آیا انتقال و شیرین‌سازی آب دریای عمان به اصفهان صرفه اقتصادی دارد؟
​​​​​​​گروه انرژی-سعیدقلیچی - هفته گذشته بود که رسانه‌ها گزارش دادند؛ «آب دریای عمان به اصفهان رسید». همزمان با انتشار این خبر بود که استاندار اصفهان این اتفاق را یک افتخار برای کشور و یک رکورد ملی دانست. انتقال آب از دریای عمان به استان اصفهان بخشی از طرح عظیم ملی تامین و انتقال آب از دریای عمان و خلیج‌فارس به فلات مرکزی ایران است. آنطور که پیش از این از سوی مسئولان و رسانه‌ها اعلام شده است؛ خط۳ انتقال آب دریای عمان به فلات مرکزی ایران، شامل شیرین‌سازی ۲۷۰میلیون مترمکعب آب دریا از شهرستان سیریک در دهانه دریای عمان و انتقال آن با خط لوله به استان اصفهان است.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، هدف از این پروژه تامین آب برای مصارف صنعت، شرب و کشاورزی صنعتی گلخانه‌ای متقاضی خرید این آب در استان اصفهان است. در فاز اول این طرح ۷۰میلیون مترمکعب آب شیرین‌سازی‌شده از بندر سیریک با خط لوله‌ای به طول ۱۰۸۰کیلومتر به متقاضیان در استان اصفهان منتقل می‌شود و در فاز دوم ۲۰۰میلیون مترمکعب آب از تأسیسات آب شیرین‌کن سیریک با خط لوله‌ای به طول ۹۲۰کیلومتر به این استان منتقل می‌شود.
ابَرپروژه انتقال آب از دریای عمان به فلات مرکزی ایران نویدبخش حیاتی تازه برای زاینده‌رود و صنایع تشنه اصفهان است، اما این طرح عظیم در پیچ‌وخم چالش‌های زیست‌محیطی، نارضایتی محلی و اختلاف‌نظرها بر سر مسائل مالی و اقتصادی گرفتار شده است. نبود مجوز ارزیابی زیست‌محیطی، نارضایتی در هرمزگان و هزینه‌های سرسام‌آور انتقال آب، این پروژه را در هاله‌ای از ابهام فرو برده است. پروژه انتقال آب دریا به هفت‌استان کشور، از هرمزگان تا اصفهان، یکی از بلندپروازانه‌ترین طرح‌های عمرانی دهه‌های اخیر است. این پروژه قرار است با شیرین‌سازی آب دریا، نیازهای شرب، صنعت و کشاورزی را تأمین کند و فشار بر منابع آبی داخلی مانند زاینده‌رود را کاهش دهد.
ابهام در انتقال آب دریا به اصفهان
چند روز پیش بود که مهدی جمالی‌نژاد، استاندار اصفهان اعلام کرد؛ فاز اول این پروژه تا پایان خرداد۱۴۰۴ به بهره‌برداری می‌رسد و ۷۰میلیون مترمکعب آب شیرین‌شده به صنایع اصفهان منتقل خواهد شد. این میزان در فازهای بعدی به ۱۴۰ و نهایتاً ۲۰۰میلیون مترمکعب در سال افزایش خواهد یافت. همچنین احسان انصاری، مدیرعامل شرکت تأمین و انتقال آب خلیج‌فارس در این باره جزئیات بیشتری ارائه می‌دهد: خط سوم پروژه از بندر سیریک در دریای عمان آغاز شده و با عبور از کرمان و یزد به اصفهان می‌رسد. با توجه به نیاز فوری از بهار۱۴۰۴، با اتصال موقتی به خط اول، ۳۰میلیون مترمکعب آب در سال منتقل خواهد شد. طول این خط ۹۲۰ تا یک‌هزار و ۸۰کیلومتر است و ظرفیت نهایی آن ۴۰۰ میلیون مترمکعب در سال پیش‌بینی شده است. بهره‌برداری کامل این خط برای اصفهان پایان۱۴۰۶ برنامه‌ریزی شده است.
پروژه انتقال آب از دریای عمان و خلیج‌فارس به فلات مرکزی ایران، با هدف تأمین آب پایدار برای هفت استان (هرمزگان، کرمان، یزد، اصفهان، خراسان‌جنوبی، خراسان‌رضوی و سیستان و بلوچستان) طراحی شده است. این طرح عظیم، با استفاده از فناوری اسمز معکوس برای شیرین‌سازی آب، قرار است نیازهای شرب، صنعت و کشاورزی را تأمین کرده و با کاهش برداشت صنایع از زاینده‌رود، به احیای این رودخانه حیاتی کمک کند. اتصال موقت خط لوله انتقال آب خلیج‌فارس از سیرجان به اصفهان و بهره‌برداری قریب‌الوقوع از آن درحالی است که فاز دوم این طرح که قرار بوده استان اصفهان آن را از دریای عمان منتقل کند، تعطیل شده است. فقدان مجوز ارزیابی زیست‌محیطی، یکی از بزرگ‌ترین موانع فاز دوم این پروژه بوده که مقاومت‌های محلی در شهرستان سیریک سبب توقف طرح شده و علی‌رغم انجام مطالعات اولیه و برگزاری جلسات در سازمان محیط‌زیست، تنش‌های اجتماعی و ملاحظات زیست‌محیطی مانع صدور مجوز شده است. از سوی دیگر، پروژه انتقال آب با وجود وعده‌ها، با چالش‌های اقتصادی قابل‌توجهی مواجه است.
