به گزارش «سرآمد»، نیروی‌ دریایی‌ به‌‌عنوان یک‌ نیروی‌ راهبردی باید از منافع‌ کشور و خطوط مواصلاتی‌ آن که‌ در اقصی‌‌نقاط آب‌های‌ دنیا گسترش پیدا کرده، محافظت‌ کند. با توجه‌ به‌ این‌ گستره وسیع و دارای ماهیت ژئواستراتژیک، ژئواکونومیک و ژئوپلیتیک تأمین‌ امنیت‌ این‌ جریان برای کشور ایران به‌ یک‌ نیروی‌ دریایی‌ با توان حضور در آب‌های‌ آزاد و دور دست‌ نیاز دارد که‌ این‌ مهم‌ در قالب‌ نیروی‌ دریایی‌ ارتش‌ که‌ طی‌ سال‌های‌ اخیر با پیشرفت‌های‌ ایجادشده در ساختار تجهیزاتی‌ و کیفیت‌ نیروی‌ انسانی‌ آن از راهبردی به‌ نیروی‌ دریایی حیاتی و تعیین‌کننده‌ ‌تغییر هویت‌ پیدا کرده، متجلی‌ شده است‌.
بنابراین‌ نیاز جمهوری‌ اسلامی‌ ایران به‌ یک‌ نیروی‌ دریایی‌ همتراز با قدرت‌های دریایی جهان‌ برای‌ نشان‌دادن اقتدار کشور و بهره‌برداری‌ از مواهب الهی، ذخایر، منابع سرشار و فرصت‌های بی‌بدیل اقیانوس‌ها و دریاها در جهت‌ توسعه‌ اقتصادی‌، امری‌ ضروری‌ است‌. چرا‌که ایران در چهار‌راه دریایی جهان قرار گرفته است: ۱) در شرق، ورودی اقیانوس هند ۲) در جنوب‌غرب، دریای سرخ و سوئز به‌ سوی مدیترانه ۳) در شمال، دریای خزر و ۴) در مرکز، خلیج‌فارس و تنگه‌هرمز که قلب تپنده صادرات انرژی دنیاست.
 
مولفه‌های راهبردی نیروی دریایی
این موقعیت ژئوپلیتیک منحصربه‌فرد ایجاب می‌کند که ایران تدابیر راهبردی در راستای توسعه کمی و کیفی و تبدیل نیروی دریایی به یک نیروی حیاتی و تعیین‌کننده اتخاذ کند. مهم‌ترین‌ این مولفه‌ها‌ را می‌توان به‌ شرح زیر برشمرد:
۱)حمل‌ونقل‌ دریایی‌:
از آنجا که‌ یکی‌ از عناصر اصلی‌ تشکیل‌دهنده قیمت‌ کالا، هزینه‌ حمل‌ آن است، به‌ این‌ دلیل‌ هزینه‌ حمل‌‌ونقل‌ به‌عنوان یک‌ عامل‌ اساسی‌ در انتخاب نوع وسیله‌ حمل‌ونقل‌ مورد توجه‌ قرار می‌گیرد. این‌ عامل‌ موجب‌ اقبال بیشتر نسبت‌ به‌ استفاده از حمل‌‌ونقل‌ دریایی‌ به‌عنوان ارزان‌ترین‌ راه با بیشترین‌ ظرفیت‌ می‌شود. ایران با وجود دسترسی‌ به‌ آب‌های‌ آزاد از سمت‌ جنوب و موقعیت‌ ویژه جنوب شرق در مبادی‌ ورودی‌ و خروجی‌ به‌ آب‌های‌ آزاد از پتانسیل‌ فوق‌العاده‌ای‌ در این‌ زمینه‌ برخوردار است‌. از کرانه‌های‌ دریای‌ عمان به‌ دلیل‌ دارا بودن سواحل‌ مناسب‌ به‌ویژه در خلیج‌ چابهار موقعیت ‌نسبتاً خوبی‌ جهت‌ پهلو گرفتن‌ کشتی‌های‌ ظرفیت‌ بالا برای‌ اتصال حوزه‌های‌ مختلف‌ ژئوپلیتیکی‌ در پیرامون ایران با سیستم‌ تجارت جهانی‌ را فراهم‌ می‌آورد.
