گروه اقتصاددریاپایه – امید اسماعیلی - ديرزماني است كه «گنج پنهان» همچنان پنهان مانده و با روندي كه به نظاره نشسته‌ايم، اميدي به اكتشاف گنج پنهان به اين زودي‌ها به چشم نمي‌آيد و توسعه سواحل مَكُران، براي ايرانيان به رويايي دست‌نيافتني بدل شده است. 
شعارها و حرف‌هاي خوب و وعده‌هاي قشنگ، تند و تند از راه مي‌رسند اما ديگر باور آن‌ها مشكل شده است و مردم تا به چشم نبينند، حرف‌هاي اهالي سياست را ديگر باور نمي‌كنند و با خود مي‌گويند: ما از اين حرف‌ها زياد شنيده‌ايم!
توسعه مَكُران، يكي از اين روياهايي است كه نيم قرن است كه قرار است توسعه يابد. از سال 87 كه براي چندمين بار به تاكيد رهبر انقلاب رسيد، جنب و جوشي به راه افتاد اما از آن تاريخ تا كنون نزديك به 30 سال مي‌گذرد! اين يعني چند نسل! بعد از گذشت بيش از دو دهه، توسعه مَكُران همچنان در قيد و بند توصيه و تاكيد و شعار و وعده گير كرده است. بندرهاي مشابه –مانند گوادر پاكستان- در عرض چند سال، تاسيس شده و راه‌اندازي شدند و شروع به كار كردند، مَكُران بعد از سال‌هاي سال، همچنان بلاتكيلف مانده‌آست.

چابهار نگين مَكُران!
دبیر شورای توسعه سواحل مَكُران، چابهار را نگین سواحل مَکُران مي‌خواند تا حرف قشنگي به حرف‌هاي قشنگ گذشته اضافه كرده باشد. وي مي‌گويد: طی سه سال با سرمایه‌گذاری ۳ میلیارد دلاری، کریدور شمال جنوب تکمیل شده، فاز ۲ بندر شهید بهشتی چابهار اجرایی و فرودگاه چابهار ساخته می‌شود.
به ظاهر خبر قشنگ است؛ اما باطن تلخي دارد؛ يعني بعد از اين همه سال، آنچه نگين مَكُران خوانده مي‌شود، هنوز فرودگاه ندارد. هنوز فازهاي مهم آن اجرايي نشده است. هنوز كريدور شمال جنوب تكميل نشده است. اين  در حالي است كه رقبا، بسيار تند و تيز در حال سبقت گرفتن از ما هستند و از دور براي ما با نيشخندي جان‌سوز براي ما دست تكان مي‌دهند. بخش مهمي از ناگفته‌ها در سخنان اخير حسين دهقان نهفته است كه مخاطب آگاه با دقت در آن به راحتي مي‌تواند اين ناگفته‌ها را تشخيص دهد:
در خبرهای تسنیم آمده است، حسین دهقان یادآور شد: سال 87 رهبر معظم انقلاب بر اهمیت سواحل مَکُران و جایگاهی که می‌تواند داشته باشد تاکید کردند. پس از فرمایشات ایشان، نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران به منطقه دریای عمان در آن منطقه منتقل شد و ماموریت امنیت و دفاع دریایی و منافع ملی را در آن منطقه به عهده گرفت.
وی با بیان اين‌که به دنبال آن قرار بر این شد که دولت هم وارد فضای جدی پرداختن به مسائل توسعه آنجا باشد، افزود: سال 91 در دولت احمدی‌نژاد کارگروهی به ریاست معاون اول رئیس‌جمهوری تشکیل و قرار شد امر توسعه را دنبال کند، ضمن این‌که انتقال نیروی دریایی ارتش و مصوبات سفر حضرت آقا به منطقه را هم در دستور کار قرار بدهند.
وی بیان کرد: ‌در دولت قبل هم این بحث با توجه به اهمیت انتقال نیروی دریایی مطرح شده بود که دبیرخانه این شورا یا کارگروه در آن زمان در وزارت دفاع تشکیل شود اقداماتی را دوستان صورت داده بودند در مقطعی که من مسئولیت داشتم به شکل جدی پرداختیم به این که ما نیازمند مجموعه اسنادی هستیم که بتواند امر توسعه را سامان دهد و زیرساخت‌های ذهنی و برنامه‌ای و سیاستی کار تهیه شود و بعد اقدامات صورت بگیرد که به حمدالله در آن مقطع انجام شد و ما به اسناد توسعه منطقه و اسناد آمایش دست پیدا کردیم.

