همایون الهی- روی‌هم‌رفته برنامه کاهش وابستگی به تنگه هرمز توسط عربستان و برخی کشورهای دیگر نتوانست در حد مطلوب دنبال شود، زیرا حتی طرح‌های مطرح شده نیز کاملاً اجرا نشد؛ به طوری که طرح‌های اجرا شده در عربستان همراه با لوله‌های انتقال نفت عراق از طریق خط لوله سراسری عربی که در سال ۱۳۶۴ (۱۹۸۵) با ظرفیت نیم میلیون بشکه در روز کامل شد و همچنین خط لوله عراق - ترکیه با ظرفیت ۲ میلیون بشکه در روز جمعاً خطوط لوله منطقه می‌توانست حدود ۴ میلیون بشکه نفت در روز را خارج از تنگه هرمز انتقال دهد و بنابراین بخش اعظم نفت منطقه هنوز می‌باید از تنگه هرمز عبور نماید. 
پیروزی انقلاب اسلامی در ایران با توجه به تبلیغات سوء کشورهای غربی راجع به «صدور انقلاب»، موجب بدبینی و عدم اعتماد عربستان و سایر کشورهای عربی نسبت به اهداف سیاست خارجی ایران در منطقه شد. در سال ۱۳۶۲ (۱۹۸۳) عربستان از ادامه جنگ عراق علیه ایران استفاده نمود و طرح خود را برای ایجاد یک پیمان دفاعی منطقه‌ای بدون حضور ایران و عراق با تشکیل شورای همکاری خلیج فارس عملی کرد. علاوه بر این عربستان در ۸ سال جنگ عراق علیه ایران، از متجاوز به طور کامل حمایت کرد و همین امر روابط دو کشور عربستان و ایران را تیره‌تر نمود و بالاخره واقعه کشتار عظیم حجاج ایرانی توسط پلیس عربستان در حج سال ۱۳۶۶ (۱۹۸۷) در مکه معظمه باعث قطع روابط دو کشور شد.
تشکیل پیمان 6+2 (شش کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس به همراه سوریه و مصر) (شش مارس ۱۹۹۱ میلادی) برای دولت ایران نشانی از کوشش عربستان برای منزوی کردن ایران در منطقه بود. دولت جمهوری اسلامی ایران در جهت خروج از این انزوا از اواخر سال ۱۳۶۹ (اواخر سال ۱۹۹۰) کوشش‌های جدیدی برای ایجاد ارتباط بین دو کشور آغاز کرد. روابط بین ایران و عربستان در سال ۱۳۷۰ (۱۹۹۱) تجدید شد که این آغاز دوره جدیدی در روابط ایران با همسایگانش است که این امر با انتخاب آقای سید محمد خاتمی به ریاست جمهوری در سال ۱۳۷۶ وارد مرحله جدی و جدیدی گردید.
عراق، بسان کشورهای خلیج فارس، برای صادرات نفت خود به خطوط دریایی و عبور از تنگه هرمز متکی است. برعکس ایران، عراق در خلیج فارس دارای سواحل وسیع و مناسب نیست. بندر بصره در شط‌العرب مهمترین و اصلی‌ترین بندر عراق بود. در دهه ۱۳۴۰ (دهه ۱۹۶۰) بندر فاو در دهانه شط‌العرب همراه با بصره گسترش یافت و به صورت بندر اصلی صدور نفت عراق درآمد. توسعه بندر فاو در ۱۳۲۹ (۱۹۵۰) شروع و در سال بعد صدور نفت از آن آغاز شد. مجموعه‌ای از خطوط نفت فاو را با چاه‌های نفت رومیلا و زوبير متصل می‌کرد. در سال ۱۳۳۹ (۱۹۶۰) سکوی صادرات نفت خور امیه در جنوب فاو در داخل دریا به بهره برداری رسید که بعداً سکوی مینا البکر در سال ۱۳۶۹ (۱۹۷۰) به آن اضافه شد.
با توجه به طول ساحل محدود و نامناسب در خلیج فارس (۲۵ کیلومتر) و همچنین اختلاف با ایران بر سر مسأله اروندرود، عراق ایجاد لوله‌های انتقال نفت را برای استقلال بیشتر از اروندرود و خلیج فارس (به خصوص آبراه تنگه هرمز) اساسی تشخیص داد. هرچند در سال ۱۳۵۵ (۱۹۷۶) خط لوله نفت عراق - سوریه در اثر تنش در روابط دو کشور بسته شد و این خطر برای سایر خطوط انتقال نفت می‌تواند همیشه صادق باشد، ولی عراق عملاً خطر مزبور را کمتر از خطر درگیری با ایران و در نتیجه بسته شدن راه دریایی صدور نفت خود دانسته و طرح‌های توسعه لوله‌های انتقال نفت خود را گسترش داد. در سال ۱۳۶۲ (۱۹۸۳) خط لوله سراسری عراق - ترکیه با ظرفیت 2/1 میلیون بشکه در روز به بهره برداری رسید. در سال ۱۳۶۴ (۱۹۸۵) طی قراردادی با عربستان، این کشور خط لوله سراسری خود را با ظرفیت یک میلیون بشکه نفت در روز در اختیار عراق گذاشت. و بالاخره خط لوله انتقال نفت سوم (خط انتقال دوم ترکیه) با حداکثر ظرفیت یک میلیون بشکه در روز نیز ایجاد شد. علاوه بر این در راستای استقلال بیشتر از اروندرود و به دست آوردن سواحل بیشتر در خلیج فارس، عراق را وسوسه نمود تا سعی نماید بر بخشی از کویت تسلط یابد. همچنین ادعای عراق بر بخشی از خاک ایران (خوزستان) را می‌توان در همین راستا ارزیابی نمود. شاید یکی از دلایل بازیچه قرار گرفتن صدام برای حمله به خاک ایران در سال ۱۳۵۹، همین سیاست بود که بالاخره بعد از ۸ سال جنگ تمام عیار بدون نتیجه مثبت برای عراق پایان یافت. میل و خواست عراق برای دسترسی به سواحل مناسب در خلیج فارس انگیزه مهمی در حمله به خاک کویت در ۱۳۶۹ (۱۹۹۱) بود که این حمله نیز با مقابله نیروهای ائتلاف غربی با شکست روبرو شد.