مقاومت در مقابل مکانیسم ماشه با طرح ضربتی افزایش تولید نفت ایران 
​​​​​​​گروه انرژی- محمدکیان اسماعیلی نژاد - دولت جمهوری اسلامی ایران برنامه دارد تا تولید نفت خود را تا 250هزار بشکه در روز افزایش دهد. این وعده‌ای است که مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور در دیدار هیات دولت با رهبر معظم انقلاب اسلامی مطرح کرده است. این البته اولین مرتبه نیست که چنین موضوعی مطرح می‌شود. پیش از این نیز برخی خبرگزاری‌های رسمی از طرح ضربتی برای افزایش تولید روزانه 250هزار بشکه نفت خبر داده بودند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که میانگین افزایش تولید روزانه نفت ایران از پایان اسفند‌۱۴۰۳ تا پایان خردادماه امسال در حدود ۱۵۰هزار بشکه در طرح ضربتی جهش تولید نفت‌خام افزایش یافته که با توجه به شرایط حساس کشور از اهمیت بالایی برخوردار است. حالا به نظر می‌رسد دولت اراده جدی برای افزایش تولید نفت تا 250هزار بشکه در روز را دارد.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، آبان‌ماه سال قبل مصوبه شورای اقتصاد در خصوص تفاهم‌نامه نحوه تأمین مالی طرح ضربتی افزایش 250هزار بشکه در روز تولید نفت‌خام توسط معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور ابلاغ شده بود. روزهای ابتدایی تابستان سال‌جاری بود که رسانه‌ها از صادرشدن مجوز رهبر معظم انقلاب به صندوق توسعه ملی برای سرمایه‌گذاری منابع این صندوق در حوزه انرژی خبر دادند. براساس مکاتبه صندوق توسعه ملی، سقف سرمایه‌گذاری 3میلیارد دلاری در این حوزه تعیین شده است. صندوق توسعه ملی بعد از ۱۰ماه و پس از مصوبه شورای اقتصاد از اعلام آمادگی خود برای ورود به طرح ضربتی افزایش روزانه ۲۵۰هزار بشکه نفت خبر داده بود و با توجه به تصویب طرح افزایش ضربتی 250هزار بشکه‌ای نفت، صندوق توسعه ملی آمادگی خود برای ورود به این طرح را اعلام کرده است.
در شرایطی که اقتصاد ایران تحت فشار تحریم‌های بین‌المللی قرار دارد، اجرای طرح ضربتی افزایش ۲۵۰هزار بشکه‌ای تولید نفت روزانه به عنوان یکی از اولویت‌های دولت پزشکیان مطرح شده است. این طرح که با هدف تقویت ظرفیت تولید و افزایش درآمدهای ارزی تدوین شده، نه‌تنها به عنوان یک اقدام اقتصادی، بلکه به عنوان ابزاری برای مقابله با فشارهای خارجی تلقی می‌شود. با نزدیک‌شدن به تاریخ انقضای برخی مفاد برجام در اکتبر۲۰۲۵، بحث احتمال فعال‌شدن مکانیسم ماشه بیش از پیش داغ شده و می‌تواند تأثیرات قابل‌توجهی بر بازار نفت ایران داشته باشد. این گزارش به بررسی تاریخچه طرح، اهمیت آن و ارتباطش با مکانیسم ماشه می‌پردازد.

طرح ضربتی افزایش تولید نفت از کجا آمد؟
طرح افزایش ۲۵۰هزار بشکه‌ای تولید نفت برای اولین‌بار توسط شورای اقتصاد ایران تصویب شد. براساس گزارش‌ها، این طرح با استفاده از منابع صندوق توسعه ملی برای تأمین مالی پروژه‌های نیمه‌تمام در بیش از ۴۰میدان نفتی طراحی شده است. هدف اولیه، افزایش سریع تولید از حدود ۱.۹۴میلیون بشکه در روز به ۲.۱۹میلیون بشکه بود. این تصمیم در پی نیاز به جبران کاهش درآمدهای نفتی ناشی از تحریم‌ها گرفته شد و وزارت نفت آن را به عنوان یک «طرح اضطراری» معرفی کرد. در سال‌جاری این طرح با جدیت بیشتری پیگیری شد. 
در تیرماه امسال بود که شورای‌عالی اقتصادی سرمایه‌گذاری صندوق توسعه ملی را برای اجرای آن تصویب کرد و وزیر نفت، محسن پاک‌نژاد، آن را بخشی از دستاوردهای دولت دانست. این طرح شامل تکمیل پروژه‌هایی در میادین نفتی کلیدی مانند آزادگان و یادآوران است و تا اوت‌۲۰۲۵، گزارش‌هایی از افزایش ماهانه فروش نفت به میزان ۶۳۰هزار بشکه نسبت به سال قبل منتشر شد. تاریخچه این طرح ریشه در تلاش‌های ایران برای احیای ظرفیت تولید پس از برجام دارد؛ جایی که در سال‌های‌۲۰۱7-۲۰۱6، تولید نفت ایران پس از لغو تحریم‌ها به بیش از ۳.۸میلیون بشکه رسید، اما با خروج آمریکا از برجام در ۲۰۱۸، تولید کاهش یافت و طرح‌های اضطراری مانند این یکی برای جبران آن تدوین شدند.

