گرواقتصاددریایی - زهرا عسکری-انسداد کانال سوئز در پی بروز مشکل برای کشتی باری اورگرین در اسفندماه سال گذشته نوسانات زنجیره تامین جهانی را برجسته کرده در حالی که ضرورت برای کنترل توسعه زیرساختهای بین قارهای آینده را بار دیگر شدت بخشیده است. با این حال، آنچه در خطر است تنها حمل بار از آسیا به اروپا نیست، چراکه کنترل مسیرهای تجاری حیاتی و اعمال نفوذ سیاسی و نظامی در اقیانوس هند نیز هدف هست. درسایه هیاهوهای رسانهای پیرامون پروژه ۲۰ ساله کریدور شمال_جنوب، بسیار مهم است که بدانیم نیازهای اقتصادی تا چه حد این برنامه را هدایت کرده و رقابت های ژئوپلیتیکی تا چه حد به این پروژه نفوذ میکنند.
به گزارش اقتصادسرآمد، به اعتقاد کارشناسان اما بهترین راه برای جبران برای کم کردن وابستگی به کانال سوئز، منطقه آزاد انزلی در مسیر کریدور بین‌المللی شمال – جنوب معروف به «نستراک» است. از این منطقه به‌عنوان کریدور حمل و نقل قرن بیست و یکم آسیا – اروپا یاد می‌شود. این کریدور بندر هلسینکی در شمال اروپا را از طریق روسیه به بنادر شمال و جنوب دریای خزر، بنادر خلیج فارس و سپس به کشورهای جنوب و شرق آسیا متصل می‌کند.
این بندر به دلیل همجواری با بنادر آستراخان و لاگان در روسیه، کراسنودسک در ترکمنستان، اکتائو در قزاقستان و باکو در آذربایجان و دسترسی از طریق راه‌های مناسب به بازارهای مصرف کشورهای CIS، امکان زیادی را برای رشد اقتصادی کشور فراهم می‌کند. محصولات فلزی، چوب، گندم، جو، ذرت و مواد معدنی عمده محصولاتی است که از طریق منطقه آزاد انزلی وارد کشور می‌شود؛ محصولاتی که عمدتا در بورس کالای ایران مورد پذیرش قرار گرفته‌اند. اکنون با افتتاح تالار نمایندگی کارگزاران بورس کالای ایران در منطقه آزاد تجاری و صنعتی بندرانزلی و معامله این محصولات در این بورس، اطمینان بیشتری به بازار معاملات منطقه آزاد انزلی تزریق می‌شود و تمایل به سرمایه‌گذاری افزایش پیدا می‌کند.
آیا نستراک با منافع ایران در تضاد است؟ 
احسان رضاپور، مدیرعامل مولدسازی و مدیریت دارایی تجارت در اینباره به روزنامه اقتصادسرامد، گفت: در حال حاضر، دیدگاهای متفاوتی در مورد ماهیت کریدور شمال- جنوب یا نستراک وجود دارد که یکی از آنها این است که این کریدور به عنوان زیرساختی مکمل برای طرح توسعه‌یافته‌تر یک کمربند - یک جاده چین در نظر گرفته می شود و دیگرآنکه، آن را وزنه تعادل جغرافیایی سیاسی در برابر برتری قاره‌ای چین تصور می‌کنند.
مزایای نستراک برای تجار ایرانی
وی با تاکید بر مهم که در دسترس بودن و امکان تبادل نطر در بورس کالا موضوع بسیار مهم است که نستراک در اختیار تجار کشورهای منطقه قرار می‌دهد، افزود: نستراک علاوه بر موارد یاد شده امکان بازاریابی مستقیم و چانه زنی را در اختیار تجار کشورمان قرار می‌دهد.
ایجاد شرایط و بازارهای جدید موضوع دیگری بود که وی به آن اشاره داشت و گفت: قرار گرفتن تالاربورس در شهرهایی مانند انزلی که در مسیر کریدورشمال– جنوب قرار دارند فرصت مغتنمی است که به ویژه در اختیار تجار ایرانی گذاشته می‌شود.
او تصریح کرد: در حالیکه منافع اقتصادی به نفع توسعه سریع این کریدور است، موازنه ژئوپلیتیک شکننده منطقه تصویر بسیار پیچیده تری را نشان می دهد. یکی از اهداف اولیه راه اندازی نستراک اصلاح همسویی روسیه و هند بود که با سقوط اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ و نزدیک شدن چین و روسیه در دهه ۱۹۹۰ اتفاق افتاد.
به گفته رضاپور، تهران باید مرز بین این دو جبهه نوظهور را با دقت بسیار مشخص کند. ایران یکی از اعضای موسس ابتکار کریدور شمال- جنوب بود و این کریدور هسته لجستیکی آن است. سرمایه گذاری هند در توسعه بندر چابهار به عنوان وزنه تعادلی در برابر گوادر پاکستان نیز ایران را در موقعیت حساسی قرار می دهد.
چرا نستراک اهمیت پیدا کرد؟
دلیل اهمیت نستراک از آنجا مشهود است که انسداد  کانال سوئز  به تاخیر قابل توجهی در زمان حمل و نقل در سراسر جهان منجر شد ه و می‌شود و برخی از کشتی ها را مجبور به تغییر مسیر علی رغم ترس از حملات دزدان دریایی کرد. برخی از تحلیلگران اعلام کردند که انسداد کانال سوئز در عرض یک هفته تقریباً ۱۰ میلیارد دلار برای اقتصاد جهان هزینه در برداشت.
برخی از کارشناسان معتقد هستنند که ایران و پاکستان به عنوان همسایگانی در نظر گرفته می شوند که چندان روبط شفافی ندارند؛ گاهی در مورد مسائل امنیت فراملی با یکدیگر همکاری می کنند، اما پس از آن، جاه طلبی های منطقه ای و ژئوپلیتیک متضاد را دنبال می کنند.
 پتانسیل و مزیت‌های بورس کالای ایران و منطقه آزاد تجاری و صنعتی بندر انزلی می‌تواند محرک رشد اقتصادی در مناطق شمالی کشور باشد. مهم‌ترین‌ مزیت‌های قانونی منطقه آزاد انزلی شامل آزادی کامل ورود و خروج سرمایه، آزادی مشارکت سرمایه‌گذاری خارجی تا سقف ۱۰۰ درصد، تضمین کامل سرمایه‌های خارجی و سود حاصل از آنها، معافیت از پرداخت هرگونه حقوق گمرکی و سود بازرگانی برای واردات مواد اولیه، ماشین آلات و قطعات یدکی برای تولید‌کنندگان منطقه و معافیت گمرکی برای ورود کالاهای ساخته شده در منطقه آزاد به داخل کشور به میزان ارزش افزوده است.
علاوه بر آن، تهران قرارداد همکاری ۲۵ ساله ای را با پکن امضا کرده که از سوی حسین غریبی سفیر ایران در برزیل به عنوان «بنیاد نظم نوین جهانی» ستایش شده است. در حالی که هنوز هیچ جزئیاتی از این توافق منتشر نشده است، بسیاری از تحلیلگران انتظار دارند سرمایه‌گذاری قابل توجهی از چین در پروژه‌های کلیدی انرژی و زیرساختی ایران انجام شود.