مسعود وطنخواه - بازار سرمایه این روزها با کاهش تقاضا از سوی خریداران و فشار عرضه فروشنده‌ها دست و پنجه نرم می‌کند. آمار قرمز رنگ تابلوی معاملات گویای ترسی است که نزد فعالان بازار سرمایه وجود دارد.
درباره چرایی رکود این روزهای بورس جعفر عزیزی، کارشناس بازار سرمایه در بخش اول گفت‌وگو با «اقتصاد سرآمد» که در شماره 2مرداد در مطلبی با «سه سال بورس ایران شوربختی و سیاهی بود» منتشر شد، گفته بود: «در این دوره سه ساله پس از همه‌گیری کرونا شروع شد تورم جهانی و سیاست‌های انقباضی حاکم‌شده در سطح دنیا موجب تضعیف بازارها شد همچنین مهم‌تر از این وقایع، سیاست‌های دولت سیزدهم تصمیم‌های خلق‌الساعه، دخالت در شرکت‌ها به صورت دستبرد که به صورت دست کردن در جیب شرکت‌ها، افزایش نرخ خوراک شرکت‌های پتروشیمی، پالایشی، فولادی و...، افزایش تعرفه صادرات در شرکت‌های فلزی و مواد معدنی برای جلوگیری از صرفه داشتن صادرات، نابسامانی در بازار خودرو و قیمت‌گذاری دستوری که منجر به لاتاری خودرو و در نهایت به کام دلالان و زیان سهامداران گروه خودرو شد، دخالت بیجا در کار بورس کالا، مصاحبه‌های بی‌جا و غیرکارشناسانه از سوی مجریان امور، دیدگاه‌هایی درباره لزوم دلارزدایی از اقتصاد و... سبب شد که پکیجی از وحشت بر سر بورس آوار شود.»
در ادامه بخش دوم مصاحبه منتشر می‌شود:
عزیزی تاکید کرد: «بازار سرمایه در سه سال گذشته آن قدر زیر فشار بوده است که کمتر مورد دیگری می‌تواند بورس را تحت تاثیر قرار دهد.»
این کارشناس بازار سرمایه با انتقاد از «عملکرد» مدیرت مجموعه بورس افزود: «متاسفانه مدیریت شورای بورس، رِئیس سازمان بورس، شرکت بورس، فرابورس، انرژی و شرکت‌های تابعه سراسر مجموعه‌ای ضعیف، منفعل و بله‌قربان‌گو بودند که تاریخ بازار سرمایه تاکنون چنین مدیرانی به خود ندیده بود.»
شورای عالی بورس، بالاترین رکن بازار اوراق بهادار است که تصویب سیاست‌ کلان و خط مشي بازار در قالب سياست‌های كلی نظام و قوانين و مقررات مربوط و همچنین اتخاذ تدابير لازم برای ساماندهی و توسعه بازار اوراق بهادار و اعمال نظارت عاليه بر اجرای قانون بازار اوراق بهادار از مهمترین وظایف آن است.
اعضای شورای عالی بورس و اوراق بهادار: وزیر امور اقتصادی و دارایی (رئیس شورا)، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار (سخنگو و دبیر شورا)، وزیر صنعت، معدن و تجارت، رئیس‌کل بانک مرکزی، رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، رئیس اتاق تعاون ایران، دادستان کل کشور یا معاون وی، یک نفر نماینده از طرف کانون‌ها (کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران، کانون کارگزاران)، سه نفر خبره مالی (از بخش خصوصی، با مشورت تشکل‌های حرفه‌ای بازار اوراق بهادار به پیشنهاد وزیر امور اقتصادی و دارایی و تصویب هیئت وزیران، یک نفر خبره (از بخش خصوصی، به پیشنهاد وزیر ذی‌ربط و تصویب هیئت وزیران برای هر بورس کالایی)،
عزیزی اضافه کرد: «این مجموعه بورس نیز در کنار تصمیم‌های اشتباه و خلق‌الساعه دولت به نوعی مکمل و به زیان بورس بودند.»
او اظهار کرد: «علی‌رغم اینکه جلسه‌های متعدد هم‌اندیشی برای بازار سرمایه حتی با بالاترین رده‌های هیات رئیسه مجلس و دولت برگزار شد، اما در نهایت کسی کمکی برای بورس نکرد.»
این کارشناس بازار سرمایه درباره تغییر دولت و آمدن فکر جدید پیش‎بینی کرد: «نگاه به بازار سرمایه در دولت چهاردهم تغییر کند.»

