با صلح قفقاز «کریدور زنگزور» به «مسیر ترامپ» تغییر نام داد
​​​​​​​گروه انرژی-سهیل مرتضوی- به نظر می‌رسد کریدور زنگزور حالا دیگر به نقطه پایانی خود رسیده و از این به بعد قرار است رسانه‌های بین‌المللی از این کریدور حمل‌ونقلی و لجستیکی به عنوان «مسیر ترامپ» یاد کنند. این موضوع یکی از خروجی‌های جلسه روز جمعه سران ارمنستان و آذربایجان در کاخ سفید و با حضور دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا بود. در نشست روز جمعه طرح صلح میان ارمنستان و آذربایجان به امضا رسید. در همین حال آنطور که رسانه‌ها گزارش داده‌اند، این توافق شامل تغییر نام «طرح زنگزور» به «مسیر ترامپ» نیز هست.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، در طرح مسیر ترامپ، دولت ارمنستان مسیر جاده را به شرکت‌های آمریکایی واگذار می‌کند و شرکت‌های آمریکایی حق ساخت و بهره‌برداری از آن را خواهند داشت. همچنین جاده تحت حاکمیت قوانین ارمنستان خواهد بود. این در حالی است که تا قبل از این مقامات جمهوری آذربایجان و ترکیه بر اجرای مسیر زنگزور اصرار داشتند، اما ایران و ارمنستان به شدت مخالف این طرح بودند. ایران معتقد است این جاده دسترسی زمینی ایران-ارمنستان را قطع می‌کند. ایران بارها حتی تهدید به دخالت نظامی برای جلوگیری از اجرای این طرح کرده است.
جمهوری آذربایجان و ترکیه تهدید کرده بودند به صورت مسالمت‌آمیز یا اقدام نظامی و به زور، جنوب ارمنستان را برای ایجاد این کریدور و مسیر باز می‌کنند. مسیر زنگزور می‌تواند بدون دسترسی و حاکمیت ارمنستان، سرزمین اصلی جمهوری آذربایجان را به منطقه نخجوان و از آنجا به‌طور مستقیم به خاک ترکیه و اروپا متصل کند. حالا با امضای توافق صلح میان ارمنستان و آذربایجان در کاخ سفید آمریکا و توافق سه‌کشور درباره ایجاد جاده یا «مسیر ترامپ» در دل خاک ارمنستان برای اتصال جمهوری آذربایجان و منطقه نخجوان، گذرگاه زنگزور عملا باید منتفی شود، زیرا دیگر نیازی به آن وجود ندارد.
گذرگاه زنگزور، مسیری پیشنهادی به طول حدود 43کیلومتر در استان سیونیک ارمنستان است که می‌تواند جمهوری آذربایجان را به منطقه جدا افتاده نخجوان متصل کند. این مسیر بخشی از «کریدور میانی» محسوب می‌شود؛ مسیری حیاتی که چین و آسیای‌میانه را به اروپا پیوند می‌دهد و پس از جنگ روسیه در اوکراین اهمیت بیشتری یافته است. ایده اصلی، کاهش فاصله و هزینه‌های حمل‌ونقل و افزایش سرعت انتقال کالاهاست. برای مثال، احداث این مسیر می‌تواند هزینه انرژی اروپا را 10 تا 15درصد کاهش دهد و جذابیتی در حدود 50 تا 100میلیارد دلار تجارت اوراسیا ایجاد کند.

موضع نهایی ایران چه بود؟
وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران درخصوص تحولات منطقه قفقاز و روند صلح بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان در دیدار سران این دو کشور در کاخ سفید با ترامپ، بیانیه‌ای صادر کرد. در بیانیه وزارت امور خارجه آمده است: «جمهوری اسلامی ایران با دقت روندهای جاری در منطقه قفقازجنوبی را دنبال می‌کند و با هر دوکشور همسایه، جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان، درخصوص این تحولات در ارتباط است. بدون تردید صلح و ثبات در منطقه قفقاز به نفع همه کشورهای منطقه است. جمهوری اسلامی ایران با استقبال از نهایی‌شدن متن توافق صلح توسط دوکشور، این تحول را گامی مهم در تحقق صلح پایدار در منطقه ارزیابی می‌کند. در عین حال نگرانی خود را از پیامدهای منفی هرگونه مداخله خارجی به هر شیوه و شکلی، به‌ویژه در مجاورت مرزهای مشترک که مخل امنیت و ثبات پایدار منطقه باشد ابراز می‌دارد.»
در بخش دیگری از بیانیه وزارت امور خارجه کشورمان آمده است: «جمهوری اسلامی ایران ضمن تاکید بر اتخاذ تمامی تدابیر سیاسی، حقوقی و اقتصادی برای تامین حقوق و منافع ملی خود، باور دارد که ایجاد مسیرهای ارتباطی و رفع انسداد شبکه‌های مواصلاتی زمانی در خدمت ثبات، امنیت و توسعه اقتصادی ملت‌های منطقه خواهد بود که در چارچوب منافع متقابل، رعایت حاکمیت ملی و تمامیت‌ارضی کشورهای منطقه و بدون مداخلات خارجی باشد. جمهوری اسلامی ایران آماده تداوم همکاری‌های سازنده و مبتنی بر منافع متقابل با هر دوکشور جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان برای صیانت از صلح و ثبات و توسعه اقتصادی منطقه از طریق همکاری‌های دوجانبه و منطقه‌ای، همچون سازوکار ۳+۳، است.»
