گروه ترانزیت دریایی - روابط ایران و روسیه در فصل تازه‌ای از تاریخ طولانی خود قرار دارد. در این میان آنچه بی‌سابقه است سرمایه‌گذاری طرف ایرانی در حوزه راهبردی حمل‌ونقل دریایی روسیه است. همچنین شکل گرفتن همکاری مشترک در خصوص صادرات و واردات کالا در زمانه‌ای که روس‌ها در گیر و دار جنگ هستند نیز عمق روابط تازه را نشان می‌دهد. بندر سالیانکا و سرمایه‌گذاری گروه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران در این بندر که منجر به در اختیار گرفتن راهبری آن از سوی این گروه شده است نقطه عطفی تاریخی در روابط دو کشور محسوب می‌شود. در همین رابطه مانا با مهدی آکوچکیان سرکنسول جمهوری اسلامی ایران در استان آستارخان روسیه که بندر سالیانکا یکی از بنادر آن است در خصوص چند و چون تحولات ناشی از مشارکت دو کشور در بندر یاد شده سوالاتی را مطرح کرده است که ماحصل آن را در ذیل با هم می خوانیم:
 
با توجه به مناسبات کشور ایران و روسیه و گسترش این مناسبات به‌ویژه در حوزه اقتصادی، آخرین اقدامات کنسولگری جمهوری اسلامی ایران در استان آستاراخان روسیه در راستای توسعه همکاری‌های تجاری دو کشور به چه شکل بوده است؟
تقویت مناسبات بین استان آستاراخان و جمهوری اسلامی ایران از محورهای اصلی کار کنسولگری است. اولویت نیز امور تجاری و بازرگانی است. در همین راستا در جریان گردهمایی رؤسای نمایندگی‌های خارج از کشور که چندی پیش در تهران برگزار شد بر موضوع توسعه روابط و مناسبات همسایگی که مورد عنایت ویژه مقامات عالی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری فدراتیو روسیه به‌ویژه ریاست محترم ‌جمهور قرار دارد، تأکید شد. با توجه به این که روسیه و به خصوص استان آستاراخان از مزیت بالایی در بحث حمل‌و‌نقل دریایی بهره‌مند هستند و جمهوری اسلامی ایران نیز تنها از طریق دریایی دارای مرز مستقیم با روسیه است، لذا تقویت زیرساخت‌های حمل‌ونقل دریایی در بنادر آستاراخان به‌ویژه بندر ایرانی-روسی سالیانکا و تسریع در به ‌کارگیری کشتی‌های رو-رو و انواع دیگر کشتی‌ها منجر به افزایش مناسبات حمل‌ونقلی بین دو کشور خواهد شد. مسئله‌ دوم، تقویت همکاری و به‌کارگیری ظرفیت استان‌های شمالی ایران با استان آستاراخان است که تصمیمات بسیار خوبی در این راستا اتخاذ شده است. در این چارچوب به زودی شاهد سفر استانداران استان‌های شمالی کشور به آستاراخان روسیه خواهیم بود. امیدواریم این تحرکات جدید موجب تقویت بیش از پیش مناسبات تجاری و بازرگانی میان استان آستارا خان و جمهوری اسلامی ایران شود.
 