مَکُران یک منطقه تقریباً منزوی 
و کنار افتاده 
دبیر شورای توسعه سواحل مَکُران گفت:  منطقه مَکُران یک منطقه تقریباً منزوی و کنار افتاده شده است. در پیوند‌های مختلف با بدنه عمومی کشور به شدت فقیر است از جاده بگیرید، تا بندر، ریل، فرودگاه، برق، آب به هر آن چیزی که به اسم زیرساخت تلقی می‌شود این منطقه خالی است یعنی نسبت به سایر مناطق کشور به شدت فقیر است.

باید حتماً به منطقه مَکُران متفاوت نگاه شود
دهقان اضافه کرد: این فقر را هم به لحاظ تاریخی و هم به لحاظ واقعی داریم و هم کم کم به مردم این القا شده که این وضعیت همین است، خوب گذار و عبور از این وضعیت معنایش این است که باید حتماً به این منطقه متفاوت نگاه شود. تقریبا هر مرکز مطالعاتی هر اندیشکده‌ای که در کشور وجود داشته چه آن‌هایی که نهادی و دولتی بودند چه آن‌هایی که آزاد و خصوصی بودند به مسئله توسعه مَکُران بعد از فرمایشات حضرت آقا پرداختند همه آن‌ها می‌رسند به چند فصل مشترک که در همه است، ما آنجا نیازمند یک سبک یا یک مدل حکمرانی متفاوت از پهنه عمومی کشور داریم ما آن جا نیاز داریم که این سلسله مراتب تصمیم‌گیری و مراجع تصمیم‌گیری را به شدت فشرده و کم فاصله کنیم.
وی با تاکید بر این‌که مدیریت آنجا باید دارای اختیار و اقتدار کافی برای تصمیم برای پیشبرد امور باشد، اظهار کرد: در احکام دائمی برنامه ششم برنامه‌های توسعه ماده 68 است که مقدمه‌ای دارد که بحث اقتصاد دریا و اقتصاد مقاومتی و پرداختن به مسائل مختلف از این منظر را می‌گوید و بعد می‌گوید برای سواحل مَکُران یک سازمان توسعه‌ای شکل می‌گیرد که این سازمان به عنوان سازمان توسعه سواحل مکران دارای اساسنامه‌ای خواهد بود.
وی ادامه داد: اساسنامه ظرف 4 ماه دولت باید تهیه می‌کرد و به تصویب مجلس می‌رساند، شاید اینکه فرض کنید اساسنامه مجلس برود با این تاکیدی که می‌شود دال بر اهمیتی است که مسئولین در جا‌های مختلف این را حس می‌کردند. در این ماده قانونی می‌گوید که تمامی طرح‌های توسعه طراحی آن، اجرایش و نظارت بر آن‌ها به عهده این سازمان قرار می‌گیرد و تمامی دستگاه‌های دولتی و عمومی تمامی وظایف و اختیاراتشان به این سازمان منتقل می‌شود. به عبارتی یک سازمان کامل تمام عیاری است که تولیت امور آنجا و مسئولیت پیشبرد امور آنجا را به عهده می‌گیرد بعد ادامه می‌دهد که این سازمان بر اساس قانون چگونگی اداره مناطق آزاد و شرکت سرمایه‌گذاری خارجی اداره می‌شود این به عبارتی کل این منطقه را از دایره شمول نظامات اجرایی متعارف خارج می‌کند.
