گروه نفت و انرژی- اعظم زندیه - صنعت سیمان یکی از قدیمی ترین صنایع کشور محسوب می شود که قدمتی حدود 100 ساله در ایران دارد. غنی بودن ایران از نظر معادن سنگ آهک، رس، سیلیس و آهن به عنوان مواد اولیه مورد استفاده برای تولید سیمان، موجب توسعه این صنعت در کشور شده است. کارخانه های سیمان در ابتدا به طور کامل از سایر کشورها (مانند شوروی، رومانی، آلمان، چک اسلواکی) خریداری می شدند؛ اما بعدها و با دستیابی کشور به دانش فنی طراحی و ساخت این واحدها، طراحی و اجرای کارخانه های سیمان به طور کامل در کشور انجام شد. میزان متوسط سرمایه گذاری مورد نیاز برای احداث یک کارخانه سیمان با ظرفیت 1 میلیون تن، حدود 150 میلیون دلار است. کارخانه‌های سیمان تا دو دهه اخیر دولتی بوده و قیمت گذاری و توزیع این کالا را دولت و تعاونی‌های توزیعی انجام می داد. پس از واگذاری کارخانه های سیمان به بخش خصوصی نحوه اداره واحدهای سیمانی و شبکه توزیع آن با تحولاتی روبه رو شد، اما سایه قیمت گذاری دستوری توسط دولت برای سیمان تاکنون ادامه پیدا کرد، تا اینکه با اولین عرضه سیمان در بورس کالا در خرداد سال 1400، کشف قیمت سیمان براساس مکانیزم های عرضه و تقاضای بازار انجام شد.
به گزارش اقتصادسرآمد، حمل و نقل و صادرات سیمان در مسافت‍‌های طولانی توجیه اقتصادی ندارد. بنابراین در کشورهایی که دارای منابع معدنی مورد نیاز برای تولید سیمان هستند، احداث کارخانه سیمان برای تأمین نیاز بازارهای محلی (تا شعاع حداکثر 400 کیلومتر) است. در فرایند تولید سیمان، ابتدا محصول کلینکر تولید می شود و پس از آسیاب کردن آن، سیمان به دست می آید. کشورهایی که منابع معدنی مورد نیاز یا فناوری لازم برای تولید سیمان ندارند، عموماً محصول میانی کلینکر را وارد کرده و پس از یک مرحله آسیاب کردن، آن را به سیمان تبدیل می کنند.
کارخانه‌های سیمان نگران تامین سوخت خود در فصل زمستان
عبدالرضا شیخان، دبیر انجمن سیمان به خبرنگار اقتصادسرآمد، می‌گوید: تولید سیمان یک بار در تابستان به دلیل قطع برق متوقف می‌شود و در زمستان به دلیل قطع گاز. حالا کارخانه‌ها نگران تامین سوخت خود در فصل زمستان هستند. تولیدکنندگان از حالا دغدغه تامین سوخت را دارند. برخی می‌گویند چنانچه دولت سوخت مازوت را به واحدهای تولیدی نرساند، ممکن است قیمت سیمان دچار نوسان شود. آیا سیمان در زمستان گران می‌شود؟.
چالش تامین انرژی در سیمان کشور
وی تصریح کرد: قطع انرژی واحدهای تولیدی به‌خصوص صنایعی همچون فولاد و سیمان که جزو صنایع انرژی‌بر محسوب می‌شوند، به رویه‌ای تکراری برای زمان‌های چالش تامین انرژی در کشور تبدیل شده است. به این ترتیب هرازگاهی که به هر دلیلی تامین برق یا گاز در کشور دچار چالش می‌شود، سیاستگذاران در ابتدا به فکر قطع برق یا گاز واحدهای صنعتی می‌افتند. این درحالی است که قطع انرژی یک بنگاه تولیدی می‌تواند تبعات زیادی را برای آن مجموعه و در ادامه حتی اقتصاد کشور به دنبال داشته باشد که متاسفانه در تصمیم‌گیری‌ها به این موضوع چندان توجه نمی‌شود.
التهاب در بازار سیمان کشور
شیخان معتقد است: زمزمه‌های التهاب در بازار سیمان کشور تنها اندکی پس از دستور توقف تولید سیمان‌سازان در بازار بروزکرد. در حال حاضر واحدهای سیمانی که محصولی برای عرضه دارند کالای خود را با قیمت مصوب تحویل بازار می‌دهند، اما توقف تولید باعث شده تا روند عرضه و تقاضا متوقف شود و باید منتظر تاثیر این افت عرضه بر قیمت‌ها در بازار بود. حتی اگر در روزهای پیش رو نیز بنگاه‌های تولیدی اجازه مصرف برق و تولید را پیدا کنند، بازه زمانی حداقل سه هفته‌ای تا یکماهه نیاز است تا تولید سیمان به وضعیتی برسد که کمبود ایجاد شده ظرف این بازه زمانی را جبران کرده و بازار به وضعیت نرمال برگردد.
آیا وضعیت سیمان چون سال گذشته است
دبیر انجمن سیمان ادامه داد: در عین حال زمستان سال گذشته واحدهای سیمان در مقطعی با قطعی گاز روبه‌رو شدند که تا زمان جایگزینی سوخت دوم با گاز مدتی تولید در این واحدها متوقف شد. همچنین برخلاف شیوه معمول در بهمن سال گذشته بخش سیمان کشور حدود ۳ هفته با قطعی برق روبه‌رو بود. به این ترتیب قطعی برق و گاز در زمستان سال گذشته نیز بازار سیمان را با کمبود عرضه روبه‌رو کرده بود. مسوولان که دفعتی تصمیم بر قطع واحدهای تولیدی می‌گیرند مسبب التهاب بازار کالاهای نهایی هستند.
سال گذشته حدود ۱۳ درصد بر میزان تقاضای داخلی سیمان افزوده شد؛ همچنین در سه‌ ماهه ابتدایی امسال نیز حدود ۴ درصد بر تقاضای داخلی سیمان نسبت به مدت مشابه در سال قبل افزوده شد. این رشد تقاضا در بخش سیمان درحالی به وقوع پیوست که از میزان ساخت‌وساز و پروژه‌های عمرانی در کشور کاسته شده بود؛ اما از آنجا که در این بازه زمانی قیمت سیمان نسبت به سایر مصالح ساختمانی رشد کمتری داشت، الگوی مصرف مصالح ساختمانی در کشور تغییر کرد و همین موضوع باعث شد تا شاهد افزیش تقاضای مصرفی برای سیمان باشیم.
با فرا رسیدن زمستان و قطع برق مجدد کارخانه‌های تولید سیمان، انبوه‌سازان نگران وضعیت بازار سیمان هستند. هر فصل سال، تولید سیمان مشکلات خاص خو را دارد. در تابستان قطع برق، بر تولید کارخانه‌های سیمان اثر می‌گذارد و در زمستان قطع گاز. نتیجه هر دو هم یکسان است؛ کمبود تولید و احتمال افزایش قیمت سیمان.