گروه نفت و انرژی -  فاطمه صفری دهکردی - براساس آمار های رسمی، صنعت نفت پیشتاز بهره وری در اقتصاد شده است و موتور رشد اقتصاد توسط صنعت نفت روشن شده است اما قطعا صنعت نفت نمی تواند به تنهایی منجر به رشد ۸ درصدی اقتصاد شود. بر اساس آمار و ارقام موجود صنعت نفت بیشترین تأثیر را بر رشد اقتصادی از طریق افزایش بهره‌وری عوامل تولید در سال ۱۴۰۱ داشته است. رشد ارزش بهره وری در گروه‌های صنایع و معادن، خدمات و کشاورزی به ترتیب برابر ۵.۶ درصد، ۲.۸ درصد و ۱.۱ درصد است که نسبت به وضعیت خود در گذشته شرایط مناسبی را ندارند.
در واقع صنعت نفت در این مدت توانسته بیشتری رشد بهره‌وری را داشته باشد که با توجه به اهمیت این صنعت در اقتصاد کشور، قابل توجه است و بخش مهمی از تأثیر نفت بر افزایش رشد اقتصادی، از طریق بهره‌وری عوامل تولید بوده است.
برقراری روابط دوجانبه تهران و عربستان سعودی در خرداد ماه سال جاری می‌تواند زمینه رشد صنعت نفت ایران را در ۶ ماهه دوم سال جاری را فراهم کرده و قدرت چانه زنی نفتی ایران را افزایش داده و از طرف دیگر می‌تواند زمینه توافق‌های نفتی ایران و عربستان و توسعه صنعت نفت ایران و افزایش رشد اقتصادی از این محل را تأمین کند. محمود خاقانی کارشناش انرژی در رابطه با پیشتازی نفت بهره وری و تأثیر آن بر رشد اقتصادی گفته، بهره وری تحقق همزمان اثر بخشی و
کارایی است و بهره‌وری در صنعت نفت به این معناست که مدیرانی که در سمت‌های کلیدی این وزارت خانه هستند، تحت مدیریت، برنامه ریزی و هدایت آنها بهره‌وری رشد چشمگیری داشته، به عبارتی کارایی و اثر بخشی بالا بوده است.

رشد بهره وری در صنعت نفت باید رشد اقتصادی را محقق کند
به گفته این کارشناس انرژی رشد بهره‌وری برای افزایش راندمان کاری در صنعت نفت می‌تواند مفید باشد، در صورتی که رشد بهره‌وری منتج به رشد اقتصادی شود. افزایش راندمان کاری بر رشد کلان کشور می‌تواند مؤثر باشد مدعیان باید توضیح دهند زیرا رشد اقتصادی معنای دیگری دارد.
خاقانی توضیح داد: رشد اقتصادی را می‌توان افزایش ارزش کالا و خدمات تنظیم شده با نرخ تورم در مدت زمانی مشخص تعریف شود و چنین رشدی که به صورت درصد تعریف می‌شود و افزایش تولید ناخالص داخلی حقیقی تعریف کاملاً متفاوتی دارد و مفهوم آن را دارد که تمام فاکتورهای اقتصادی را باید مد نظر قرار داد.
به گفته این کارشناس انرژی افزایش بهره‌وری در یک سازمانی مانند وزارت نفت و شرکت‌های تابعه را نمی‌تواند به تنهایی منجر به رشد اقتصادی شود و به مؤلفه‌های اقتصادی دیگری هم نیاز است.
وی ادامه داد: واقعیت‌های موجود در صنعت نفت این مساله را مورد سوال قرار می‌دهد که اگر چنین بهره‌وری هم در صنعت نفت وجود دارد باید گزارشی وجود داشته باشد که بر اساس آن این ادعا به عمل آمده آن را منتشر کند و ما ببینیم بهره‌وری در چیست.