لایروبی ولگا مطالبه چندین ساله‌ شرکت‌های کشتیرانی ایرانی در دریای کاسپین است، در این خصوص مذاکراتی با طرف روسی داشته اید؟ چه نتیجه ای داشته است؟
به موضوع بسیار با اهمیتی اشاره کردید زیرا فقدان لایروبی رودخانۀ ولگا نه تنها بر کاهش میزان گردش حجم بار و جابه‌جایی کالاها میان بنادر آستاراخان و بنادر شمالی ایران تأثیر می‌گذارد بلکه مشکلاتی را برای تردد کل ناوگان حمل‌ونقل در این رودخانه ایجاد می‌کند که از جمله مهم‌ترین آن ها به گل نشستن شناورهاست. در ملاقاتی که چندی پیش با استاندار محترم آستاراخان داشتم این موضوع را دنبال کردم و حتی اعلام داشتم که شرکت‌های ایرانی آمادگی دارند با طرف‌های روسی این مهم را عملیاتی کنند. استاندار آستاراخان به طور مشخص روی این موضوع تأکید کردند و اظهار داشتند که جناب آقای پوتین رئیس جمهور فدراسیون روسیه در این خصوص دستورات اکید صادر کرده‌اند و بودجه‌ لازم نیز برای این کار تخصیص داده‌اند. بنابراین طبق اطلاعاتی که در ملاقات‌ها با مقامات روسی اعلام کرده‌اند سازمان‌های ذی‌ربط روسی عملیات گِل‌برداری از مناطق کم‌عمق رودخانه را آغاز کرده‌اند و قرار است تا پایان سال 2023 میلادی کل رودخانه ولگا لایروبی شود. در این صورت عمق رودخانه تا چهار و نیم متر افزایش خواهد یافت و کشتی‌ها قادر خواهند بود با تُناژ بالای سه هزار تُن و بدون مشکل به گِل نشستن در این کانال تردد کنند. سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران نیز در آستاراخان به طور مرتب و منظم این موضوع را در ملاقات‌ها پیگیری می‌کند. البته ممکن است این زمان کمی طولانی‌تر شود ولی آن چه اهمیت دارد این است که کار شروع شده و خود شخص آقای پوتین بر این کار نظارت دارند. به هر حال؛ کار سنگین و زمان‌بری است که از لحاظ فنی به تدریج جلو می‌رود و امیدواریم کل ولگا لایروبی شود. مقامات آستاراخان و شخص استاندار محترم نیز با درک حساسیت موضوع بر امور عملیات لایروبی از نزدیک نظارت دارند و دولت فدرال نیز پیگیر است. امیدوارم نتایج تلاش‌ها در حداقل زمان ممکن به بهره‌برداری نهایی برسد.
 
با لایروبی ولگا امکان فنی تردد شناورها بین دریای کاسپین و دریای سیاه فراهم می‌شود. آیا می‌توان امیدوار بود که توافقی بین مقامات ارشد دو کشور در این خصوص صورت گیرد و در آینده نزدیک شاهد تردد شناورهای ایرانی در این مسیر باشیم؟
به طور قطع می‌توان به این موضوع امیدوار بود. در حال حاضر باید عملیات لایروبی در ولگا که دارای اولویت است به اتمام برسد و متعاقب آن کشتی‌ها بتوانند با تُناژ 5 هزار تُن در این مسیر حرکت کنند، در گام بعدی باید زمینه اجرایی کردن مسیر دریای سیاه، ولگا و خزر را فراهم نماییم. اتصال این دو شاخه‌ی دریایی مستلزم توافقات بین دو کشور و سیر مراحل اداری آن خواهد بود.
 
