، تبلیغات، رسانه‎های خبری و تبلیغات سیاسی نقش بسیار مهمی دارد.
نکته دارای اهمیت درباره «اثر حقیقت واهی» این است که این پدیده هنگامی که انتخاب بین چندگزینه موردنظر باشد، نقش پررنگ‌تری خواهد داشت، در حالی‌که لازم است در نظر گرفت شاید گزینه‌های متضاد، در مقایسه با گزینه پرتکرار، واقعی باشند. این همان نکته‌ای است که درباره پاسخ مرکز رسانه منطقه آزاد قشم و دستاویز اشتباه آن می‌تواند موردتوجه ویژه باشد. این مجموعه تکرار برخی شایعات (؟!) و ایرادات و حتی انتقام‌جویی را انگیزه راه‌اندازی کارزار برکناری مدیرعامل منطقه آزاد قشم معرفی می‌کند و به «توهم حقیقت» به‌عنوان ابزار دست مطالبه‌گران اشاره می‌کند. این در حالی است که افرادی بر یک محور اصلی «برکناری مدیرعامل فعلی» در منطقه آزاد قشم اصرار دارند که نه‌تنها با چند گزینه مواجه نیستند، بلکه همانطور که پیش‌تر ذکر شد در عمل شاهد «مدیریت منفعلانه، کارکرد معیوب و فسادزا، عزل و برکناری نیروهای باسابقه بومی، انتصابات فامیلی و خانوادگی و...» هستند.
اساتید علوم ارتباطات و رسانه به‌درستی درباره این پدیده اعلام کردند که «‌نیاز به داشتن سواد رسانه‌ای» جهت تشخیص اخبار و اطلاعات صحیح از ناصحیح مهارتی مهم برای دنیای جدید است. زمانی‌که در سایت‌ها درباره خدمات یک مجموعه تعداد زیادی نظر مثبت یا منفی ثبت شده است، روی تصمیم نهایی شما اثر خواهد گذاشت. سیاست حاکم بر انتشار بازخوردهای افراد و مدیریت آن، حساسیت بالایی برای کسب‌وکارها دارد. حقیقت این است که هیچ فردی از هیچ جایگاهی (نه مدیریتی و نه رسانه‌ای) نمی‌تواند تنها «سایر افراد» و عواملی مانند انتقام‌جویی یا منفعت را عامل اخبار جعلی بداند و به ناکارآمدی و ناتوانی مدیریتی بی‌اعتنا باشد. در چنین شرایطی با تلاش برای تفکر و پرسشگری درباره اطلاعات افراد جامعه کمتر در معرض خطای «اثر حقیقت واهی» قرار خواهند گرفت و این در حالی است که چنین سازوکاری تاکنون به‌صورت شفاف از سوی سازمان منطقه آزاد قشم در دستور کار قرار نگرفته است.

امضای چهار نماینده برای تغییر در قشم
روز سه‌شنبه ششم‌خردادماه مجمع نمایندگان استان هرمزگان در مجلس شورای اسلامی طی نامه‌ای به رئیس‌جمهور خواستار تعیین‌تکلیف ریاست سازمان منطقه ازاد قشم شدند. آنطور که خبرگزاری‌ها گزارش داده‌اند، احمد مرادی، نماینده مردم هرمزگان در مجلس در این‌باره اظهار کرد: مجمع نمایندگان استان هرمزگان در مجلس شورای اسلامی در نامه‌ای به رئیس‌جمهور خواستار تعیین‌تکلیف وضعیت ریاست منطقه آزاد قشم شدند. در پایین این درخواست مجمع نمایندگان هرمزگان در مجلس شورای اسلامی اسامی احمد مرادی، احمد جباری، سید عبدالکریم هاشمی و فاطمه جراره مشاهده می‌شود.
براساس این گزارش، در این نامه خطاب به رئیس‌جمهور آمده:« این‌جانبان نمایندگان مردم فهیم استان هرمزگان بر پایه رسالت صیانت از حقوق مردم و مصالح عمومی کشور و با تأسی از منویات مقام معظم رهبری در استیفای حقوق مردم به استحضار می‌رساند، شرایط فعلی منطقه آزاد قشم باعث ایجاد نگرانی‌هایی در تجار، بازرگانان، ایثارگران، ائمه جمعه و جماعت و سایر اقشار مردم در جزیره مهم و استراتژیک قشم شده است. این مهم متأسفانه متأثر از مدیریت ناکارآمد و بی‌انگیزه بوده که طی چندین‌سال فرصت خدمت به روزمرگی و ایجاد یأس و دلسردی سپری‌ شده است. بنابراین، برای برون‌رفت از این وضعیت و در راستای انسجام اجتماعی برنامه‌ریزی راهبردی، ارائه عملکرد شفاف و فسادستیز با استفاده از سرمایه نیروهای انسانی کارآمد بومی و ماندگار پیشنهاد می‌شود این فرصت در اختیار فردی مطلع و با انگیزه قرار گیرد.»
پیش از این و در دومین روز هفته جاری احمد مرادی، نماینده مردم هرمزگان در مجلس شورای اسلامی که سابقه انتقادات زیادی از مدیران‌عامل پیشین منطقه آزاد قشم را نیز دارد، در جلسه علنی، در تذکری شفاهی با بیان اینکه منطقه آزاد قشم با مشکلات عدیده‌ای مواجه است، اظهار داشت: مردم، ائمه جمعه، ایثارگران، بازرگانان و تجار از مدیریت فعلی منطقه آزاد قشم ناراضی هستند. مدیری که سال‌ها در این جایگاه باقی مانده، در عمل نتوانسته تحول خاصی در منطقه ایجاد کند و مردم جزیره شاهد پیشرفت ملموسی نبوده‌اند. وی افزود: این انتظار از دولت و دبیرخانه شورای‌عالی مناطق آزاد وجود دارد که تصمیمی قاطع در این زمینه اتخاذ کنند. این نماینده مجلس متذکر شد؛ جزیره قشم، به‌عنوان بزرگ‌ترین جزیره کشور، نباید با چنین حجم از مشکلات عمرانی و معیشتی مردم مواجه باشد. ادامه این وضعیت، در شأن مردم این منطقه نیست. مرادی در پایان تصریح کرد: تغییر در مدیریت منطقه آزاد قشم، یکی از مطالبات جدی و خواسته‌های بحق مردم جزیره است و باید در اسرع وقت در دستور کار قرار گیرد.

