بررسي اقتصادسرآمد از ژئومورفولوژي در مديريت يك‌پارچه مناطق ساحلي ايران؛

مهندسي سواحل و بنادر فرايندی برای توليد دانش دریایی

گروه اقتصاددریا – امید اسماعیلی - منابعي كه حاصل توليد انديشه به صورت علمي هستند در حوزه دريايي ايران محدود و اندك هستند؛ با اين حال، وجود هر كدام از اين منابع بسيار ارزشمند و حائز اهميت است؛ زيرا توليد در اين وادي به آساني به دست نمي‌آيد؛ زيرا هم منابع مكتوب كم است و هم در بخش ميداني، با توجه به گستردگي مناطق دريايي و ساحلي ايران، اجراي يك كار مطالعاتي به سختي شكل مي‌گيرد و مستلزم صرف هزينه و زمان است. نمونه اين نكته، كتابي است تحت عنوان ژئومورفولوژي در مديريت يك‌پارچه مناطق ساحلي ايران، كه به كوشش سازمان بنادر و دريانوردي (اداره كل مهندسي سواحل و بنادر) تهيه و تدوين شده است. 
مديريت يكپارچه سواحل:
محتواي اصلي اين اثر، «مديريت يك‌پارچه سواحل كشور» است و در اين باره توضيح مي‌دهد كه: مديريت يك پارچه مناطق ساحلي، درعمل، يك پارچه‌سازي فرايند تصميم گيري در مناطق ساحلي و دخالت‌دادن همه بخش هاي مرتبط، به منظور سازگاري و توازون در بهره‌برداري و استفاده از مناطق ساحلي است. 
اين نكته نشان مي‌دهد كه طول و گستره سواحل ايران، مديريت يك پارچه وجود ندارد و مديريت مجمع‌الجزايري بر سواحل ايران حاكم است. از همين نكته مي‌توان دليل عدم رشد و توسعه و كندي اجراي برنامه‌ها و ناهماهنگي در طراحي و اجرا را دريافت. در پيش‌گفتار اين اثر كه در آذر 93 منتشر شده است آمده است:
هدف مديريت يك پارچه مناطق ساحلي در بلند مدت ايجاد توازن ميان منافع حاصل از توسعه اقتصادي و استفاده انسان از سواحل، حفاظت و نگهداري و بازسازي سواحل، به حداقل رساندن خسارات جاني و مالي در سواحل و كسب منافع مترتب بر دست‌رسي و بهره‌گيري همگاني از سواحل است. 
اين به نوبه خود نيازمند هماهنگي و همكاري سازمان‌ها و ادارات مختلف دولتي در سطوح ملي و منطقه‌اي است كه داراي وظايف و مسئوليت‌هايي در خصوص سواحل هستند؛ از اين رو، طرح مديريت يك پارچه مناطق ساحلي كشور، با اهداف زير تدوين شده است:
دست‌يابي به توسعه پايدار در استفاده‌هاي چندگانه از سواحل با ظرفيت‌هاي محيطي مناطق ساحلي
فقرزدايي و رفع محروميت در مناطق توسعه نيافته با معرفي مناسب‌ترين شكل توسعه اقتصادي و اجتماعي 
حفظ محيط زيست شكننده مناطق ساحلي و كاهش آسيب پذيري مناطق ساحلي و ساكنان آن نسبت به خطرات طبيعي و مصنوعي 
تهيه طرح هماهنگي دستگاه‌هاي مرتبط با سواحل به منظور كاهش و رفع تداخل فعاليت‌ها
تقويت پشتوانه قانوني براي استفاده و مديريت از مناطق ساحلي
بستر سازي براي پدافند غير عامل براي مناطق ساحلي كشور
امكان سنجي جلب مشاركت مردمي در بهره‌برداري و مراقبت از مناطق ساحلي
تهيه پايگاه اطلاعات از مناطق ساحلي به منظور تسهيل در تصميم سازي براي فرايندهاي توسعه در مناطق ساحلي كشور
زمان‌بندي مطالعه:
مطالعات مديريت يكپارچه مناطق ساحلي ايران در سه مرحله انجام شده است:
در مرحله اول، روش‌شناسي اجراي مطالعات و انجام مطالعات پايه صورت گرفته و از بهار 1382 اغاز و در پاييز 1384 خاتمه يافت. 
مرحله دوم، با رويكردي دستاورد محور از پاييز 1384 تا پاييز 1387 به طول انجاميد
مرحله سوم، با هدف تلفيق نتايج مطالعات در مراحل گذشته، از زمستان سال 1387 آغاز و تا اوايل تابستان 1388 به طول انجاميد. گزارش اين مرحله با عنوان «برايند مطالعات طرح مديريت يكپارچه مناطق ساحلي كشور» عرضه شد و در تاريخ مهر 1389 با اخذ مصوبه از شوراي عالي معماري و شهرسازي ايران پايان يافت. 
نتايج مطالعه:
نتايج به دست آمده از اين مطالعات، به صورت گزارش‌هاي حجيم و مختلفي ارائه شده است. تبه منطور آشنايي و استفاده از بهينه تر جامعه مهندسي و علمي كشور از نحوه و روش‌شناسي مطالعات و نتايج حاصله، اداره كل مهندسي سواحل و بنادر سازان بنادر و دريانوردي، تصميم گرفت اين گزارش‌ها را ادغام و خلاصه كرده  و منتشر نمايد. 