دلارزدایی و تعطیلی بورس
او افزود: «نگاه‌هایی نظیر بستن بورس کالا، دلارزدایی و تعطیلی بورس تغییر کرده است از حق هم نگذریم با کاهش ارزش معاملات بورس تعطیل هم شده بود.»
8مردادماه 1402، سازمان بورس و اوراق بهادار با صدور اطلاعیه‌ای اعلام کرده بود: خبر منتشرشده در فضای مجازی کاملا کذب بوده و خبر‌های کذب منتشرشده در این زمینه صرفا در راستای تشویش افکار عمومی و آسیب رساندن به روند بازار سرمایه است.
مجید عشقی، دبیر شورای عالی بورس نیز در این رابطه گفته بود: «به موجب قانون بازار اوراق بهادار، صدور، تعلیق و لغو مجوز فعالیت بورس‌ها جزو وظایف شورای عالی بورس بوده و به هیچ وجه موضوع اشاره شده در دستور کار شورای عالی بورس قرار ندارد.»
وی افزوده بود: «بورس کالا در سال‌های اخیر به شفافیت معاملات کالا‌های پذیرفته‌شده کمک شایانی داشته و عملکرد این بورس در اقتصاد ملی انکارناپذیر است.»

کاهش ارزش معاملات بازار سرمایه
عزیزی با یادآوری ارزش معاملات خرد در محدوده 2همت ادامه داد: وقتی با ارزش روزهای اوج 15 تا 20همت در روزهای اوج سال 99، مقایسه می‌شود ارزش ریالی معاملات روزانه بورس حدود 7 تا 10 برابر کمتر شده است و ارزش دلاری معاملات روزانه بورس 20 برابر کوچکتر شده است که گویای تعطیلی بازار سرمایه است.
این کارشناس بازار سرمایه اظهار کرد: در زمانی که دلار بازار آزاد در محدوده 25هزار تومان بود ارزش معاملات روزانه 20 تا 25همت بود یعنی حدود یک‌میلیارد دلار که با دلار آزاد حدود 60هزار تومانی معادل 60همت می‌شود اما این روزها ارزش معاملات روزانه بورس در محدوده 2 تا 3همت است که اگر با قیمت دلار 60هزار تومانی بازار آزاد محاسبه شود یعنی حدود 40 تا 50میلیون دلار، به عبارت دیگر، ارزش بورس در 4سال گذشته 25 تا 30 برابر کوچکتر شده است.

یک‌سوم شدن ارزش دلاری کل بورس
عزیزی خاطرنشان کرد: ارزش کل بازار بورس در سقف سال 99، معادل 450میلیارد دلار بوده است، اما امروز در محدوده 130میلیارد دلار است به عبارت دیگر، ارزش دلاری کل بورس در این چهار سال به طور تقریبی یک‌سوم شده است.
او با نام بردن از کارشناس‌های دولت جدید نظیر عبدوه تبریزی و علی طیب‌نیا، وزیر اقتصاد دولت یازدهم تاکید کرد: گفته‌های ایشان از رفع قیمت‌گذاری دستوری، اقتصاد آزاد و تک‌نرخی شدن قیمت ارز حکایت دارد.
تیر1403، حسین عبده تبریزی، پیشکسوت بازار سرمایه گفته بود: «با دید بلند مدت بورس ایران پتانسیل بالایی برای رشد دارد و در حال حاضر بهترین گزینه برای سرمایه‌گذاری است، زیرا بازارهای دیگر مانند مسکن و ارز در رکود یا نوسان شدید قرار دارند. او تاکید می‌کند که رشد بورس عمدتاً به دلیل انتظارات تورمی مردم و ورود نقدینگی به این بازار است.»
عزیزی با اشاره به صحبت‌های رئیس‌جمهوری جدید ادامه داد: اینکه نگاه رئیس‌جمهوری به بورس همان دیدگاه کارشناس‌های قدیمی و پیشکسوت بازار سرمایه است نشان‌دهنده ایجاد فرصت‌های جدید برای بورس است.
این کارشناس بازار سرمایه درباره سیاست خارجی گفت: نگاه دولت چهاردهم بر پایه تعامل سازنده و درست با دنیاست که در صورت تحقق این امر، دولت جدید دسترسی راحتری به منابع مالی خواهد داشت و دیگر نیازی ندارد که درست در جیب شرکت‌ها کند و به تبع آن کاهش سود شرکت‌ها شود.

