به گزارش «اقتصادسرآمد»، در حالی‌که جهان با چالش‌های فزاینده تغییرات اقلیمی و کمبود منابع غذایی روبه‌روست، بررسی‌ها نشان می‌دهد که طی سال‌های گذشته صنعت شیلات ایران به‌عنوان یکی از ستون‌های اصلی اقتصاد مقاومتی و تأمین پروتئین حیوانی، گام‌های بلندی در جهت خودکفایی برداشته است. صنعت شیلات ایران، با بیش از ۵هزار کیلومتر خط ساحلی در دریای خزر، خلیج‌فارس و دریای عمان، پتانسیل تولید سالانه بیش از ۱.۵میلیون تن آبزیان را دارد؛ ارقامی که در سال‌جاری به بیش از یک‌میلیون و ۵۰هزار تن رسیده است. این بخش نه‌تنها یکی از محورهای اصلی تامین معیشت مناطق محروم ساحلی است و بیش از ۵۵۰هزار شغل مستقیم و غیرمستقیم ایجاد کرده، بلکه نقش کلیدی در ارزآوری غیرنفتی ایفا می‌کند. صادرات محصولات شیلاتی ایران، به‌ویژه میگو و ماهیان خاویاری، در سال‌های اخیر به بیش از ۵۰۰میلیون دلار رسیده و بازارهای هدف در اروپا، آسیای‌میانه و خاورمیانه را هدف قرار داده است.
از منظر امنیت غذایی، شیلات با کم‌ترین مصرف آب‌(نسبت به دامپروری سنتی) پروتئین باکیفیت و ارزان‌قیمت تأمین می‌کند. در حال حاضر برخی گزارش‌ها حاکی از این است که سرانه مصرف آبزیان در ایران به حدود ۱۴کیلوگرم در سال رسیده است. پیش از این مسئولان جهادکشاورزی در صحبت‌های خود اعلام کرده بودند که با هدف‌گذاری این وزارتخانه برای افزایش مصرف سرانه آبزیان به ۲۰کیلوگرم، می‌توان بخشی از چالش‌های تغذیه‌ای کشور را مرتفع کرد. وزیر جهادکشاورزی، غلامرضا نوری‌قزلجه، پیش از این در صحبت‌های خود توسعه شیلات را «گامی مهم در راستای تقویت امنیت غذایی» توصیف کرده بود و البته تأکید داشت که در شرایط تحریم، حمایت از تولید داخلی این بخش، پدافند غیرعامل واقعی است. در این میان برخی پیش‌بینی‌های صورت‌گرفته حاکی از این است که سرمایه‌گذاری ۵۰همتی در حوزه شیلات و صیادی می‌تواند به فقرزدایی و محرومیت‌زدایی در استان‌های ساحلی کمک کند.
 
فعالیت ۲۸۰هزار نفر شیلاتی در مسیر اقتصاد دریامحور
حمزه رستم‌پور، رئیس سازمان شیلات ایران مدتی قبل در گفت‌وگو با «ایانا»، تاکید کرده بود که در حال حاضر بیش از ۲۸۰هزار نفر در حوزه صید و آبزی‌پروری مشغول فعالیت هستند و از آنجایی‌ که بهره‌برداران شیلاتی نقش موثری در اجرایی‌شدن برنامه‌های توسعه دریامحور دارند، ضروری است فعالیت‌های این بخش از روش‌های سنتی به سمت هوشمند‌سازی هدایت شود. او البته در صحبت‌های خود اقتصاد دریامحور را فرصتی طلایی برای کشور دانست و گفت: «با توجه به تأکیدات مقام رهبری و پیگیری‌های ریاست‌جمهوری، این سازمان برنامه‌های ویژه‌ای را برای بهره‌گیری از دانش دانشگاهی در عرصه اجرا در دستور کار دارد.»