آمار بانک جهانی تأییدی بر رشد بهره وری در صنعت نفت
البته آمار و ارقام ارائه شده از سوی بانک جهانی گواهی بر این موضوع هستند چرا که بانک جهانی با بررسی رشد اقتصادی ۷۲ کشور جهان در پاییز پارسال (سه‌ماه چهارم ۲۰۲۲) اعلام کرد که اقتصاد ایران با رشد ۴.۷ درصدی در رده‌بندی این کشورها از نظر بیشترین مقدار رشد اقتصادی رتبه ۱۵ را به خود اختصاص داده است. این بانک از رشد ۴.۷ درصدی اقتصاد ایران در پاییز پارسال خبر داده است که رقم قابل‌توجهی در مقایسه با کشورهای دیگر است.
آمار بانک جهانی نشان می‌دهد ایران در سه ماه نخست سال ۲۰۲۲ (زمستان سال ۱۴۰۰) رشد قابل توجه ۵ درصدی را تجربه کرده و این رقم در سه ماه دوم (بهار ۱۴۰۱) به ۲.۵ درصد کاهش یافته است، اما در سه ماه سوم (تابستان ۱۴۰۱) روند رشد اقتصادی ایران صعودی شده و به ۳.۴ درصد و در ۳ ماه چهارم (پاییز ۱۴۰۱) به ۴.۷ درصد رسیده است.
رشد ۴.۷ درصدی اقتصاد ایران در پاییز پارسال در حالی است که میانگین رشد اقتصادی کشورهای پیشرفته در این دوره تنها ۱.۲ درصد بوده است.
نکته مهم اما آن است که در سال‌های اخیر بیش از ۷۵ درصد از رشد اقتصادی از محل بهره‌وری بوده است و به‌طور مشخص در ۹ ماه نخست سال ۱۴۰۱ از ۳.۸ در صد رشد اقتصادی، ۳.۴ درصد از محل بهره‌وری محقق شده است که نشان از سهم بیش از ۸۰ درصدی بهره‌وری در رشد اقتصادی دارد.
محمد صادق مهر جو کارشناس انرژی هم صحه بر این موضوع گذاشته و با اشاره به اینکه تولید نفت به طور چشمگیری افزایش داشته است گفت: رشد تولید نسبت به سال گذشته افزایش داشته به طوری که میانگین تولید نفت در سال گذشته نزدیک به دو میلیون و ۵۵۰ هزار بشکه بود اکنون نزدیک به ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه رسیده است.
وی ادامه داد: بهره‌وری به معنای عام باید میزان ستانده نسبت به داده باشد، البته با توجه به اینکه افزایش تولید نفت در سال جاری اتفاق افتاد می‌تواند منجر به رشد اقتصادی شود.
به گفته این کارشناس انرژی با توجه به اینکه اقتصاد ما مبتنی بر نفت خام است و با توجه به شرایط فعلی که منبع اصلی درآمد اصلی ما فروش نفت است، دولت بر آن نیز اصرار دارد.
وی ادامه داد: ما در گذشته فروش نفت خام را داشتیم و اکنون تولید آن افزایش پیدا کرده است دارد و با توجه به این موضوع می‌توان به رشد اقتصادی امید داشت.
وی در خاتمه یادآور شد: بر اساس اعلام بانک جهانی مبنی بر رشد بهره‌وری در بخش نفت ممکن است تحلیل‌های بانک مبنی بر هزینه کرد و میزان بودجه‌ای که به نفت تعلق می‌گیرد این امار را اعلام کرده است؛ به عبارتی در بخش نفت رشد سرمایه اتفاق نیافتاده اما ستانده و فروش نفت افرایش پیدا کرده است.
این طور که به نظر می‌رسد صنعت نفت سکان اقتصاد کشور را به دست گرفته و می‌تواند بر رشد اقتصادی تأثیر گذار باشد اما به تنهایی کافی نیست چرا که باید سایر عوامل اقتصادی در کنار رشد بهره وری صنعت نفت قرار گیرند تا به وسیله اجماع عوامل اقتصادی رشد اقتصادی محقق شود.