با توجه به اینکه تبادلات کالایی و ترانزیت ایران و آسیای میانه از طریق مرزهای زمینی باترکمنستان که مسدود است، انجام می شود، اجلاس شانگهای فرصتی برای احیای روابط سنتی ما با اعضای سازمان است.
به گزارش اقتصادسرآمداز مهر، حضور رئیس جمهور در اجلاس شانگهای فرصتی فراهم کرد تا بار دیگر بازار بکر و ایده آل آسیای میانه که در اثر شیوع کرونا به دلیل برخی برخی مسائل فیمابین ایران و ترکمنستان، دچار آسیب‌هایی شده بود، از سوی کامیون‌های ایرانی و تردد زمینی به ترکمنستان، دروازه تجارت غرب آسیا با آسیای مرکزی، بازگشایی و احیا شود.
اگرچه حجت الاسلام ابراهیم رئیسی در مدت کوتاه آغاز ریاست جمهوری اش، مذاکراتی با همتای ترکمن خود برای بازگشایی مرزهای ایران و ترکمنستان داشت، اما در حال حاضر از ۴ مرز ایران و ترکمنستان، تنها ۲ مرز آن هم به صورت نصب یدک تریلی‌های ایرانی به کشنده‌های ترکمنستانی انجام می‌شود که شرایط مساعدی برای رانندگان و صاحبان بار نیست.
به نظر می‌رسد ایجاد کریدورهای جایگزین خصوصاً راه اندازی کریدور کِتای از طریق افغانستان به تاجیکستان، دروازه ورود جدید به آسیای میانه باز می‌شود.
آیت الله رئیسی صبح امروز شنبه ۲۷ شهریور در نشست مشترک هیئت‌های عالیرتبه ایران و تاجیکستان در دیدار با همتای تاجیک خود تصریح کرد: ایران ظرفیت‌ها و امکانات خود در زمینه حمل و نقل و دسترسی به آب‌های آزاد را در راستای توسعه همکاری‌ها و روابط با کشورهای دوست و همسایه به کار می‌گیرد و فعال‌تر شدن این ظرفیت‌ها می‌تواند نقش مؤثری در تعمیق دوستی و تقویت تعاملات ایران با کشورهای منطقه داشته باشد.
امامعلی رحمان رئیس جمهور تاجیکستان نیز در این نشست با اشاره به ۱۶۰ سند همکاری بین دو کشور در سال‌های گذشته اضافه کرد: متأسفانه در سال‌های اخیر حجم مبادلات تجاری دو طرف به ۵۷ میلیون دلار کاهش یافت اما با توجه به ظرفیت‌های موجود و با استمرار و افزایش تماس‌ها، دیدارها و مذاکرات مقامات ایران و تاجیکستان می‌توانیم تجارت ۵۰۰ میلیون دلاری را هدف گذاری کرد.
امامعلی رحمان با اشاره به موقعیت ممتاز و ظرفیت‌های بندر چابهار و نیز بندرعباس گفت: تاجیکستان به طور جدی علاقمند به استفاده از بندر چابهار و بندرعباس از طریق خطوط ریلی و جاده‌ای است.
همچنین با توجه به اتصال اخیر پاکستان به چین از طریق آزادراهی که چینی‌ها از مسیر کوه‌های صعب العبور کشمیر ایجاد شده، نوید بخش امکان دسترسی سریع‌تر، ارزان‌تر و کوتاه‌تر ایران به چین و نیز تقویت ترانزیت کالاهای جنوب آسیا به روسیه از خاک ایران خواهد بود.
مدیرکل ترانزیت سازمان راهداری: اجلاس شانگهای؛ فرصتی برای احیای ترانزیت جاده‌ای شرق به غرب از خاک ایران
محمد جواد هدایتی در گفت وگو با خبرنگار مهر درباره تأثیر سفر رئیس جمهور به دوشنبه پایتخت تاجیکستان برای حضور در اجلاس شانگهای و دیدار با سران کشورهای عضو این سازمان بر افزایش ترددهای زمینی ایران با این کشورها اظهار کرد: مسیر سنتی ما برای ارتباط با کشورهای آسیای میانه از زمیان فروپاشی شوروی سابق تا کنون، مرز ترکمنستان است که با این کشور ۴ مرز فعال اینچه برون، لطف آباد، باجگیران و سرخس را داریم.
وی افزود: بعد از شیوع کرونا، سیاست خاص کنترلی ترکمنستان نه تنها با ایران که با همه کشورهای همسایه خود اعمال شد سبب شد تا ورود هر گونه کامیون به این کشور ممنوع شود. درنتیجه برای مدت طولانی مرزهای ما با این کشور مسدود بود. اما از یک سال اخیر (از شهریور ۱۳۹۹ تا کنون) مرز سرخس و سپس در لطف آباد به روش تبادل یدک به یدک(باز کردن یدک از کشنده و سپس بستن به کشنده طرف مقابل) تبادل کالایی ما با ترکمنستان و بعضی از کشورهای آسیای میانه برقرار شده است. بخشی از کالاها هم به صورت Back to Back و ترانشیپمنت با کامیون‌های ترکمنی تخلیه و بارگیری می‌شوند. به عبارت دیگر ترکمنستانی‌ها نه تنها برای ایرانی‌ها، بلکه برای هیچ کشور دیگری اجازه ورود کامیون‌های کشنده به عمق خاک خود را نمی‌دهند؛ سیاستی که مشابه آن در هیچ کشور دیگری اعمال نمی‌شود.