از جمله موارد مهم در مطالعات مديريت يك پپارچه مناطق ساحلي، مطالعات مديريت نوار ساحلي است كه خود نيز از بخش‌هاي مختلفي تشكيل مي‌شود. به همين جهت و به منظور تحقق تصميم فوق، تهيه كتابي براي ارائه روش و نتايج حاصل از مطالعات زمين ريخت شناسي سواحل جنوبي كشور در دست كار قرار گرفت. 
چند نكته:
اول: گفتيم كه كار توليد محتوا در حوزه دريا و توليد منابع مكتوب كار آساني نيست و زمان بر است. همين اثر نمونه روشني است كه بگويد، اين كار سخت و پرهزينه لازم است تا ما در باره واقعيت (ظرفيت‌ها، توان‌ها و ضعف‌ها و نيازها) در باره سواحل و درياهاي خود بيشتر و دقيق‌تر بدانيم. تصور و تخيل براي طرح و برنامه‌هاي كلان و واقعي ارزش و اعتبار ندارند. نمي‌توان ميلياردها تومان حق و حقوق مردم را كه به زحمت به دست مي‌آيد را بدون مطالعات دقيق صرف برنامه‌هاي شعاري و بي‌پشتوانه كرد. 
دوم: سال 93 اين مطالعه انجام شده است. بعد از آن گويا به فراموشي سپرده شده و رد پاي آن كه بايد تا امروز كشيده شده باشد، ديده نمي‌شود. براي اثبات اين ادعا به همان سامانه يك پارچه مديريت اشاره و تاكيد مي‌كنيم كه هنوز وجود خارجي پيدا نكرده است، بلكه حتا پس‌رفت داشته  و با شكل‌گيري شوراها و ساختارهاي جديد، منفي‌تر شده است. اين كه مطالعه بشود و بعد تمام نتيجه حاصله يك مراسم رونمايي باشد كه فايده‌اي ندارد. جاي سوال است: نتايج حاصله از اين مطالعه چه شده‌اند و چه آثاري بر جاي گذاشته‌اند؟ روزنامه اقتصاد سرآمد اعلام آمادگي مي‌كند براي بازيابي اطلاعات و نقد و بررسي اين اثر در يك يا چند نشست تخصصي، تا به افكار عمومي بگويد كه سرانجام واقعي اين مطالعه به كجا رسيده است. 
سوم: كار ارزشمند اداره كل مهندسي سواحل و بنادر را نبايد ناديده گرفت. توليد چنين آثاري براي حوزه دريا و ساحل ايران بسيار ضروري است و حمايت اين اداره كل و مشاركت در مطالعه و نشر نتايج به صورت كتاب قابل تحسين است؛ اما كار آن كرد كه تمام كرد. آيا اداره كل مهندسي سواحل و بنادر اين مطالعه – و موارد مشابه- را پيگيري كرده است؟ ما اين مهم را پيگيري مي‌كنيم و نتايج را در شمارگان بعدي به اطلاع علاقه‌مندان خواهيم رساند. 
چهارم: يك پژوهش زماني معنا دارد كه ادامه‌دار باشد. هيچ پژوهشي نمي‌تواند به سكون و سكوت برسد و بايد به‌وسيله پژوهشگر و يا ديگران، ادامه يابد تا زماني كه به نهايت دقت و صحت برسد. تغيير و تحولات سياسي، جغرافيايي، اجتماعي و فرهنگي و نيز مصنوعات بشري و تكامل تكنولوژي و... به قوت بر زمينه يك مطالعه اثرگذارند و ممكن است زمين‌ پژوهش را دچاردگرگوني كنند؛‌اين است كه قطع روند مطالعه و پايش نتايج آن و مطابقه وضعت موجود با گذشته و آينده، به طور روتين بايد تداوم يابد. در باره اين پژوهش اين سوال مطرح مي‌شود كه آيا تداوم داشته است؟ آيا نتايج آن به روز است و يا به همان دهه 90 بر مي‌گردد؟ آيا نتايج سال 93 به امروز قابل تعميم است؟ به اصطلاح امروزي‌ها «آيا پژوهش مورد نظر به روز شده است؟
پنجم: اگر به دنبال توسعه درياپايه هستيم، بايد قبل از هر چيز دغدغه توليد دانش بومي داشته باشيم. توليد دانش مبناي يك توسعه مدرن با تفكر زيربنايي است. اداره كل مهندسي سواحل و بنادر مي‌تواند فرايند توليد انديشه را سرعت ببخشد. اداره‌اي كه مي‌تواند يك پژوهش سنگين را به سرمنزل مقصود برساند، مي‌تواند به روش‌هاي متعدد، در فرايند توليد انديشه مشاركت مستقيم و هميشگي داشته باشد. 
ما در صدديم كه اين پژوهش را در نشست‌هاي تخصصي بازيابي و يادآوري كنيم و به بهانه آن در باره ژئومورفولوژي در مديريت يك‌پارچه مناطق ساحلي ايران گفت‌وگو كنيم؛ انتظارداريم اداره كل مهندسي سواحل و بنادر در اين انديشه‌ورزي با ما و ديگر تشكل‌هاي حامي نشست‌هاي تخصصي همراهي كند. 
مهندسي سواحل و بنادر  فرايندی برای توليد دانش دریایی
ارسال دیدگاه
اخبار روز
ضمیمه