انتقال آب به اصفهان بدون مجوز زیست‌محیطی
افتتاح فاز اول بدون تکمیل فاز دوم به مصلحت اصفهان نیست. اگر آب موردنیاز از خط کرمان تأمین شود، انگیزه برای تکمیل خط مستقیم از دریای عمان کاهش می‌یابد. زینلیان، معاون پیشین هماهنگی امور عمرانی استانداری اصفهان، در گفت‌وگو با «مهر» می‌گوید: افتتاح فاز اول در شرایط کنونی، اقدامی نمایشی و به ضرر منافع مردم اصفهان است. از طرف دیگر، یکی از مهم‌ترین موانع پروژه، فقدان مجوز ارزیابی زیست‌محیطی است. علی‌رغم انجام مطالعات اولیه و جابه‌جایی محل آب‌شیرین‌کن به دلیل تنش‌های اجتماعی، سازمان محیط‌زیست هنوز مجوز نهایی را صادر نکرده است. در این میان برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که تنش‌های اجتماعی در سیریک و مقاومت‌های محلی در مواردی حتی مانع بازدید کارشناسان محیط‌زیست و پیشرفت پروژه شده و اگرچه مجوز ارزیابی در نوبت رسیدگی است، اما درگیر مسائل حاشیه‌ای شده و هنوز مجوزی صادر نشده است.

انتقال آب برای صنایع به زیان محیط‌زیست می‌شود
منیره کرباسچی، فعال محیط‌زیست نیز درباره طرح انتقال آب از دریای عمان به این استان می‌گوید: این طرح مورد انتقاد فعالان محیط‌زیست است، چراکه از لحاظ محیط‌زیستی و اقتصادی توجیه ندارد. همچنین شیرین کردن و انتقال هر مترمکعب آب دریا حدود چند یورو هزینه دارد و فاقد توجیه اقتصادی است. او تاکید کرد: تنها راه توجیه انتقال آب دریا به اصفهان کمک به محیط‌زیست استان، احیای زاینده‌رود و گاوخونی و جلوگیری از فرونشست بیشتر است، اما اگر قرار است این آب صرف توسعه صنایع شود، به ضرر محیط‌زیست اصفهان خواهد بود. این فعال محیط‌زیست تاکید کرد: اجرای طرح‌های انتقال آب در سال‌های گذشته فقط باعث شده برای بعضی افراد تصور وجود آب زیاد ایجاد شود و نتیجه آن بارگذاری بیشتر بر رودخانه و شدت گرفتن بحران آب در استان بود. کرباسچی گفت: اگر 400میلیون مترمکعب آب از دریا به اصفهان برسد، باید در تمام سال رودخانه جاری باشد، چراکه برای جریان دائمی رود سالانه حدود 200میلیون مترمکعب آب لازم است.

آب اصفهان مستقیم از دریا نرسیده است
محمد نبویان، کارشناس حوزه مدیریت منابع آب در همین ارتباط در گفت‌وگو با «عصر ایران» می‌گوید: درباره انتقال آب از دریای عمان به اصفهان سوالات زیادی مطرح است. مسئولان اصفهان اعلام کرده‌اند؛ صنایع استان حدود 70میلیون مترمکعب آب مصرف می‌کنند. اگر اکنون در فاز اول این رقم محقق شده است پس بقیه 400میلیون مترکعب را برای چه هدفی می‌خواهند انتقال بدهند؟ او اضافه کرد: موضوع دیگر این است که آبی که به اصفهان می‌آید در واقع مستقیم از دریا نرسیده، بلکه آبی است که برای یزد و کرمان منتقل شده بوده و حالا مازاد آن از انتهای لوله در یزد قرار است به اصفهان برسد. تضاد مهمی که در اینجا ایجاد شده این است که آب از زاینده‌رود و اصفهان به یزد می‌رود و حالا آب دریا از یزد به اصفهان منتقل می‌شود! این یک کار اضافه است! البته جوابی که داده می‌شود این است که آب دریا برای شرب مناسب نیست.
این کارشناس حوزه مدیریت منابع آب بیان کرد: باید توجه داشت آبی که از اصفهان به یزد می‌رود خیلی ارزان‌تر از آب دریاست که از یزد به اصفهان می‌رسد و این یعنی اصفهان آب ارزان را به یزد می‌فرستد و آب گران را از یزد وارد می‌کند. من حتی درباره امکان‌پذیر بودن ارقام اعلامی انتقال آب هم تردید دارم، چراکه کمبود انرژی اجازه این کار را نمی‌دهد. نبویان در پایان اعلام کرد: استفاده از این آب شاید برای صنایع به‌صرفه باشد، اما با توجه به کمبود برق، کاربرد آب دریا برای محیط‌زیست و کشاورزی برای دولت توجیه نخواهد داشت و احتمال کاربرد آب در این بخش‌ها کم است.