اهمیت استراتژیک افزایش تولید نفت
اجرای این طرح در شرایط اقتصادی فعلی ایران حیاتی است. نفت همچنان بیش از ۴۰درصد درآمدهای ارزی کشور را تأمین می‌کند و افزایش تولید می‌تواند به جبران کسری بودجه، تقویت ذخایر ارزی و حمایت از پروژه‌های توسعه‌ای کمک کند. در سال‌۲۰۲۵، با وجود تحریم‌ها، ایران توانسته صادرات نفت خود را از طریق مسیرهای غیررسمی مانند فروش به چین افزایش دهد و این طرح می‌تواند ظرفیت صادراتی را به سطوح پیش از تحریم‌ها نزدیک کند. از منظر تحلیلی، این اقدام نه‌تنها اقتصادی، بلکه استراتژیک است. افزایش تولید می‌تواند اهرمی برای مذاکرات هسته‌ای و نشان‌دهنده توانایی ایران در دور زدن تحریم‌ها باشد.
افزایش تولید نفت در ایران نیز اهمیت ژئوپلیتیکی دارد. در بازار جهانی نفت، ایران به عنوان یکی از اعضای اوپک، می‌تواند با افزایش عرضه، قیمت‌ها را تحت تأثیر قرار دهد و نقش خود را در معادلات انرژی تقویت کند. با توجه به بحران‌های جهانی مانند جنگ اوکراین و تنش‌های خاورمیانه، افزایش تولید ایران می‌تواند به عنوان یک عامل تثبیت‌کننده عمل کند. هرچند رقبایی مانند عربستان و روسیه بازارهای از دست رفته ایران را تصاحب کرده‌اند. از سوی دیگر، این طرح می‌تواند به کاهش وابستگی به واردات بنزین و فرآورده‌های نفتی کمک کند و امنیت انرژی داخلی را افزایش دهد.

کارنامه عملکرد شرکت ملی نفت
بر مبنای همین چشم‌انداز و تا تحقق برنامه‌های تدوین‌شده در این چارچوب، این شرکت موفق شد تا میانگین تولید نفت در سال گذشته را‌(در مقایسه با سال‌۱۴۰۲) به میزان روزانه ۲۴۷هزار بشکه ارتقا داده و تعهدات خود در حوزه تحقق برنامه تولید را جامه‌عمل بپوشاند. شرکت ملی نفت ایران در ادامه این روند افزایشی همچنین توانسته است تا میانگین افزایش تولید روزانه نفت را از پایان اسفند‌۱۴۰۳ تا پایان خردادماه امسال در حدود ۱۵۰هزار بشکه دیگر افزایش دهد که با توجه به شرایط حساس کشور و ناآرامی‌های اخیر از اهمیت بالایی برخوردار بوده است. این افزایش تولید، علاوه‌بر تاثیرگذاری بر تامین پایدار خوراک پالایشگاه‌های نفتی، افزایش چشمگیر صادرات نفت‌خام و به تبع آن افزایش درآمدهای ارزی کشور را نیز به همراه داشته است. بررسی داده‌های آماری حکایت از این امر دارد که بخش قابل‌توجهی از این افزایش تولید در حوزه شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب بوده است.

چشم‌انداز آینده نفت ایران
طی روزهای گذشته مقامات ایرانی مانند وزیر نفت تأکید کرده‌اند که فعال‌شدن مکانسیم ماشه تأثیری بر صادرات نفت نخواهد داشت، زیرا ایران از طریق کانال‌های غیررسمی مانند فروش به چین، تحریم‌ها را دور می‌زند. بااین‌حال، برخی کارشناسان معتقدند که مکانیسم ماشه می‌تواند دسترسی ایران به بازارهای جهانی را محدودتر کند و تولید نفت را تحت تأثیر قرار دهد، در حالی‌که دیگران آن را بیشتر یک ابزار سیاسی می‌دانند تا اقتصادی. در سال‌۲۰۲۵، با توجه به خریدهای چین، تأثیر مستقیم بر تولید ممکن است محدود باشد، اما می‌تواند سرمایه‌گذاری خارجی در میادین نفتی را کاهش دهد و طرح‌های افزایش تولید را چالش‌برانگیز کند.
به نظر می‌رسد اجرای طرح ضربتی افزایش ۲۵۰هزار بشکه‌ای تولید نفت می‌تواند نقطه‌عطفی در اقتصاد ایران باشد و به تقویت موقعیت کشور در بازار جهانی کمک کند. کارشناسان نیز بر این باورند که سایه مکانیسم ماشه به عنوان یک تهدید جدی، لزوم دیپلماسی فعال برای جلوگیری از فعال‌سازی آن را برجسته می‌کند. در نهایت، موفقیت این طرح بستگی به مدیریت تحریم‌ها و مذاکرات هسته‌ای دارد؛ جایی که افزایش تولید نه‌تنها یک هدف اقتصادی، بلکه ابزاری برای حفظ استقلال استراتژیک ایران است.