مسیر ترامپ و امنیت انرژی اروپا
کریدور زنگزور تا سال۲۰۲۷، سالانه ۵۰ تا ۱۰۰میلیارد دلار ارزش تجاری برای شرکای آن ایجاد می‌کند. این مسیر صادرات باکو را بیش از ۷۰۰میلیون دلار افزایش می‌دهد و حجم انتقال گاز باکو به اروپا از کریدور گاز جنوبی را از ۱۲ به ۲۰میلیارد مترمکعب می‌رساند. ایران با خطر از دست دادن ۲۰ تا ۳۰درصد نقش ترانزیتی خود روبه‌روست و منافع ۲۰ تا ۳۰میلیارد دلاری چین در جاده ابریشم جدید نیز به خطر می‌افتد. روسیه نیز ممکن است ۱۰ تا ۲۰میلیارد دلار درآمد و ۱۰ تا ۱۵درصد از اهرم خود بر بازار انرژی اروپا را از دست بدهد. ترکیه می‌تواند با دسترسی مستقیم به کشورهای ترک‌زبان، سالانه ۱۰ تا ۱۵میلیارد دلار درآمد ترانزیتی کسب کند. برای اروپا، این کریدور می‌تواند تا ۲۰۳۰، ۲۰ تا ۳۰میلیارد دلار صرفه‌جویی در هزینه انرژی ایجاد کند.
کارشناسان بر این باورند، یکی از پیامد‌های اقتصادی مهم این کریدور، احتمال تقویت پروژه ترانس‌خزر است که امکان انتقال گاز ترکمنستان به اروپا را فراهم می‌کند. اگر این گاز به جای عبور از ایران، از مسیر زنگزور و ترکیه صادر شود، ایران فرصتی مهم برای تبدیل‌شدن به پل گازی منطقه به اروپا را از دست خواهد داد. این در حالی است که مسیر زمینی ایران-ارمنستان تاکنون یکی از ابزار‌های ژئو‌اقتصادی تهران در تعاملات با مسکو، ایروان و باکو بوده است. با فعال‌شدن زنگزور، این اهرم تا حد زیادی بی‌اثر می‌شود و توان ایران برای اثرگذاری بر معادلات اقتصادی قفقازجنوبی کاهش می‌یابد. همچنین در صورت وابستگی ارمنستان به مسیر زنگزور تحت کنترل آذربایجان و نهاد‌های غربی، احتمال کاهش تجارت مستقیم ایران با ارمنستان و کاهش سرمایه‌گذاری متقابل وجود دارد. این موضوع بر بازار صادراتی محدود ایران در این کشور اثر منفی خواهد
 گذاشت.
تضعیف ایران در کریدور‌های بین‌المللی
ایران تاکنون با محوریت مرز نوردوز، حلقه حیاتی اتصال ارمنستان به کشور‌های مختلف بوده است. ایجاد کریدور زنگزور، بخشی از ترانزیت کالا میان قفقازجنوبی، آسیای‌مرکزی و ترکیه را از مسیر ایران دور خواهد کرد. این تغییر می‌تواند درآمد‌های ترانزیتی ایران را کاهش دهد و موقعیت راهبردی مسیر ایران-ارمنستان را تضعیف کند. کریدور جنوبی در سال‌های اخیر به دلیل تحولات امنیتی با چالش‌های زیادی روبه‌رو شده، اما کریدور زنگزور می‌تواند به‌ عنوان بخشی از کریدور میانی، جایگزین جذاب‌تری برای تجارت چین و اروپا شود و نقش ایران در پروژه‌های حمل‌ونقل جهانی، از جمله‌«کمربند و جاده» را کمرنگ‌تر کند.با انتقال بخش عمده‌ای از ترانزیت کالا‌های آسیای‌مرکزی و قفقاز به مسیر زنگزور-ترکیه-اروپا نیز ظرفیت‌های بنادر ایرانی در دریای خزر مانند بندرانزلی و بندر امیرآباد کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرند که می‌تواند بر سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده در این بخش اثر منفی بگذارد. همچنین ایران برای حفظ رقابت‌پذیری در برابر مسیر زنگزور ممکن است ناچار به کاهش تعرفه‌های ترانزیتی و تسهیلات گمرکی شود که درآمد‌های دولت از این بخش را کاهش خواهد داد. مسیر خلیج‌فارس-قفقاز-اروپا که به‌‌واسطه موقعیت جغرافیایی ایران مزیت نسبی داشت، با فعال‌شدن زنگزور بخش مهمی از مشتریان خود را از دست خواهد داد، زیرا شرکت‌های بین‌المللی، مسیر بدون عبور از ایران را ترجیح خواهند داد. به‌طور کلی کریدور زنگزور برای ایران بیش از آنکه یک پروژه زیرساختی بی‌ضرر باشد، تهدیدی اقتصادی محسوب می‌شود که می‌تواند نقشه ترانزیت منطقه را به زیان تهران بازنویسی کند .همچنین این کریدور برای ایران صرفا یک مسیر رقیب نیست، بلکه تهدیدی مستقیم علیه موقعیت اقتصادی ایران در منطقه است.