معاون وزیر جهادکشاورزی در بخشی از صحبت‌های خود ضریب نفوذ دانش در این بخش را بیش از ۶۰درصد برشمرد و افزود: «در حوزه صید و صیادی و آبزی‌پروری بیش از ۶۰درصد از دانش روز دنیا مورد استفاده قرار گرفته است و امیدواریم این عدد افزایش یابد.» رستم‌پور همچنین تاکید کرد: «در سال‌های ابتدایی انقلاب شکوهمند اسلامی، میزان تولید در حوزه شیلات حدود ۳۲هزارتن بود که با رشد قابل‌ملاحظه‌ای، براساس عملکرد سال گذشته، تولید ۱.۵میلیون تن محصولات شیلاتی به ثبت رسید که حدود ۷۹۰هزار تن آن از صید و صیادی و حدود ۷۱۰هزار تن در حوزه آبزی‌پروری اتفاق افتاد و همچنین با اصلاح ساختار مزارع پرورش میگو، برداشت از ۳ تا ۵تن در هکتار، به بیش از ۷۰تن در هکتار افزایش یافته است که امیدواریم با توجه به اصلاح زیرساخت‌های سنتی پرورش میگو، شاهد افزایش بهره‌وری و نفوذ دانش در این حوزه باشیم.»
 
گردهمایی بزرگ فعالان شیلات در نمایشگاه
به باور کارشناسان؛ برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی نه‌تنها فرصت بازاریابی و معرفی محصولات است، بلکه نقش مهمی در سیاست‌گذاری، تبادل تجربه و افزایش هم‌افزایی ملی دارد. نهمین نمایشگاه شیلات ایران نیز با حضور نمایندگان بخش خصوصی و مقامات دولتی، به محلی برای طرح مسائل کلیدی صنعت تبدیل شده است. یکی از برجسته‌ترین بخش‌های نمایشگاه امسال، حضور شرکت‌های دانش‌بنیان است؛ شرکت‌هایی که طی سال‌های گذشته با حمایت سیاست‌های ملی رشد قابل‌توجهی داشته‌اند. کارشناسان معتقدند که مهم‌ترین دستاورد چنین نمایشگاه‌هایی، شکل‌گیری شبکه‌های همکاری میان تولیدکنندگان، فناوران، سرمایه‌گذاران و دولت است. با چنین نگاهی نهمین نمایشگاه بین‌المللی شیلات ایران، با فراهم کردن این بستر، اکنون به یکی از مهم‌ترین رویدادهای سالانه در صنعت آبزی‌پروری منطقه تبدیل شده است.
برگزاری نمایشگاه‌هایی مانند IFEX، فراتر از یک رویداد تجاری، استراتژی‌ای برای مانع‌زدایی و پشتیبانی از تولید است. این نمایشگاه‌ها با تبادل دانش فنی، توسعه همکاری‌های اقتصادی و بازاریابی، بستری برای شناخت پتانسیل‌های تجاری داخلی و بین‌المللی فراهم می‌کنند. در دوره‌های پیشین، مانند هشتمین نمایشگاه، تمرکز بر ارتقای دانش در تولید، عمل‌آوری و بازاریابی، ایجاد اشتغال بیشتر و فرهنگ‌سازی مصرف غذاهای دریایی بوده و منجر به امضای تفاهم‌نامه‌های سرمایه‌گذاری شده است.
هم‌افزایی واحدهای شیلاتی از طریق این رویدادها، کلیدی برای غلبه بر چالش‌هایی مانند خرد بودن واحدهای تولیدی و پراکندگی تصمیم‌گیری‌هاست. نمایشگاه IFEX ۱۴۰۴نیز با بخش‌های متنوعی مانند تجهیزات صیادی، فرآوری محصولات، ماشین‌آلات حمل‌ونقل آبزیان و تاسیسات برودتی، فرصت هم‌افزایی میان پرورش‌دهندگان، تولیدکنندگان خوراک آبزیان و صنایع پایین‌دستی دریایی را فراهم می‌آورد. این هم‌افزایی نه‌تنها سیستم توزیع را بهبود می‌بخشد، بلکه به صادرات بستر می‌سازد و پتانسیل‌های جدید مانند پرورش جلبک و ماهیان زینتی را معرفی می‌کند. در نهایت، این رویدادها به ترویج الگوهای بهینه مصرف و هماهنگی میان سازمان‌ها و تشکل‌ها کمک کرده و صنعت شیلات را به سمت اقتصاد دریامحور سوق می‌دهند.