 در دولت قبل 17 جلسه کمیته تخصصی کمیسیون اجتماعی اساسنامه را بررسی می‌کند به دلیل همین بحثی که باید حتماً متفاوت شود خوب دستگاه اجرایی طبیعتا مقاومت می‌کنند. یعنی هیچ دستگاه اجرایی حاضر نیست که دایره شمول وظایف خودش را یک جایی کمرنگ ببیند خوب به نتیجه نرسیدند آن موقع‌ها آمدند در دولت قبل، شورای توسعه سواحل مکران را بر مبنای اصل 138 قانون اساسی پیش بینی کردند دوباره  یک شورایی از معاون اول رئیس جمهور بالای سرش به علاوه وزرا و چند دستگاه، خوب کار در همان حد که بیشتر بحث هماهنگی باشد برای اجرایی سازی همان برنامه‌هایی که دستگاه اجرایی در برنامه‌های عمومی‌شان دارند.
دبیر شورای توسعه سواحل مَکُران با بیان این‌که در دوره پس از انقلاب کارهای زیادی برای توسعه سواحل مکران انجام شده است، اظهار کرد: چابهار به عنوان نگین و نقطه‌ای است که می‌تواند به هاب ایران برای انتقال گاز، نفت، کالا، دیتا و ... باشد.  اینجا می‌توان به چین و شبه قاره و آسیای جنوب شرقی رفت و از آن طرف می‌توانیم به آفریقا برویم. یا به سمت اروپا و آسیای میانه. هر جای جغرافیای دنیا را که بگویید این می‌تواند نقطه توزیع همه این ارتباطات باشد، اما یک اتفاق ناگوار افتاده است آن اینکه ما به دلیل این که نپرداختیم به اینکه زیرساخت‌های اینجا را توسعه بدهیم و این جا را قابلیت بارگذاری متناسب با همین نیاز‌ها و الزامات کنیم ما داریم همه مزیت‌ها را از دست می‌دهیم.
دهقان با تاکید بر این‌که مسیر چابهار بهترین گزینه برای کمربند راه چین است،‌ افزود: استفاده از این مسیر کاهش 40 درصدی فاصله  و30 درصدی هزینه‌ها را برای حمل‌ونقل به‌دنبال دارد.

کم‌کاری‌ در توسعه زیرساخت‌های
 سواحل مَکُران
وی با اشاره به کم‌کاری‌های صورت گرفته در بخش توسعه زیرساخت‌های سواحل مکران، یادآور شد: الان عراق آمده در بندر فاو سرمایه‌گذاری کرده و در حال ساخت یک خط ‌آهن به ترکیه  و از آنجا به دریای مدیترانه و اروپاست. خوب ما داریم این فرصت را اینجا از دست می‌دهیم.
وی با اشاره به این‌که نتوانستیم در لایحه دولت یک ردیف اعتباری برای سازمان توسعه سواحل مکران پیش‌بینی کنیم، اضافه کرد: نهایتاً در مجلس با لابی‌گری، خواهش و تمنا برای سازمان ردیف اعتباری گذاشتیم اما الان نمی‌توانیم ردیف را عملیاتی کنیم. انتظار این بود که یک اتفاق جدی در بودجه 1402 بیفتد.
وی بیان کرد: با وجود همه فشارها عدد سازمان در بودجه قابل توجه نیست حالا همین می‌خواهد برود بنشیند روی پروژه‌ها و یا در برنامه هفتم به همین کیفیت در کارگروه خاص در سازمان برنامه درست کردیم با ریاست جمهوری، با معاون اول، با دستگاه‌ها آخرش نشد که برنامه هفتم یک فصل خاصی داشته باشد، البته در سیاست‌های اقتصاد دریاپایه آنجا با مجمع دنبال کردیم الحمدلله آنجا پیش‌بینی‌های خوبی شده است الان با مجلس هم داریم کار می‌کنیم که در برنامه هفتم یک فصل خاصی برای مکران بیاورد.
دهقان گفت:  ایران حدود 5800 کیلومتر مرز آبی و 7 استان ساحلی دارد.  حدود 10 درصد جغرافیای ما در این محدوده‌ها است ولی آن طرف نگاه می‌کنیم از منظر نقش این‌ها در توسعه، نقش این‌ها در جی دی پی کشور، نقش این‌ها در اقتصاد همه این‌ها تقریباً غیر قابل قبول است. نیاز داریم به اینکه فرهنگ دریایی را در کشورمان توسعه بدهیم. اهمیت و نقشی که دریا در همه زمینه‌ها می‌تواند داشته باشد را باید تفهیم کنیم.