۲) خروج نسبی‌ ایران از تنگنای‌ تنگه‌هرمز:
در شرایط‌ کنونی‌ خلیج‌‌فارس تنها راه ارتباطی‌ ایران به‌ دنیای‌ خارج است‌. یعنی‌ ایران از طریق‌ خلیج‌فارس و‌ تنگه‌هرمز با سیستم‌ جهانی‌ پیوند می‌خورد. تنگه‌هرمز در حال حاضر به‌عنوان تنها عامل‌ قدرت برای‌ ایران محسوب نمی‌شود، بلکه باید آن را توسعه فرامنطقه‌ای داد، زیرا ۱۰۰درصد صادرات انرژی‌ فسیلی‌ ایران و بیش‌ از ۸۰درصد صادرات و واردات آن از طریق‌ این مسیر انجام می‌شود. بنابراین‌ در شرایط‌ بروز محاصره دریایی‌ و تهدید امنیت‌ تنگه‌هرمز، ایران به‌شدت آسیب‌‌پذیر خواهد بود. از این‌ رو سواحل‌ جنوب‌شرق ایران در سطح بین‌المللی پتانسیل‌ مناسبی‌ برای‌ خروج ایران از تنگنای‌ ارتباطی‌ دریایی‌ محسوب می‌شود.
۳) اتصال آسیای‌ مرکزی‌ و روسیه‌ به‌ دریاهای‌ آزاد و دنیای‌ خارج:
پس‌ از فروپاشی‌ اتحاد جماهیر شوروی‌ و نیاز کشورهای‌ محصور شمال‌شرق ایران برای‌ دسترسی‌ به‌ دنیای‌ خارج، قابلیت‌های‌ این‌ منطقه‌ و قرار گرفتن‌ آن در مسیر محور دسترسی‌ شمال-جنوب با توجه‌ به‌ موقعیت‌ ایران به‌‌عنوان یک‌ واحد جغرافیایی‌ پیش‌ روی‌ این‌ کشورها و نیاز مبرم آن‌ها جهت‌ دسترسی‌ به‌ آب‌های‌ آزاد با ظرفیت‌های‌ بالای‌ حمل‌ کالا، این‌ منطقه‌ را از ظرفیت‌های‌ فوق‌العاده ارتباطی‌ برخوردار کرده است‌.
۴) دسترسی‌ به آب‌های‌ آزاد با پتانسیل‌های‌ مختلف‌:
دریای‌ عمان، ایران را عضو دوسازه منطقه‌ای‌ یعنی‌ سازه دریای‌ عمان و سازه میان‌قاره‌ای‌ اقیانوس هند میکند. سازه اقیانوس هند یک‌ سازه میان‌قاره‌ای‌ بین‌ کشورهای‌ آفریقا، آسیا و اقیانوسیه‌ است‌. یعنی‌ ایران از طریق‌ دریای‌ عمان با کشورهای‌ سه‌‌قاره دارای‌ منافع‌ مشترک می‌شود. به‌ عبارتی‌ عضویت‌ در سازه‌های‌ دریای‌ عمان و اقیانوس هند و توسعه‌ روابط‌ با اعضای‌ مربوط به‌ آن در سه‌‌قاره آسیا، آفریقا و اقیانوسیه‌ ظرفیت‌ ژئوپلیتیک‌ ایران را توسعه‌ می‌دهد.
۵) پتانسیل‌های‌ اقتصادی‌ دریایی‌:
با افزایش‌ حد فلات قاره ایران تا ۳۵۰مایل‌ دریایی‌ از خط‌ مبدأ دریای‌ سرزمینی‌ و نیز ۲۰۰مایل‌ منطقه‌ انحصاری‌اقتصادی‌ طبق‌ بند‌۳ ماده‌۱۲۱ عهدنامه‌ حقوق دریاها ۱۹۸۲م پتانسیل‌های‌ اقتصادی‌ مهمی‌ در زمینه‌ شیلات و نیز ذخایر معدنی‌ کف‌ و زیر کف‌ در این‌ دریا نصیب‌ ایران می‌شود. سواحل‌ جنوب‌شرق کشور همچنین‌ بر تولید پتانسیل‌های‌ اقتصادی‌ و فرهنگی نظیر اشتغال، افزایش‌ صادرات، کسب‌ درآمد، انتقال تکنولوژی‌، تربیت‌ نیروی‌ متخصص‌ و جذب سرمایه‌گذاری‌ خارجی‌ و داخلی‌ تأثیر دارد.