 
میدانی جدید برای دانش‌بنیان‌های دریایی
حضور شرکت‌های دانش‌بنیان دریایی در حوزه شیلات، در نهمین نمایشگاه شیلات ایران، نمادی از گذار ایران به اقتصاد دانش‌محور است. این شرکت‌ها با بومی‌سازی فناوری‌ها، چالش‌های تحریم را به فرصت تبدیل کرده‌اند. برای مثال، در حوزه پرورش ماهی در قفس، بیش از ۷۰درصد قطعات تجهیزات از طریق شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی بومی‌سازی شده و در استان‌های مختلف از جمله سیستان و بلوچستان، هرمزگان، بوشهر و مازندران نصب شده است. این ابتکارات، وابستگی به واردات را کاهش داده و در عمل موجب صرفه‌جویی ارزی برای اقتصاد ملی جمهوری اسلامی ایران شده است.
رونق فعالیت‌های دانش‌بنیان شیلاتی طی سال‌های اخیر چشمگیر بوده است. آنطور که برخی رسانه‌ها گزارش داده‌اند؛ تولید ۲۱محصول دانش‌بنیان مبتنی بر جلبک‌های خلیج فارس‌(مانند فرآورده‌های غذایی و دارویی با فناوری نانو‌بیوتک) توسط شرکت‌های دانش‌بنیان دریایی که توسط زنان ساحل‌نشین پرورش یافته و به بازارهای صادراتی راه یافته، تا توسعه صنعت نانو‌بیوتک دریایی که راز درمان سرطان را در اعماق دریا جست‌وجو می‌کند، بخشی از فعالیت‌های این مجموعه‌های دانش‌محور است.
کانون هماهنگی دانش، صنعت و بازار شیلات، با حمایت معاونت علمی ریاست‌جمهوری و سازمان شیلات کشور به رشد کمی‌وکیفی این شرکت‌ها کمک کرده و اشتغالزایی را افزایش داده است. شرکت‌های دانش‌بنیان شیلاتی کشور در حوزه‌های مختلفی از جمله در تکثیر ماهیان زینتی، ریزجلبک‌ها و تجهیزات فرآوری فعال دارند. این شرکت‌ها طی سال‌های گذشته موفق به صادرات محصولات خود به سایر کشورها شده‌اند و از این طریق برای کشور ارزآوری نیز داشته‌اند. در این میان صندوق حمایت از توسعه سرمایه‌گذاری بخش کشاورزی نیز با تأمین نهاده‌ها و بازارسازی، ورود این شرکت‌ها به طرح‌هایی مانند پرورش ماهی در دریا را تسهیل کرده است.
نهمین نمایشگاه IFEX، با تمرکز بر اقتصاد دریامحور و فناوری‌های نوین، می‌تواند نقطه‌عطفی برای صنعت شیلات باشد. با حمایت‌های دولتی و ورود دانش‌بنیان‌ها، ایران قادر است سهم خود از بازار جهانی آبزیان را افزایش دهد. بازدیدکنندگان این نمایشگاه تخصصی حوزه شیلات در روزهای ۱۲ تا ۱۵آذرماه از ساعت ۸صبح تا ۱۵عصر می‌توانند از فرصت ایجادشده در این رویداد برای شبکه‌سازی و سرمایه‌گذاری بهره ببرند. در نهایت، این نمایشگاه یادآوری می‌کند که شیلات نه‌تنها منبع غذا، بلکه کلید رونق اقتصادی و امنیت ملی است؛ دریایی از فرصت‌ها که با هم‌افزایی و نوآوری، موج موفقیت را برخواهد انگیخت