وی با اشاره به اهمیت سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های سواحل مکران‌، اضافه کرد: در منطقه عمومی مکران، یک فاز توسعه‌ای بندر چابهار  انجام شده اما باید فازهای بعدی را انجام دهیم. در کنار این بندرگاه‌ها باید شبکه‌های راه، راه آهن و فرودگاه ، حمل و نقل ترکیبی نیز شکل بگیرد. همچنین نیازمند زیرساخت‌های نرم‌افزای هستیم یعنی  مجموعه مقررات و ضوابط و دستورالعمل‌هایی را بگذاریم که در قیاس با رقبای ما اینجا ترجیح داده شود. یعنی اینطور نیست که حالا اگر ما فرض کنیم بندر ساختیم همه چیز تمام است ، خیر اینطور نیست، بندر را ساختیم قرار است حمل و نقل باشد، باید گمرک هم متناسب درست شود، این را ساختیم باید ستاد مبارزه با قاچاق کالا، استاندارد، فلان، همه دستگاه‌هایی که درگیر می‌شوند که هر کدامشان یک گردنه هستند که باید از آن عبور کرد این‌ها را باید درست کرد. بار آمد اینجا بتواند سریع برود ، حتی زیرساخت‌های ارتباطی مخابرات نمی‌تواند نباشد ما بگوییم این‌ها نباشد حالا توسعه انجام می‌شود. خیر، زیربناها در اصل محرک‌ها و مقوم ها و مشوق‌های امر توسعه هستند و اگر نباشند کار سخت است.
وی با اشاره به این‌که کریدور شمال-جنوب و کریدور ساحلی جنوب باید خیلی جدی و سریع عملیاتی شود، اظهار کرد:  با فشار رئیس جمهور داریم کارهایی می کنیم ، یعنی ایشان لطف دارند بارها هم گفته که هر میزان وقت لازم باشد من روی این موضوع می گذارم یعنی هر وقت ما وقت خواستیم وی به منطقه آمد و جلسه گذاشت. ولی سیستم اداری و اجرایی ما همکاری نمی کند یعنی آنچه که دارد پیش می رود با فشاری است که ما می آوریم و لطف و عنایتی است که وی دارند و اعمال می کند.
دبیر شورای توسعه سواحل مکران با یادآوری این‌که فکر می‌کنم در یک نقطه رهایی قرار گرفتیم، بیان کرد: به این معنا که آمدیم پشت این سدها و این سدها دارد تجمیع می شود، ان شاالله برداشته شود این جریان راه می افتد، در همین دولت کارهای خیلی خوبی هم شده به این معنا که ما توانستیم بخش خصوصی را به شدت  فعال کنیم، سختی هایش را هم آن ها تحمل می کنند هم ما و طبیعی است ، در چابهار اتفاقات خوبی افتاده در کُنارک اتفاقات خوبی افتاده، الان فضایی را شروع کردیم که بیاییم ما این توسعه را جامعه محور کنیم ما داریم تلاش می کنیم که از پایین جامعه را تقویت کنیم
دهقان با اشاره به مذاکره با چینی‌ها برای سرمایه‌گذاری در سواحل مکران، تاکید کرد: اخیرا از امارات مباحثی را مطرح کردند همه این ها را ما باید به یک سری مدل های همکاری برسیم. بیشتر تلاش ما بر این است که ما برویم در زنجیره‌ها جا بگیریم بحث هایی هم شده خیلی هم می آیند، دو سه تا مسئله معمولا دارند که این هم از نظر یک سرمایه گذار طبیعی است ، یکی تضمین سرمایه گذاری شان را می خواهند و دوم بحث تضمین بهره لازم را می خواهند خوب طبیعی است این بهره لازم یعنی رقابت یعنی شما این سرمایه را این جا می گذارید یا جای دیگر ، هزینه فرصت خواهد بود.
وی اضافه کرد: یک برنامه در محضر آقای رئیس جمهور تهیه کردیم که تا پایان 1404 یک اتفاقاتی در منطقه باید بیفتد. طی سه سال با سرمایه‌گذاری 3 میلیارد دلاری، کریدور شمال جنوب تکمیل شده،  فاز 2 بندر شهید بهشتی چابهار اجرایی می شود، فرودگاه چابهار ساخته می‌شود.