۶) امکان‌سازی‌ تبدیل‌ ایران به‌ قدرت دریایی‌:
دستاورد دیگر آثار ناوگروه‌۳۶۰ این است ‌که ایران از طریق‌ این‌ عرصه‌ آبی‌ می‌تواند به‌ یک‌ قدرت نظامی‌ با حوزه عملکرد میان‌اقیانوسی‌ تبدیل‌ شود و از حوضچه‌ خلیج‌فارس و عدن خود را بیرون بکشد. چراکه‌ محیط خلیج‌فارس و عدن امکان تبدیل‌‌شدن ایران به‌ یک‌ قدرت دریایی‌ را فراهم‌ نمی‌کند، ولی‌ دریاها و اقیانوس‌های ‌بین‌المللی و اقیانوس‌ها چنین ‌امکانی ‌را برای ‌ایران دارا هستند.
۷) کنترل استراتژیک‌ مسیرهای‌ بین‌المللی‌:
حضور در حوزه استراتژیک‌ اقیانوس‌ها که‌ در پنج‌ حوزه استراتژیک‌ جهان شناخته‌ شده، روزانه‌ میلیون‌ها بشکه‌ نفت‌ و حجم‌ وسیعی‌ از کالا و سرمایه‌ از طریق‌ آن مبادله‌ می‌شود. تسلط‌ بر یکی‌ از مهم‌ترین‌ و استراتژیک‌ترین‌ راه‌های‌ آبی‌ جهان، کنترل ایران را در مبادی‌ ورودی‌ خلیج‌فارس و اقیانوس‌ها تضمین‌ می‌نماید و از طریق‌ تجمیع‌ منافع‌ دیگران، در این‌ ارتباط به‌ تولید امنیت‌ از طریق‌ همکاری‌های‌ بین‌المللی‌، هزینه‌ تأمین‌ امنیت‌ این‌ منطقه‌ را برعهده دیگران قرار می‌دهد.
۸) افزایش‌ عمق‌ استراتژیک‌:
ایران در سواحل‌ و آب‌های‌ جنوب‌شرق دارای‌ عمق‌ و عقبه استراتژیک‌ ویژه‌ای‌ است‌ که‌ توان ایران را در برخورد با چالش‌ها‌ ارتقا می‌دهد. برتری دریایی در این‌ منطقه‌ می‌تواند باعث‌ حل‌شدن چالش‌های‌ ژئواستراتژیک‌ موجود بین‌ ایران و دیگر کشورهای‌ همجوار شود. به عنوان مثال ایران از این‌ ظرفیت‌ و مزیت بابت‌ حل‌ اختلافات مرزی‌ با عمان در زمان حمله‌ چریک‌های‌ ظفار در دهه‌‌۱۹۷۰ بهره‌برداری‌ و کنترل خود را بر تنگه‌هرمز مسجل‌ کرد.
 
سخن پایانی و نتیجه‌گیری
امروز نیروی دریایی جایگاه راهبردی و اثرگذاری در تقویت قدرت نظامی، صیانت از منافع ملی و دستیابی به اهداف دفاعی دارد و کشور را در دستیابی به یک سیاست دفاعی موفق و کارآمد یاری خواهد کرد. نیروی دریایی در ایران می‌تواند بر چهار بخش تاثیرگذار باشد: ۱.کنترل تجارت بین‌الملل ۲.توانایی ‌بهره‌برداری ‌و کنترل منابع ‌اقیانوسی ۳.‌توانمندی ‌عملیات ‌دریایی ‌در ‌جنگ ۴.‌بهره‌گیری ‌از ‌قدرت ‌اقتصادی ‌دریایی‌ به‌عنوان ‌ابزار دیپلماسی ‌و ‌همچنین ‌بازدارندگی ‌و ‌نفوذ سیاسی‌ در‌ زمان ‌صلح. با افزایش تهدید جنگ و تغییر سیاست‌های جهانی و محیط آنارشیک و آشوبناک نظام بین‌المللی، ضرورت تقویت کمی و کیفی نیروی دریایی بیش از گذشته، با توجه به موقعیت دریایی ایران و براساس واقعیت‌های ژئوپلیتیکی خلیج‌فارس و تنگه‌هرمز، احساس می‌شود.
وجود این نیروی دریایی نه‌تنها می‌تواند حافظ و تامین‌کننده منافع ملی ایران در خلیج‌فارس و دریای عمان باشد، بلکه می‌تواند زمینه‌ای برای تبدیل‌شدن به یک قدرت دریایی برتر را فراهم آورد، چراکه بستر‌های و زیرساخت‌های جغرافیایی ایران در این زمینه کاملاً فراهم است و نیازمند اراده ملی و سیاسی برای شکل‌گیری این مهم است.