28سال؛ میانگین سنی ناوگان هوایی ایران
​​​​​​​گروه حمل‌ونقل-امید اسماعیلی- صنعت هوایی ایران به ‌عنوان یکی از مهم‌ترین بخش‌های حمل‌ونقل کشور، در سال‌های اخیر با وجود موانع جدی همچون تحریم‌های بین‌المللی و محدودیت‌های اقتصادی، گام‌های قابل‌توجهی در مسیر توسعه برداشته است. براساس آخرین گزارش وضعیت صنعت هوانوردی، مجموع تعداد ناوگان فعال ۱۷۴فروند، مجموع تعداد ناوگان عملیاتی ۱۳۹فروند و میانگین سنی ناوگان ۲۸سال برآورد شد.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، صنعت هوایی به ‌عنوان یکی از شاخص‌های توسعه‌یافتگی هر کشور، نقشی کلیدی در تسهیل ارتباطات داخلی و بین‌المللی ایفا می‌کند. در ایران، این صنعت طی دهه‌های اخیر به دلایل مختلف، از جمله موقعیت ژئوپلیتیکی کشور و افزایش نیاز به خدمات حمل‌ونقل هوایی، اهمیت دوچندانی پیدا کرده است. هرچند این مسیر همیشه هموار نبوده و چالش‌هایی همچون تحریم‌های اقتصادی، کمبود زیرساخت‌های مدرن و رقابت با بازیگران منطقه‌ای، مانعی بر سر راه توسعه بوده‌اند، اما ایران توانسته است با تکیه بر توانمندی‌های داخلی و برنامه‌های راهبردی، افق‌های جدیدی را در این صنعت ترسیم کند.
آنطور که پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی گزارش داده، نشست شورای‌عالی هواپیمایی کشوری با حضور وزیر راه و شهرسازی، اعضا و نمایندگان برگزار شد. در این نشست، فرزانه صادق، وزیر راه و شهرسازی خواستار انجام مطالعات تطبیقی درباره صنعت هوانوردی ایران با سایر کشورهای جهان و حتی کشورهای دارای شرایط مشابه ایران به منظور شناسایی قوانین، استانداردها، روش‌های درآمدزایی، اهداف و مدل‌های سودآوری شد. همچنین به سازمان هواپیمایی کشوری دستور داد تا سازوکار کاهش سن ناوگان هوایی را با در نظر گرفتن امتیازات و تسهیلات برای شرکت‌های هواپیمایی تنظیم کند.
وزیر راه و شهرسازی در این جلسه تاکید کرد: باید نسبت به دریافت غرامت جنگ تحمیلی ۱۲روزه، در مجامع بین‌المللی از طریق وزارت خارجه بابت آسیب زدن به زیرساخت‌ها و صنعت حمل‌ونقل هوایی کشور و ایجاد ضرر مالی برای شرکت‌های هواپیمایی، جهت جبران خسارت پیگیری شود. وی در ادامه نسبت به برگزاری جلسه با سازمان‌های مربوطه در حوزه بیمه، امور مالیاتی و شرکت پخش و پالایش فرآورده‌های نفتی برای رسیدگی به وضعیت شرکت‌های هواپیمایی با توجه به لغو فعالیت این شرکت‌ها در طول جنگ تحمیلی ۱۲روزه، دستور داد تا اقدامات لازم انجام شود.

سیمای صنعت هوانوردی ایران
براساس آخرین گزارش از صنعت هوانوردی ایران، مجموع تعداد ناوگان فعال ۱۷۴فروند و مجموع تعداد ناوگان عملیاتی ۱۳۹فروند و میانگین سنی ناوگان ۲۸سال اعلام و مشخص شد در سال گذشته، ۲۵میلیون و ۴۸۰هزار و ۴۳۸مسافر شامل ۱۸میلیون و ۴۷هزار و ۱۳۸مسافر داخلی و ۷میلیون و ۴۳۳هزار و ۳۰۰مسافر خارجی جابه‌جا شدند که نسبت به مدت مشابه سال۱۴۰۲ در مجموع رشد ۸درصدی، در سفرهای داخلی رشد ۲درصدی و در سفرهای خارجی رشد ۲۲درصدی داشته است. در حال حاضر ایران با داشتن ۷۰فرودگاه در رتبه ۹جهان از نظر تعداد فرودگاه‌ها قرار دارد و براساس شاخص گردش و تن-کیلومتر بار و مسافر در سطح بین‌المللی رتبه۵۷ و در سطح داخلی و جهانی رتبه۴۷ را در اختیار دارد. از نظر تفکیک استان‌های کشور با توجه به حجم تردد سالانه در فرودگاه‌ها؛ استان‌های تهران، خراسان رضوی و کیش در گروه بسیار زیاد و استان‌های فارس و اصفهان در گروه پرتردد قرار می‌گیرند.