آخرین وضعیت تجارت بین دو کشور در مسیر کریدور شمال-جنوب را در فضای دو سال اخیر چگونه ارزیابی می‌کنید؟ در جهت توسعه این روابط چه برنامه‌هایی در جریان  است؟ نقش گروه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران را در توسعه این روابط چگونه می‌بینید؟
همان طور که مستحضر هستید پس از آغاز عملیات ویژه نظامی روسیه با اوکراین، دول اروپایی و غربی تحریم‌هایی را علیه روسیه اعمال کردند که واکنش روسیه در مقابل، توجه بیشتر به مسیر کریدور شمال- جنوب بود. این رویکرد سبب شد تا روسیه برای تسهیل در صادرات و واردات و رونق تجارت خود با کشورهای ایران، هند، پاکستان و به طورکلی غرب آسیا توجه بیشتری به کریدور مذکور داشته باشد. در نتیجه این فرایند فرصت خوبی برای کشور ما ایجاد شد و سبب رشد گردش حمل‌ونقل بار از بنادر آستاراخان و اولیا به مقصد بنادر شمالی ایران گردید. طبق آمارهای موجود، حجم گردش بار جابه‌جا شده از لحاظ تُناژ در سال 2022 میلادی در بندر سالیانکا به هشتصد و شصت و چهار هزار تُن رسید که برنامه‌ریزی برای دستیابی به یک میلیون تُن در سال جاری در دستور کار ما در بندر سالیانکا قرار دارد. روسیه همچنین سیاست توسعه ظرفیت بندری خود واقع در آستاراخان‌ و اولیا را در قالب خوشه‌ خزری دنبال می‌کند و در پی جذب سرمایه‌گذاری خارجی برای ارتقاء زیرساخت‌های این منطقه است. بنابراین امیدواریم که با بهره‌برداری از این اقدامات بتوان در سال‌های آتی تا سی میلیون تُن کالا را در بنادر مذکور جابه‌جا کرد. در این راستا روس‌ها با جدیت موضوع را دنبال می‌کنند و آقای پوتین رئیس‌جمهور روسیه در اجلاس اخیر در شهر سن‌پترزبورگ به این موضوع اشاره کرد و خواستار سه برابرشدن گردش کالا در مسیر کریدور شمال-جنوب تا سال 2030  میلادی شد. بالطبع هرچه تُناژ کالاهای جابه‌جاشده افزایش یابد میزان تجارت دو جانبه نیز ارتقا خواهد یافت. کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران با تجهیز و افزایش ناوگان کشتیرانی خود می‌تواند سهم قابل‌توجهی از مقادیر جابه‌جایی بارها را عهده‌دار شود همچنین سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران در آستاراخان وظیفه‌ ذاتی خود می‌داند تا در راستای تصمیم مقامات عالی دو کشور برای تقویت هر چه بیشتر کریدور شمال- جنوب و توسعه‌ همکاری‌های حمل‌ونقل دریایی تمام تلاش‌های خود را به‌کار گیرد و از تمام امکانات و ظرفیت‌های تقویت تجارت و منافع ملی کشور بهره‌برداری کند. به هر حال حلقه‌های سرکنسولگری، بندر سالیانکا و کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران به شکلی به هم مرتبط هستند و ما باید از تمام این امکانات استفاده کنیم. همچنین به نقش بانک در تأمین مالی خرید کشتی، تعمیر کشتی و تجهیز بندر باید اشاره کرد که می‌تواند به عنوان حلقه‌ تکمیلی در این راستا کمک کننده باشد.
 
با توجه به توسعه‌ همکاری‌های ایران و روسیه در کریدور شمال- جنوب آیا طرف روسی در جهت تسهیل این همکاری‌ها برنامه‌ای برای ارائه مزیت‌های مالی و گمرکی به طرف ایرانی دارد اگر پاسخ مثبت هست بفرمایید که این مزایا چه خواهد بود؟
ما در این خصوص با مقامات آستاراخان و طرف‌های مذاکره‌کنندۀ ایرانی ارتباط بسیار خوبی به وجود آورده‌ایم. موضوع ایجاد پنجره واحد گمرکی و استفاده از بارنامه‌ واحد برای تمامی مسیر جزو محورهای مهم مذاکراتی میان مدیرعامل منطقه‌ ویژه‌ اقتصادی لوتوس با مقامات ذی‌ربط ایرانی است. در صورتی که تفاهم‌نامه این کریدور به امضاء طرفین ایرانی و روسی و در آینده هندی برسد؛ حمل‌ونقل و جابه‌جایی کالا و بار در مبادی و ورودی و خروجی سه کشور مذکور مکانیزه شده و با یک بارنامه واحد در کل مسیر ناوگان حمل‌ونقل می‌تواند با کمترین معطلی و توقف در مبادی ورودی و خروجی، ادامه مسیر دهد. تاکنون جلسات و نشست‌های منظم و پیوسته‌ای بین طرفین در خصوص هماهنگی امر مربوط به پنجره‌ واحد گمرکی برگزار شده و امیدواریم در اسرع وقت به نتیجه‌ی عملیاتی برسد.
 