پیش‌بینی افزایش حاشیه سود شرکت‌ها
او پیش‌بینی کرد: تعامل بهتر با دنیا موجب برقراری رابطه بهتر شرکت‌ها با دنیا و کاهش هزینه‌های فروش و انتقال پول می‌شود. همچنین سبب انتقال تکنولوژی به‌روز دنیا و کاهش بهای تمام‌شده در قدم اول و افزایش حاشیه سود شرکت‌ها در قدم دوم می‌شود.
عزیزی اضافه کرد: تعامل بهتر سبب مراولات مالی و ارتباط بهتر بانک‌های کشور با تمام دنیا می‌شود.
این کارشناس بازار سرمایه پیش‎بینی کرد: در صورت تحقق برنامه‌های دولت جدید، جو خوشبینی در داخل کشور افزایش پیدا می‌کند و به تبع آن انتظارات تورمی شکل‌گرفته به مقدار زیاد در بازارهای خودرو، مسکن و... در مرحله اول به تدریج کمتر و در مرحله دوم حذف می‌شود.
او با انتقاد از نرخ بهره «بالا» اظهار کرد: تهدید حاصل از سیاست‌های پولی بانک مرکزی پس از تعدیل در دولت جدید می‌تواند به فرصتی بی‌نظیر تبدیل شود.
عزیزی ادامه داد: نرخ بهره بر اساس انتظارات تورمی شکل می‌گیرد بانک مرکزی تلاش می‌کند با افزایش نرخ بهره انتظارات تورمی را کاهش دهد که این امر منجر به رکود و کاهش تولید می‌شود.
این کارشناس بازار سرمایه عقیده دارد: اوضاع فعلی در جهان به دلیل نرخ بالای بهره و اقتصادی که احتمالا در صورت ادامه همین روند به سوی رکود می‌رود به گونه‌ای است که خیلی هم دست آمریکا برای ادامه تحریم‌ها باز نیست.او اضافه کرد: با توجه به اینکه این نرخ بهره محدوده 5.5درصد در سقف قیمتی است و بر اساس وعده‌های داده‌شده تصمیم بر کاهش آن در سال 2025میلادی است که در این‌صورت قیمت کامودیتی‌ها  و در راس آن قیمت نفت صعودی خواهد شد چراکه در جهان کمبود نفت وجود دارد و اینجاست که به نفت ایران نیازمند می‌شوند که این امر احتمال مذاکره و رسیدن به توافق را افزایش می‌دهد.
سیاست‌های بانک‌های مرکزی که در برخی کشورها زیر نظر دولت و در برخی دیگر به‌صورت مستقل فعالیت می‌‌کند، برای کنترل روند تورمی کشورها بسیار مهم است. یکی از ابزارهای مهم که نهاد بانک مرکزی از آن بهره می‌برد، نرخ بهره است. نرخ بهره می‌تواند نقدینگی را به سمت بانک‌ها و یا به سمت بازارهای دیگر روانه کند. زمانی که نرخ تورم افزایش می‌یابد بانک مرکزی در راستای یک سیاست انقباضی، اقدام به افزایش نرخ بهره می‌کند و بالعکس، زمانی که رکود بر اقتصاد کشور حکم‌فرماست، نرخ بهره را کاهش می‌دهد تا نقدینگی به سمت تولید و بازارهای سرمایه یا به عبارت بهتر به سمت فعالیت‌‌های مولد سرازیر شود.
عزیزی با یادآوری دوران «سخت» چهارسال گذشته خاطرنشان کرد: بورس در این مدت کاهش قیمت قابل ملاحظه را تجربه کرده است که سبب شد قیمت سهام دارای جذابیت قیمتی خوبی پیدا کنند که این خود یک فرصت مغتنم برای سرمایه‌گذارانی است که در بورسی سرمایه‌گذاری کنند که خیلی ارزان است و همین افق پیش‌روی روشنی را برای فعالان بازار سرمایه ترسیم می‌کند.این کارشناس بازار سرمایه در پایان به فعالان بورس توصیه کرد: برای کسب خبرهای صحیح از منابع خبری معتبر و همچنین از اطلاعیه‌های معتبر کدال استفاده کنند افق سرمایه‌گذاری خود را چند ماهه قرار دهند و از خرید و فروش‌های مکرر و نوسان‌گیری پرهیز کنند.