خطبه‌های بی‌سابقه امام جمعه
آنطور که رسانه‌های محلی گزارش داده‌اند، خطبه‌های نماز جمعه شهر قشم (به تاریخ دوم‌خرداد) شاهد یکی از صریح‌ترین و کم‌سابقه‌ترین موضع‌گیری‌های انتقادی یک مقام رسمی محلی نسبت به عملکرد ضعیف و ناتوانی مدیریتی در حوزه منطقه آزاد قشم بوده است. حجت‌الاسلام غلامرضا حاجبی، امام‌جمعه قشم در خطبه‌های نماز جمعه گفت: اگر بلد نیستید، بهتر است نباشید. وی با بیان اینکه بحران‌ها را مسئولان می‌سازند و از ما انتظار مدیریت آن را دارند، افزود: مدیریت بحران یعنی پیشگیری، نه آنکه خودتان بحران درست کنید و ما مجبور شویم تبعات آن را جمع کنیم. امام جمعه قشم ضمن تأکید بر اینکه خانواده‌های شهدا، جانبازان و ایثارگران در سکوت، مطالبه‌گری می‌کنند، هشدار داد: دیگر نمی‌توانم جلوی اعتراض آن‌ها را بگیرم. اگر این خانواده‌ها ناامید شوند، عملکرد شما زیر سؤال است؛ یا باید رفتار تغییر کند یا افراد. او کمک فوری صنایع، منطقه آزاد و نهادهای حمایتی به مردم را ضروری دانست و هشدار داد: سرمایه اجتماعی یعنی رسیدگی به محرومان. جابه‌جایی مسئولان بدون حل مسئله، هیچ ثوابی ندارد.

سرنوشت آخرین بازمانده امام صادقی‌ها در قشم
با روی کار آمدن دولت چهاردهم از مردادماه سال گذشته، مطالبه تغییر مدیرعامل منطقه آزاد قشم بارها و بارها از سوی فعالان اقتصادی و مسئولان مدیریتی استان هرمزگان مطرح شده است. از سوی دیگر، برخی با نگاهی سیاسی، حضور عادل پیغامی در مقام مدیریت‌عامل منطقه آزاد قشم را بی‌ارتباط با روابط نزدیک او با احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد و حجت عبدالملکی، دبیر شورای‌عالی مناطق آزاد در دولت سیزدهم نمی‌دانند. نقطه مشترک هرسه این افراد تحصیل در دانشگاه امام‌صادق‌(ع) است؛ موضوعی که در دولت گذشته نیز مورد انتقاد جریان‌های سیاسی قرار گرفته بود. «پیغامی» اما در صحبت‌های خود اعلام می‌کند که انتصابش در منطقه آزاد قشم با نظر مستقیم رئیس دولت سیزدهم صورت گرفته است. با این همه در حال حاضر بسیاری معتقدند در دولت چهاردهم شرایط برای حضور یک نیروی بومی در مقام مدیریت‌عامل منطقه آزاد قشم فراهم است.
شاید زمان‌بر بودن این تغییرات شائبه فشار و لابی برخی مدیران برای استمرار حضور خود در مناطق را مطرح کند یا به نظر برسد که ممکن است مدیران قبلی همسو با دولت چهاردهم باشند که در این صورت نیز ضرورت دارد تا هرچه سریع‌تر حضور این مدیران در مناطق آزاد تعیین‌تکلیف شود.