در ادامه این گزارش به صنعت پشتیبان به عنوان دیگر رکن توسعه صنعت هوایی کشور پرداخته شده که همچون شبکه‌ای پنهان اما حیاتی، پایداری، ایمنی و کارآمدی صنعت هوانوردی را تضمین می‌کند. توسعه متوازن این زنجیره پشتیبانی، شرط اصلی خودکفایی، افزایش بهره‌وری و تاب‌آوری صنعت در برابر تحریم‌ها و شوک‌های خارجی است. راه‌اندازی مرکز اقتصاد دانش‌بنیان و مقابله با تحریم صنعت هوانوردی، تکمیل زنجیره دفاتر طراحی، مراکز ساخت و مراکز تعمیرات با هدف تقویت زنجیره ارزش تأمین قطعات صنعت، راه‌اندازی کنسرسیوم برای شبکه‌سازی و استفاده بهینه از ظرفیت‌های دولتی و خصوصی، حمایت از ایجاد نخستین مرکز بازیافت هواپیما، ساماندهی فرایندهای تخصیص ارز و ترخیص کالاهای تخصصی هوایی، اجرایی‌سازی توافقات بین‌المللی با کشور روسیه در زمینه صلاحیت پروازی، همچنین کشورهای قطر و بلاروس در زمینه توسعه هوانوردی غیرنظامی همکاری‌هایی داشته‌اند. از طرف دیگر، در حال حاضر ۲۳۸مرکز تعمیرات و نگهداری (MRO)، ۳۳دفتر طراحی و ۳۱مرکز ساخت وضعیت فعلی صنایع پشتیبان صنعت هوانوردی را شامل می‌شود.
در ادامه این گزارش چالش‌ها و اقدامات صنعت هوانوردی در جنگ تحمیلی ۱۲روزه نیز از سوی نمایندگان سازمان هواپیمایی کشوری ارائه شد. در این مدت کمیته هماهنگی‌های نظامی و غیرنظامی تشکیل و ۳۰جلسه کمیته CMC جهت مدیریت فضای هوایی کشور برگزار شد. طرح گسترش و جابه‌جایی ۷۱فروند هواپیما در روز اول از فرودگاه‌های استان تهران، همچنین طراحی و برنامه‌ریزی جهت بازگرداندن حجاج بیت‌الله‌الحرام توسط شرکت هواپیمایی ایران‌ایر و فلای‌ناس عربستان از دیگر اقدامات انجام‌شده در این مدت بود. پس از حمله و بسته‌شدن فضای کشور، فروش بلیت داخلی و خارجی متوقف شد و بازپرداخت کامل بلیت‌های لغوشده ابلاغ و اطلاعیه‌های هوانوردی به صورت مقطعی و ۲۴ساعته با هدف مدیریت بحران و هماهنگی با ستاد کل نیروهای مسلح منتشر شدند. تمدید اعتبار مجوزها و گواهینامه‌های هوانوردی به مدت ۳ماه جهت مدیریت فضای هوایی، بازگشت حداقل ۹۰درصد از وجوه پرداختی در دوران جنگ تحمیلی ۱۲روزه بود.

چالش‌های پیش روی صنعت هوانوردی ایران
تحریم‌های اعمال‌شده علیه ایران، چالشی اساسی در مسیر توسعه صنعت هوایی بوده است، محدودیت در خرید قطعات یدکی و تجهیزات، فشار مضاعفی بر شرکت‌های هواپیمایی وارد کرده و گاه منجربه زمینگیرشدن بخشی از ناوگان شده است. این امر موجب افزایش هزینه‌های تعمیر و نگهداری‌ شده و مانعی برای رقابت‌پذیری با شرکت‌های بین‌المللی به‌شمار می‌رود. شرکت‌های هواپیمایی کشورهای همسایه همچون امارات، قطر و ترکیه که از حمایت‌های دولتی گسترده برخوردارند، چالش بزرگی برای ایران محسوب می‌شوند. این شرکت‌ها با ارائه خدمات باکیفیت و ناوگان مدرن، سهم بزرگی از بازارهای منطقه‌ای و بین‌المللی را به خود اختصاص داده‌اند.
با وجود پیشرفت‌های قابل‌توجه نیز کمبود نیروی متخصص در زمینه‌هایی همچون تعمیر و نگهداری، مدیریت فرودگاهی و خدمات ناوبری، یکی دیگر از موانع توسعه است. دسترسی نداشتن به دوره‌های آموزشی بین‌المللی و محدودیت در به‌روزرسانی دانش فنی، تأثیر منفی بر کیفیت خدمات این صنعت داشته است. بااین‌حال، برخی کارشناسان معتقدند که صنعت هوایی ایران با وجود تمام چالش‌ها و موانع، از ظرفیت‌های بی‌نظیری برای توسعه برخوردار است، از نوسازی ناوگان و افزایش پروازها تا سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و استفاده از ظرفیت‌های داخلی، مسیرهای روشنی برای پیشرفت این صنعت وجود دارد. با به‌کارگیری سیاست‌های هوشمندانه و استفاده از تمام ظرفیت‌های ملی و بین‌المللی، می‌توان به تقویت جایگاه ایران در عرصه هوانوردی جهانی امیدوار بود.