مدیرکل ترانزیت و حمل و نقل بین الملل سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای گفت: دو مرز باجگیران و اینچه برون هنوز هم به دلیل عدم موافقت ترکمن‌ها هنوز بسته است و هیچ تبادلی صورت نمی‌گیرد. ضمن اینکه تبادل یدک به یدک فضای زیادی نیاز دارد و در حال حاضر هم کشنده هایی که باقی می‌مانند تا یدک آنها که به کشنده‌های ترکمن متصل شده، به پایانه مرزی برگردد، بخش زیادی از مجموعه پایانه مرزی را اشغال کرده است.
وی ادامه داد: با این حال توانسته ایم میزان تجارت با آسیای میانه را علی رغم این شرایط به حجم تجارت با این کشورها به قبل از کرونا بازگردانیم؛ یعنی تنها با دو مرز توانسته ایم به حجم تجارت ایران و ترکمنستان و دیگر کشورهای منطقه CIS در زمانی که ۴ مرز فعال بود چه در حوزه صادرات و واردات و چه ترانزیت برسیم.
هدایتی یادآور شد: استفاده از کریدور افغانستان (کتای) به جای ترکمنستان را برای دسترسی به آسیای میانه در یکی دو سال اخیر در نظر گرفته ایم و در دولت قبلی کابل هم یک بار این مسیر به صورت آزمایشی زیر تردد رفت و کالایی از کشورهای جنوب خلیج فارس به تاجیکستان رفت؛ اما موضوع اصلی در آن عدم امنیت بود ولی با توجه به حاکم شدن طالبان در این منطقه، به نظر می‌رسد هم از نظر امنیت و هم از نظر داشتن صرفه اقتصادی به دلیل عوارض بالایی که دولت ترکمنستان دریافت می‌کند، نسبت به کریدور ترکمنستان، ارجحیت داشته باشد؛ کریدور افغانستان به آسیای میانه، بیش از هزار دلار نسبت به کریدور ترکمنستان به ازاری هر دستگاه کامیون، ارزان‌تر است.وی خاطرنشان کرد: ۵ کشور محصور در خشکی آسیای میانه، بازار خوب کالاهای صادراتی، وارداتی و ترانزیتی خوبی نه تنها برای ما بلکه ترکیه هم هست؛ ترکیه‌ای ها هم مانند ما به دلیل رفتار متفاوت ترکمن‌ها، متضرر شده اند؛ حجت الاسلام رئیسی رئیس جمهور هم در زمان آغاز به کار خود در دولت سیزدهم، با رئیس جمهور ترکمنستان ذاکراتی داشت که یکی از آنها، موضوع بازگشایی مرزها بود که امیدواریم سیاست‌های سخت گیرانه ترکمنستان تعدیل شود.
مدیرکل ترانزیت سازمان راهداری تصریح کرد: علی رغم مجاورت و مرز طولانی که با پاکستان داریم، اما عمده تجارت ما با پاکستان، حتی تا پیش از کرونا، مرزی و اندک است؛ به این معنا که کامیون‌ها وارد عمق خاک یکدیگر نمی‌شوند و در مرز، تبادل کالایی دارند؛ با افزایش شیوع کرونا از یک سو و نیز بُعد مسافت چشمه‌های بار و مراکز صنعتی پاکستان که در شرق این کشور متمرکزند و با مرزهای غربی آنها با مرزهای شرقی ایران فاصله زیادی دارند و از سوی دیگر به دلیل مشکلات امنیتی در منطقه بلوچستان پاکستان، در طول این سال‌ها شاهد افزایش تبادلات با پاکستان نبوده ایم.
وی افزود: موضوع دیگر، قرارداد پاکستان با چین و راه اندازی کریدور کَپِک (China and Pakestan Economic corridor) است که یک کریدور اقتصادی میان پاکستان و چین است که می‌تواند مسیر زمینی دسترسی ما به چین را فراهم کند؛ استفاده از این کریدور هم برای ما و هم برای پاکستانی‌ها مهم است
هدایتی گفت: پاکستانی‌ها هم تمایل دارند تا به آسیای میانه و روسیه از مسیر ایران متصل شوند؛ در چند روز اخیر یک مسیر آزمایشی بین پاکستان و روسیه برای صادرات انبه و نارنگی و میوه راه اندازی شد که تا ۷۰ درصد در کاهش زمان سفر مؤثر بود. برای هر دو کشور (روسیه و پاکستان) این مسیر بسیار خوب ارزیابی شد. این کار را یک شرکت حمل و نقل ایرانی انجام داد.
وی تأکید کرد: یک کریدور دیگر هم میان ایران و پاکستان و ترکیه با نام آی تی آی (ITI) یا همان اسلام آباد-تهران-استانبول داریم که هم در حوزه تردد زمینی و هم ریلی قابل استفاده است؛ این کریدور امکان ارتقای تبادلات حمل و نقلی از تجارت مرزی به تجارت بین المللی و تردد کامیون‌ها در مرز یکدیگر را فراهم می‌کند.هدایتی گفت: اخیراً پاکستانی‌ها اعلام موافقت کرده اند تا دو مرز جدیدالتأسیس میان ما با آنها شامل مرزهای ریمدان و پیشین نیز تحت کنوانسیون تیر (TIR) قرار گیرد؛ اگر این اتفاق رخ دهد، امکان استفاده ناوگان برای تردد به عمق خاک دو کشور را فراهم می‌کند.