ایجاد شرکت کشتیرانی مشترک ایران و روسیه در دریای کاسپین از جمله برنامه‌های اعلام شده دو کشور در راستای توسعه همکاری‌های اقتصادی‌است. نظر شما در این خصوص چیست؟
بله. تأسیس این شرکت مشترک گام مهم دیگری است که می‌تواند بر ظرفیت همکاری‌های دو طرف در عرصه‌ حمل‌ونقل دریایی و توسعه‌ تجارت دو کشور تأثیر مثبتی بر جای بگذارد. معتقدیم هر چقدر بتوانیم شرکت‌های کشتیرانی دو طرف را به همکاری مشترک تشویق کنیم به طور قطع در خدمت منافع سودمند متقابل خواهد بود. به هر حال طرف ایرانی سرمایه‌گذاری بالایی در بندر ایرانی-روسی سالیانکا انجام داده و ظرفیت‌ها و قابلیت‌های این بندر را به مقدار قابل‌توجهی افزایش داده است. قراردادهای خرید و تعمیرات کشتی بین دو طرف منعقد شده، به طور قطع توسعه‌ همکاری‌ها میان شرکت‌های کشتیرانی و کارخانجات ساخت کشتی آستاراخان می‌تواند افق جدیدی در توسعه همکاری‌های حمل‌ونقل دریایی دو طرف قلمداد شود. اگر این شرکت مشترک تأسیس شود در زمینه‌های مختلف می‌توانند همکاری داشته باشند.
 
همان‌طور که اشاره کردید گروه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران سرمایهگذاری قابل‌توجهی را در بندر سالیانکا انجام داده است؟ ارزیابی شما از این سرمایه‌گذاری چیست؟ تأثیر آن را بر روابط دو کشور چگونه می‌بینید؟
این سرمایه‌گذاری برای توسعه خدمات لجستیک خصوصاً موضوع کریدور شمال-جنوب بسیار ضروری است زیرا لجستیک زنجیره‌ای از کشتی، خدمات حمل‌ونقل جاده‌ای، بنادر و سایر موارد که نقش بندر سالیانکا در این زنجیره بسیار پر اهمیت است. در نتیجه سرمایه‌گذاری به عمل آمده در بندر سالیانکا این امکان فراهم شد تا علاوه بر رفع محدودیت ورود بار کشتی‌های حامل بار صادراتی ایران، ظرفیت عملیات بندر نیز ارتقاء یابد به‌طوری‌که در سال گذشته شاهد افزایش سی و پنج درصدی تُناژ بار در این بندر بودیم. به طور کلی این سرمایه‌گذاری در زیرساخت بندر سالیانکا عامل تسری بخش توسعه مناسبات تجاری میان آستاراخان و بنادر شمالی کشورمان گردیده است. از آنجا که ظرفیت بنادر روسیه در دریای خزر در گذشته برای واردات کالاهای ایرانی طراحی نشده بود و این امر مشکلات زیادی را برای صادرات در کشورمان ایجاد می‌کرد لذا، با سرمایه‌گذاری انجام شده و بهره‌برداری از آن انتظار داریم علاوه بر افزایش حجم تجارت بین دو کشور، شاهد افزایش صادرات کشورمان از طریق این بندر باشیم. این بندر یک ویژگی دیگر هم دارد که علاوه بر صادرات از کشورمان به آستارا خان و روسیه، قادر است با بنادر سایر کشورهای خزری نیز همکاری نماید و هم‌زمان این بندر در تجارت در منطقه‌ی خزر بسیار می‌تواند کارایی داشته باشد و به تجارت در کل منطقه کمک کند.